Morgunblaðið - 12.05.1988, Síða 53

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 12. MAÍ 1988
Sð
53
Minning:
Arndís Þorvalds-
dóttir kaupkona
Fædd 6. apríl 1899
Dáin 2. maí 1988
Kveðja frá Hvítabandskon-
um
Þeim fækkar óðum „aldamóta-
bömunum" sem lifað hafa ein stór-
kostlegustu breytingaskeið í lífi okk-
ar þjóðar. Eitt af þeim, sem nú hverf-
ur sjónum okkar, er félagssystir okk-
ar, Amdís Þorvaldsdóttir. Hún fædd-
ist 6. apríl 1899 og lést 2. maí sl. Á
morgun kveðjum við hana hinstu
kveðju.
18. febrúar 1944 gjörðist Amdís
Hvítabandsfélagi. Allt frá þeim tíma
vann hún félaginu heils hugar og bar
hag þess fyrir bijósti.
Hún sat í ýmsum nefndum félags-
ins og var fulltrúi þess út í frá. End-
urskoðandi félagsins var hún í árar-
aðir. Kjörin var hún heiðursfélagi
árið 1970 á 75 ára afmæli Hvíta-
bandsins.
Samviskusemi og fómfýsi ein-
kenndu öll störf Amdísar. Með prúð-
mannlegri framkomu sinni og hóg-
værð vann hún hug okkar samferða-
manna sinna.
í mínum augum var Amdís falleg
kona, fíngerð og vel vaxin — skart-
kona — regluleg „dama“. Amdís
hafði sínar skoðanir og skaplaus var
hún ekki, en hún komst vel frá öllum
skoðanaskiptum og henni tókst að
gera gott úr öllu. Ekkert aumt mátti
hún sjá án þess að reyna að bæta úr.
Oft var komið saman á Öldugötu
55, rædd málefni Hvítabandsins og
unnið að basarmunum, svo eitthvað
sé nefiit. Gilti þá einu hvort fundað
var á neðri hæðinni hjá þeim systrum
Amdísi og Þuríði, eða á efri hæðinni
hjá Jónu Erlendsdóttur, mágkonu
þeirra, sem var formaður Hvíta-
bandsins í tugi ára. Sömu elskuleg-
heitin og höfðinglegu móttökumar
ríktu á báðum heimilunum.
Nú er Amdís öll og prýðir ekki
framar fundi félagsins okkar, Hvíta-
bandsins. Þeir vom fáir fundimir,
sem hún sat ekki, en allra síðustu
árin tók heilsan í taumana. Við þökk-
um forsjóninni fyrir að hafa fengið
að starfa með henni að málefnum
okkar félags, fengið að njóta mann-
kosta hennar og hjartahlýju.
Hinni látnu heiðurskonu þökkum
við liðnar samvemstundir og biðjum
Guð að blessa minningu hennar.
Jónu mágkonu hennar, bræðra-
bömum og öðmm aðstandendum
sendum við hugheilar samúðarkveðj-
ur.
AMÞ
Lækkar lífdaga sól
löng er orðin mín ferð.
Fauk í faranda skjól,
fegin hvíldinni verð.
Guð minn gefðu þann frið,
gleddu’ og blessaðu þá,
sem að lögðu mér lið.
Ljósið kveiktu mér hjá.
(Herdís Andrésdóttir)
Þetta vers kom mér í hug, er ég
sat við sjúkrabeð mágkonu minnar
viku áður en hún andaðist. Höfundur
þess var heimilisvinur hjá foreldmm
hennar og vissi ég vel, að Amdísi
þótti vænt um ljóð þeirra systra Ólínu
og Herdísar.
Amdís Þorvaldsdóttir fæddist í
Sauðlauksdal 6. apríl 1899 og ólst
þar upp í stómm hópi systkina og
fóstursystkina. Foreldrar hennar
vom hjónin Magðalena Jónasdóttir
og séra Þorvaldur Jakobsson sóknar-
prestur, en hann þjónaði Sauðlauks-
dalsprestakalli frá 1896 til 1920.
Foreldrar hennar héldu heima-
skóla fyrir ungmenni, sem vom að
búa sig undir gagnfræðapróf,
menntaskólanám eða stýrimanna-
skóla. Hann kenndi bóklegu fögin,
en hún handavinnu og tónmennt og
las alltaf með þeim nemendum, sem
þurftu á frekari leiðbeiningu að halda
fyrir kennslustundir.
