Morgunblaðið - 17.02.1988, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 17. FEBRÚAR 1988
Palestínskir flóttamenn S Wih-
dat-búðunum skammt frá Amm-
an í Jórdaníu.
líkamlega umhyggju og arabar auð-
sýna bömum sínum.
Fyrst og fremst er ég arabi og
þegar friðurinn kemst á að lokum,
fer ég heim og sezt að á heimaslóð-
um mínum. Eg er hreykinn af upp-
runa mínum og get ekki nógsam-
lega þakkað hann. Palestínumenn
eru enginn rumpulýður, sem kann
hvorki að lesa né skrifa. Þvert á
móti eru þeir þriðju í röðinni af öll-
um þjóðum í heimi, sem hvað flesta
einstaklinga á sem hafa fengið
framhaldsmenntun. Flestum betur
hafa þeir skilið gildi menntúnar og
það hefur verið ungu fólki metnað-
armál, hvar sem það hefur búið,
að reyna að afla sér menntunar.
Sjálfur er ég af efnalitlum foreldr-
um. Ég er fæddur í litlu arabísku
þorpi við Ólífufjallið. Við systkinin
vorum átta og einhvem veginn
tókst með hjálp ættingja að koma
okkur öllum í framhaldsnám.
Arabar eru orðsins fólk, þeir
hafa unun af að halda uppi samræð-
um. Sögur ganga kynslóð fram af
kynslóð {töluðu máli. En á siðustu
áratugum, einkum eftir stofnun
Ísraelsríkis, hefur verið lögð rækt
við að færa skáldskapinn í letur og
við höfum hann í hávegum, sérstak-
lega ljóð. Ég held að varla geti ljóð-
elskara fólk en Palestínumenn.
(Ljösm. Mbl. RAX)
Þessi fjörutíu útlegðarár höfym við
ort, gert myndir og málverk, skilað
hugsunum okkar í áþreifanleg verk,
og það býr með okkur óslökkvandi
þörf fyrir að skapa. Þessari þörf
verður ekki líkt við neitt. Nema þá
þörf að eignast heimili á ný.
Hussein Shehadeh sagði að flest
hér hefði komið sér á óvart og það
þægilega. íslendingar virtust ákaf-
lega athafnasamir og iðnir, nýttu
tfmann á áreynsluminni hátt en
hann hefði t.d kynnzt á Norðurlönd-
unum hinum. Hann hafði I pússi
sínu Njálssögu, nútímaljóð og bók
eftir Laxness þegar hann hélt héðan
eftir stutta viðdvöl. „Mig langar til
að koma aftur í sumar og kynnast
því þegar dagurinn er alla nóttina.
Þá væri gaman að koma með strák-
inn minn og fá að búa á sveitabæ
í tvær vikur. Skoða landið en til
þess var ekki tóm nú. Mig dreymir
líka um að fá tækifæri til að halda
hér ljósmjmdasýningu, t.d. um
Óman, en ég hef haft slíkar sýning-
ar víða á Norðurlöndum. Mér virð-
ist áhugi vera fyrir hendi hjá íslend-
ingum á málefnum þessa heims-
hluta.
Texti: J&hanna Krúrtjónadóttir
Það býr með okkur
óslökkvandi þörf að
eiguast heimili á ný
Rabbað við Hussein Shehadeh frá Jerúsalem
„ Vceri ég ísraeli gripi ég tœkifœriö nú og semdi um aÖ
láta Vesturbakkann af hendi, svo aö Palestinumenn gcetu
stofnaÖ þar ríki. Ég hef þá trú, aÖ ísraelar og Palestínu-
menn gœtu lifað i friÖi, hliÖ við hlið, þrátt fyrir þaÖ sem á
undan er gengiÖ. ViÖ skulum gœta aö því aö fjandskapur
ísraela og araba á sér ekki langa forsögu, miöaö viö til
dcemis sambúðarörðugleika við gyöinga i ýmsum Evró-
puríkjum og Sovétríkjunum. Byðist Palestinumönnum þessi
kostur nú vona ég sannarlega að forysta Palestínumanna
beri gcefu til að taka honum, en þetta var í boÖi 1947 og
þá var honum hafnað. En allt hefur breytzt algerlega siöan.
Þetta sagði Hussein She-
hadeh, palestínskur
blaðamaður og fyrirles-
ari, sem var hér á dög-
unum í boði Blaða-
mannafélags íslands og hélt þá fyr-
irlestur í Norræna húsinu. „Það er
þolanlegra að vera Palestínumaður
nú en síðustu áratugi," sagði hann.
„Það er að koma upp meiri skilning-
ur á málstað okkar og loks er eins
og þjóðir heims séu famar að átta
sig á, að Palestínumenn eiga rétt
til lands og þeir verða ekki hundsað-
ir endalaust. Það er kannski kald-
hæðni örlaganna, að það skuli á
endanum vera ísraelar, sem eiga
mestan þátt í að leiða heiminn í
skilning um þetta."