Þeim fer fækkandi, sem muna
þennan ágæta skóla þeirra prest-
hjóna, en sú, er þessa minnist nú,
var þar við nám ásamt fjómm ung-
mennum, sem ætluðu suður til frek-
ara náms. Amdís nam í heimaskóla
foreldra sinna og hélt síðan áfram
námi í verslunarfræðum hjá Lofti
Guðmundssyni í Reykjavík veturinn
1920 til 1921, en námskeið hans
þóttu ágætur undirbúningur undir
verslunarstörf.
Allar systumar höfðu lært orgel-
leik hjá móður sinni og léku á orgel
við guðsþjónustur i Sauðlauksdal.
Amdís lagði einnig stund á orgelleik
í orgelskóla, sem þá var haldinn á
vegum þjóðkirkjunnar, þennan sama
vetur í Reykjavík. Hún fluttist með
foreldmm sínum til Hafnarfjarðar
haustið 1921, þegar séra Þorvaldur
réðst sem kennari við Flensborgar-
skólann. Systkinin Þuríður, Jómnn,
Amdís og Búi héldu hús með foreld-
mm sínum fyrstu árin í Hafnarfírði.
Amdís réðst þá til starfa í vefnað-
arvömverslun Gunnþómnnar Hall-
dórsdóttur kaupkonu og leikkonu,
sem hún rak í Hafnarfirði á þessum
árum, og starfaði þar í 14 ár.
í júlí 1933 andaðist Jómnn, systir
Amdísar, aðeins þijátíu og fímm ára
gömul, en hún hafði kennt handa-
vinnu í Hafnarfírði í tíu ár, eða allt
frá þvi hún kom heim frá námi á
„Kunstflid" í Kaupmannahöfn. Var
þá mikill harmur kveðinn að öldmð-
um foreldmm og allri §ölskyldunni.
Vorið 1934 hætti séra Þorvaldur
kennslu við Flensborgarskóla 74 ára
að aldri, og um haustið fluttist flöl-
skyldan til Reykjavíkur, þau hjónin
til Finnboga Rúts sonar síns í ný-
byggt hús hans á Ásvallagötu 79,
en Amdís fluttist til Þuríðar systur
sinnar, sem þá var orðin hjúkmnar-
kona við bamaskóla Reykjavíkur og
leigði íbúð á Ásvallagötu 1 hjá Magn-
úsi Benjamínssyni úrsmið, en hann
var fjölskylduvinur.
Arndís tók þá á leigu húsnæði á
Vesturgötu 10 og setti þar upp vefn-
aðarvömverslun. Það varð vinnu-
staður hennar í um það bil fjörutíu
og fimm ár.
1939 festu þær systur ásamt for-
eldrum sínum kaup á hálfri húseign-
inni Öldugötu 55 og stofnuðu þar
heimili að nýju með foreldrum sínum.
Tengdamóðir mín andaðist 14. febrú-
ar 1942, áttatíu og tveggja ára að
aldri. Þar sem þær systur stunduðu
störf utan heimilisins og erfitt var
að fá húshjálp á stríðsámnum, réð-
ust málin þannig, að í október sama
ár fluttum við Búi ásamt bömum
okkar einnig í húsið. Þannig bjuggu
í húsinu um árabil sem ein stór frjöl-
skylda þrír ættliðir. Sem heimavinn-
andi húsmóðir naut ég þess að líta
til tengdaföður míns þau tólf ár, sem
hann átti ólifuð, og sinna gestum
hans. Hann andaðist 8. maí 1954
níutíu og fjögurra ára að aldri. Sam-
býlið með tengdafólki mínu varði í
fjömtíu og fjögur ár, öllum til bless-
unar. Aldursmunurinn kom aldrei að
sök.
Ég hef verið margorð um fjöl-
skylduhúsið við Öldugötu, en þar
hefur myndast vísir að átthaga-
tryggð. Fimmti ættliðurinn er nú
fseddur í húsið.
Rétt fyrir 1950 gerðist Amdís
umboðsmaður Happdrættis Háskóla
íslands, og rak hún umboðið á Vest-
urgötu 10. Það óx með ámnum og
upp úr 1960 hóf Búi bróðir hennar
störf með henni. Líf og starf fjöl-
skyldunnar tvinnaðist þannig saman
á marga vegu. Þau vom nærri átt-
ræðu, þegar þau létu af störfum.
Þrátt fyrir erilsöm störf hennar
utan heimilis, sem hún leysti af hendi
af mikilli trúmennsku og samvisku-
semi, vann hún margs konar fína
handavinnu, sém annað hvort prýddi
heimili hennar, eða hún gaf vinum
sínum og frændfólki sem tækifæris-
gjafír. Það var yndi þeirra systra,
Þuríðar og Amdísar, að taka á móti
gestum og leysa þá út með fallegum
handunnum munum.
Þær systur Þuríður og Amdís
gengu í kvenfélagið Hvítabandið
þegar þær fluttu til Reykjavíkur og
naut félagið ríkulega handavinnu
þeirra og starfa svo le'ngi, sem báðar
lifðu. Þær vom kjömar heiðursfélag-
ar á áttatíu ára afmæli þess árið
1975. Einnig á þeim vettvangi lágu
leiðir saman.
Það, sem einkenndi Amdísi öðm
fremur, var meðfædd hæverska
hennar og ljúfleg framkoma við alla,
en fyrst og fremst alúð og virðing
við foreldra sína og nánustu ætt-
ingja. Til marks um það kom hún
alltaf heim í hádegi og mataðist með
föður sínum, meðan hún lifði.
Allt viðmót þeirra Þuríðar í garð
unga frændfólksins, sem ólst upp á
Öldugötu 55, vitnaði um innilega
velvild og ástsemi í þeirra garð. Þær
höfðu í heiðri orð úr Örðskviðum, sem
okkar kynslóð lærði utanað í Helga-
kveri; „Kenn þeim unga þann veg,
sem hann á að ganga, þegar hann
eldist mun hann eigi af honum
beygja."
Þegar Amdís var nær áttræðu
lenti hún í bílslysi og bar þess ekki
bætur. Amdís fluttist af Öldugötu á
vistheimili aldraðra í Skeljahlíð í júní
1986. Hún undi hag sínum einkar
vel og var þakklát fyrir allt atlætið
þar. Hún verður kvödd föstudaginn
13. maí frá Dómkirkjunni í Reykjavík
með söknuði og ástarþökk fyrir sam-
fylgdina.
Far þú í friði,
friður guðs þig blessi,
hafðu þökk fyrir allt og allt.
(V. Briem)
Jóna Erlendsdóttir
og fjölskylda.
Lífssól Amdísar Þorvaldsdóttur er
hnigin til viðar. Mikil ágætiskona
verður lögð til hinstu hvílu á morg-
un. Hún skilur aðeins eftir sig góðar
minningar hjá þeim sem kynntust
henni, enda hlédræg, prúð og orðvör
kona í anda þe'ss uppeldis er hún
hlaut.
Amdís var dóttir þeirra merku
hjóna Magdalenu Jónasdóttur og
séra Þorvalds Jakobssonar. Séra
Þorvaldur þjónaði í Barðastrandar-
sýslu alla prestskapartíð sína á
Bijánslæk og í Sauðlauksdalspresta-
kalli í tæpa fjóra áratugi á ámnum
fyrir aldamót og fram á þá öld sem
nú er að líða, en varð sfðan minnis-
verður kennari í íslensku og stærð-
fræði í Flensborgarskóla í Hafnar-
fírði.
Amdís fæddist í Sauðlauksdal 6.
apríl 1899. Hún var næstyngst þeirra
Sauðlauksdalssystkina, sem enda
þótt þau eignuðust heimkynni og
starfsvettvang á höfuðborgarsvæð-
inu syðra hugsuðu alla ævidaga sína
heim til Rauðasands. Systkini
Amdísar sem til fullorðinsára kom-
ust voru: Finnbogi Rútur, verkfræð-
ingur og prófessor, d. 1973, faðir
Þorvalds heitins d. 1952 og Vigdísar
Finnbogadóttur forseta íslands,
Guðný, kennari á yngri árum en
starfaði síðar á skrifstofum
Reykjavíkurborgar, d. 1956, gift Ól-
afí Þórarinssyni verslunarmanni sem
einnig er látinn, Þuríður bamaskóla-
hjúkrunarkona í Reykjavík, sem
margir Reykvíkingar á góðum aldri
muna frá æskuámm sínum í gamla
bamaskólanum við Tjömina eða
Melaskólanum, d. 1984, Jómnn sem
fjölskyldan missti í blóma lífsins og
Búi mjólkurfræðingur, d. 1983.