„ísraelar hafa státað sig af því
að vera eina lýðræðisríkið í þessum
heimshluta," sagði Shehadeh. „Og
lýðræðið gerir enda kröfur til
stjómenda Israels og þeir geta ekki
falið gerðir sínar. Því fer nú allt
fram fyrir opnum tjöldum. Annars
staðar væri hægt að fela, eða að
minnsta kosti breiða yfír. En ekki
í lýðræðisríki. Sem ísrael er óneit-
anlega. Menn hafa fylgzt með skelf-
ingu lostnir og það er óhugsandi
annað en eitthvað komi út úr þess-
um hörmungum. Ef ekki er lánleysi
beggja aðila meira en ég fæ trúað.
Það er rétt, að lýðræði er ekki í
arabalöndunum. En þó er ekki þar
með sagt, að það stjómarfar sé
ekki í flestum ríkjanna, sem á bezt
•við á hverjúm stað. Það er í eðli
araba að ráðfæra sig hver við ann-
an, það gengur eins og rauður þráð-
ur gegnum arabískt samfélag og á
ekkert síður við f valdastöðum.
Ættbálka- og bedúínahefðin er
mjög framandleg Vesturlandabúum
og vanþekking á íslam og inntaki
hennar veldur misskilningi, sem er
eðlilegur en oft óþarfur, ef menn
reyna að setja sig inn í hugarheim
þótt hann sé ekki nákvæmlega eins
og manns sjálfs. Ég hef búið á
Vesturlöndum í 21 ár og vel það
og það hefur auðvitað ekki látið
mig ósnortinn. En ég er sífellt á
ferðalögum um þennan heimshluta,
og fylgist gjörla með. Eftir að ég
varð danskur ríkisborgari get ég
farið heim og hitt fjölskyldu mína.
Ég stend mig að því að detta snar-
lega inn í arabamynstrið, þegar ég
er í arabaheiminum, hugsa og
álykta þá eins og ég hefði aldrei
farið í brottu.
Ég er stoltur af mörgu hjá aröb-
um, þótt ég gagnrýni þá fyrir ýmis-
legt. Það bezta og fegursta fínnst
mér vera hversu sterk fjölskyldu-
böndin eru hjá okkur. Stundum
gera Vesturlandabúar lttið úr þess-
ari samstöðu Qölskyldnanna, aðal-
lega vegna þess þeir skilja ekki
forsendur hennar. Mætti ætla þeim
fyndist hún hallærisleg. En sam-
staðan tengist trúnni, eins og svo
margt annað í arabisku samfélagi.
Homsteinn samfélagsins er virðing
og samstaða ijölskyldunnar. Ekki á
þann yfírborðslega hátt, sem mér
fínnst gæta á Vesturlöndum. Tök-
um lítið dæmi: Nú er í tízku að
segja að það „að vera með fjölskyld-
unni“, sé aðaláhugamálið hjá
ákveðnum uppahópum. í mínum
arabísku eyrum hljómar þetta eins
og rugl. En margt hugnast mér vel
á Vesturlöndum, annað hvort væri
nú. Þar hef ég fengið að búa og
vinna. Ég fékk ríkisborgararétt í
Danmörku. Það em meira en
hundrað þúsunda landa minna í
flóttamannabúðum hér og hvar —
eða jafnvel sem búandi að staðaldri
í arabalöndum þekkja. Jórdanía
hefur veitt Palestínumönnum ríkis-
borgararétt, eitt arabalanda.
Arabar gera ekki jafn mikið af
því og þið á Vesturlöndum að leita
skýringa á atferli manns í fram-
bemsku hans og uppvexti. Þar
ræður miklu um fatalismi íslam.
Stundum fínnst mér allt að því grát-
broslegt að heyra um það hvemig,
þið afsakið, útskýrið eða hvað má
nú nefna það, ef einhver til dæmis
brýzt inn og stelur — lemur konu
sína eða álíka. Eðlileg og sjálfsögð
viðbrögð ykkar er að hefja upp
raust og tala um tilfmningalega
afræktan einstakling, sem hafí ekki
fengið sinnu f uppeldinu. Og svo
er sjálfsagt að setja viðkomandi
einstakling í alls konar meðferð til
Hussein Shehadeh
að grafast fyrir um gleymda at-
burði, sem gætu verið rótin að þessu
mikla vandamáli. Arabar myndu
benda á að viðkomandi væri §öl-
skyldu sinni til skammar. En for-
lagahyggja araba myndi ekki þar
með leiða til ályktana um, að þetta
gæti stafað af því að móðir hans
hefði vanrækt að syngja fyrir hann
vögguljóð á fyrsta ári. Eða eitthvað
í þeim dúr. Oft og einatt mætti
kannski segja að arabísk böm væra
ofvemduð, elskuð of mikið, sinnt
of rækilega. Ég er efíns í að böm
á Vesturlöndum þyldu jafn mikla
Ég öfunda vindana, sem snúast allt í einu frá dufti forfeðra minna.
Ég finn til öfundar til hugsana sem dyljast í minningu píslarvottanna
Og ég öfunda himininn þinn gleymdan í augum bamanna.
Og þó finn ég ekki til öfundar ! garð mfn sjálfs.
Þú flæðir um líkama minn eins og sviti
Þú flæðir inn í líkama minn eins og nautn
Eins og sigursveit situr þú endurminningu mína
Sem ljós situr þú I huga minn
Dey þú, bvo að ég megi syrgja þig
Eða vertu konan mfn, svo að ég fái að kynnast óhyggðinni.
í þetta eina skipti.
(Mahmoud Darwish, palestfnskt skáld.)