Systumar eignuðust ekki afkom-
endur, en böm Búa og Jónu Erlends-
dóttur konu hans frá Hvallátmm
era: Kristján dósent í guðfræði,
Magdalena Jómnn hjúkmnarfræð-
ingur, Þorvaldur eðlisfræðingur, Er-
lendur Steinar vélstjóri og Þórður
verkfræðingur og eiga þau öll góða
maka og væn böm.
Amdís ólst upp á miklu menning-
arheimili í Sauðlauksdal. Þar var
jafnan mannmargt, því prestshjónin
kenndu unglingum á heimili sínu öll
árin sem þau bjuggu fyrir vestan.
Séra Þorvaldur las bókgreinar með
nemendum sínum, en prestfrúin
kenndi ungum stúlkum hannyrðir,
söng og hljóðfæraslátt. Þegar systk-
inin komu saman til fjölskyldufagn-
aða var iðulega gripið í hljóðfæri og
tekið lagið.
Það var á heimili bemskuvinkonu
minnar Vigdísar, þar sem foreldrar
Amdísar áttu um nokkurra ára skeið
heimili sitt hjá foreldmm Vigdísar,
Finnboga Rúti og konu hans, Sigríði
Eiríksdóttur hjúkmnarkonu, að und-
irrituð man fyrst eftir Amdísi. Hún
var lágvaxin, fríð og fíngerð og ákaf-
lega hógvær kona. Það fylgdi alltaf
einhver sérstakur blær þeim systmn-
um, Guðnýju, Þuríði og Amdísi, sem
í bemsku minni og allar götur síðan
gengu undir sæmdarheitinu, „föður-
systumar" í vinaranni bróðurdóttur
þeirra.
Þegar systumar komu að heim-
sælq'a foreldra sína, vomm við
krakkamir, vinir Vigdísar og Þor-
valds, oft þar að leik og komu þær
okkur fyrir sjónir eins og ein heildar-
mynd. Þær vom allar svo notalega
bamgóðar að við sættum lagi að fá
að vera með þegar þær vom að
skrafa við foreldra sína og gesti
þeirra um liðna tíð uppi á lofti á
Ásvallagötu 79.
Guðný spaugsöm og glaðsinna,
Þuríður sem þekkti hvert andlit í
stómm bamahópi og vissi hvar mað-
ur átti heima og hverra manna mað-
ur var, og Amdís, hljóðlát en hlý og
báuð okkur að koma að heimsækja
sig í smávömverslun í Vesturbænum.
Það vom dýrðarstundir, þegar þang-
að var farið og maður fékk að standa
fyrir innan búðarborðið og skoða öll
tvinnakeflin, tölumar og teygju-
spjöldin og stundum að nafninu til
að veita aðstoð við að sortera og raða.
Amdís var kaupkona í Reykjavík
á yngri ámm sínum, en eldri Reyk-
víkingar muna hana vafalaust best
sem umboðsmann Happdrættis Há-
skóla íslands á Vesturgötu 10. Um
langt árabil sá hún þar um um-
fangsmikil viðskipti í þágu Háskól-
ans, sem hún bar mjög fyrir bijósti.
Á síðari starfsámm naut hún þar
mikilsverðar aðstoðar Búa bróður
síns. Eitt af áhugamálum Amdísar
var Hvítabandið og vann hún sjálf-
boðavinnu fyrir það félag alla tíð.
Amdís og Þuríður áttu heimili
saman alla ævi. Þær bjuggu lengst
á Öldugötu 55 í sambýli við foreldra
sína meðan þau lifðu, og Búa bróður
sinn og Jónu mágkonu. Heimili þeirra
stóð þar í anda Sauðlauksdals með
fallegum gömlum húsgögnum, prýtt
hannyrðum, myndum að vestan og
fjölskylduljósmyndum, ekki síst af
bræðrabömunum frá helstu hátíðar-
stundum í lífí þeirra.
Það em margar myndimar, sem
koma í hugann á kveðjustund, og á
þeim em þær systur yfirleitt báðar,
Amdís og Þuríður. Þær vom mjög
samrýndar og fóm jafnan saman.
Þegar æskuámnum sleppir er
skemmst að minnast þess, er Vigdís,
tók við embætti forseta íslands 1980,
þá vom þessar heiðursfrænkur báðar
viðstaddar og settu virðuleikablæ
sinn á þá athöfn. Þær sómdu sér
ekki síður í heimsóknum á þjóðar-
heimilinu á Bessastöðum á mörgum
ánægjustundum.
1. ágúst 1984 er Vigdís tók við-
embætti í annað sinn treysti Amdís
sér ekki til að vera viðstödd, því
Þuríður lá veik í sjúkrahúsi og lést
daginn eftir, 2. ágúst 1984. Nokkm
eftir lát systur sinnar flutti Amdís í
Seljahlíð og bjó þar síðustu æviárin
við mikla umhyggju starfsfólks og
fjölskyldu sinnar.
Það er með þökk og virðingu, sem
við minnumst Amdísar Þorvalds-
dóttur, þeir sem kynntust henni urðu
af því betri menn.
Blessuð sé minning hennar.
Vilborg G. Kristjánsdóttir
Stefán Ág. Krist-
jánsson — Kveðjuorð
Fæddur 14. maí 1887
Dáinn l.mai 1988
„Hve gott að sofna og sólar til
að sjá, er vaknar líf af blund,
og flnna streyma styrk og yl
frá stærri dýrð, við endurfund
í móðurfaðm að falla hljótt,
er fargi léttir dauðans nótt.“
Þannig orti Stefán Ágúst Krist-
jánsson í orðastað ungs drengs sem
misst hafði móður sína á sviplegan
hátt. Nú er „fargi dauðans nætur"
létt af Stefáni Ágústi, löngu og
farsælu lífsstarfi þessa framsýna
og djarfa hugsjónamanns er lokið.
Tónlistarskólinn og Tónlistarfé-
lagið á Akureyri eiga Stefáni Ágústi
mikið að þakka, því hann var einn
af fmmkvöðlum að stofnun þeirra.
Hann var formaður Tónlistarfélags-
ins frá stofnun þess árið 1943 og
til ársins 1967, og á því tímabili
gekkst félagið fyrir 90 tónleikum,
bæði innlendra og erlendra tónlist-
armanna.
Stefán Ágúst hafði óbilandi trú
á því göfuga hlutverki listarinnar
að auðga og fegra mannlífið. Listin
átti vísan virðingarsess í huga hans
og sýndi hann með verkum sínum
að slíkan sess ætti hún að skipa í
samfélagi okkar. Hann var helsti
hvatamaður Góðtemplarareglunnar
að kaupum og rekstri á Hótel Varð-
borg og Borgarbíó, sem hann veitti
forstöðu um langt árabil. Hótelið
varð annað heimili margra tónlist-
armanna, þaðan var innangengt í
bíóið og hægt að æfa sig á ýmsum
tímum sólarhringsins. Þama hafði
Stefán Ágúst látið útbúa ágæta
aðstöðu fyrir tónleikahald. Petroff,
konsertflygillinn góði og risavaxni
stendur enn á sviðinu í Borgarbíói,
prýðisvitnisbprður um framsýni
Stefáns Ágústs, en hann fékk því
áorkað að Tónlistarfélagið og Góð-
templarareglan keyptu gripinn, sem
lengi vel var í tölu allrabestu tón-
leikaflygla landsins.
Þannig mætti lengi telja því Stef-
án stóð jafnan í fylkingarbijósti,
stórhuga og aðsópsmikill atorku-
maður. Með hinstu kveðju frá Tón-
listarfélaginu og Tónlistarskólanum
á Akureyri er borin fram sú ósk
að kraftur og bjartsýni Stefáns
megi ávallt fylgja þeim sem starfa
í þágu tónlistarmála á Akureyri.
Innilegar samúðarkveðjur til vina
og vandamanna.
F.h. Tónlistarskólans
og Tónlistarfélagsins,
Jón Hlöðver Áskelsson.