Morgunblaðið - 03.07.1988, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 3. JÚLÍ 1988
n 8
B 15
■ Sexan á flugvellinum í Marrupa. Blrgðunum var rutt út
úr vólinnl og hent nlður á flugbrautina.
ng málefni og ákvarðanir voru ræddar á almennum fundi í þessu skýli og fundur var haldinn | Aldnlr íbúar flóttamannabúðanna. Fötin eru gerð úr trjá-
jegar óg var þar. Fólkið talaði ekki portúgölsku, sem er oplnbert mál í Mozambique, heldur berki, nema þess sem er «11 hægrl.
þýða það sem það sagði fyrir Wilson.
„Stríðinu verður
að ljúka<f
„Stríðinu verður að ljúka,“ sagði
fólk við mig, en það var ekki sagt
í þeim tón að maður fengi það á
tilfinninguna að það tryði í rauninni
eða sæi fram á þann möguleika.
Maður fékk það heldur ekki á til-
finninguna að fólk væri ákveðið í
því að þrauka, heldur miklu fremur
að það væri ekki um neinn annan
kost að ræða. Almenningur í Moz-
ambique er leiksoppur afla og hags-
muna, sem það á engan kost á að
ráða við. Valkostir eru engir aðrir
en að láta hverjum degi nægja sína
þjáningu og vona það besta, þó það
sé svo sem ekkert sem gefi neinar
vonir.
Þannig er almenningur í Moz-
ambique að súpa seyðið, síðustu
dreggjarnar skulum við vona, af
aldagamalli hugmyndafræði, sem
er grundvölluð á fordómum, hroka
og mannfyrirlitningu. Hugmynda-
fræði, sem hefur það að forsendu
að það sé betra að vera fæddur
með einhver ákveðin einkenni en
önnur. Það má skilja þjóðfélags-
breytingar síðustu alda sem andóf
gegn hvers konar forréttindum og
kröfu um það að hæfileikar manna
fái að njóta sín hvar sem þeir eru
fæddir í þjóðfélagsstiganum. Arf-
geng réttindi hafa vikið fyrir lýð-
réttindum og hleypidómar fyrir
umburðarlyndi. Maður er ekki mað-
ur fyrir það eitt að hann er fæddur
hvítur eða svartur, fátækur eða
með silfurskeið í munni, heldur eru
það allt aðrir eiginleikar sem skipta
máli. Auðvitað vantar mikið á að
þessi hugsýn sé orðin að veruleika
hvert sem litið er og það á kannski
einkum við um þriðja heiminn. Á
hinn bóginn hefur mikið áunnist við
það eitt að fá þetta almennt viður-
kennt. í Suður-Afríku er enn við
lýði stjómkerfi grundvallað á hug-
myndafræði, sem á rætur sínar að
rekja til lénsskipulagsins og þetta
stjómkerfi er vemdað af hagsmun-
um, sem eru miklu stærri og meiri
en þjáningar fólksins, sem verður
fýrir barðinu á því.
Viðskipti við
Suður-Afríku
Þegar þessi afstaða til Suður-
Afríku er höfð í huga, bæði hvað
varðar aðskilnaðarstefnuna og
stuðninginn við skæmliða, kemur
það manni undarlega fyrir sjónir
að viðskiptin milli landanna em
talsverð og sennilega ,eru fá ef
nokkur lönd jafn mikilvæg Moz-
ambique í viðskiptalegum skilningi
og Surður-Afríka. Vesturlandabú-
um hlýtur að þykja það undarleg
þversögn að flestar þær vömr, sem
hægt er að kaupa fyrir gjaldeyri í
Mozambique, em framleiddar í Suð-
ur-Afríku. Þá bera stjómvöld sig
upp undan því að gjaldeyristekjur
landsins hafi minnkað á síðasta ári
vegna þess að færri Mozambiquebú-
um er leyft að vinna í námum í
Suður-Afríku en verið hefur undan-
farin ár og Suður-Afríka hefur
dregið saman útflutning um hafnir
í Mozambique.
Þrátt fyrir fátæktina, gjaldeyr-
isskortinn og að þjóðin er nánast á
framfæri hjálparstofnana, virtist
aðkomumanni það ekki breyta
miklu um lífsstíl forsetans. Hótelið
sem ég bjó á í, höfuðborginni var í
grennd við bústað hans og utanfrá
séð skorti lítið á glæsileikann. Það
var raunar erfítt að komast í nánd
við bústaðinn, þar sem nærliggjandi
götur vom lokaðar allri umferð.
Maður sá hins vegar tilkomumiklar
bílalestir þjóta hjá, glæsivagna í
fylgd hers og lögreglu, auk sjúkra-
bíls, ef eitthvað bjátaði á, og það
vom ekki færri en tíu bílar í lest-
inni. Raunar kom andstæða fátækt-
ar og ríkidæmis í Afríku mér' á
óvart. Að koma frá Maputo til Har-
are, höfuðborgar Zimbabwe, er ekki
ólíkt því að koma til evrópskrar
borgar. Þar em göturnar beinar,
breiðar og sléttar, bílamir góðir og
velhirtir og ég sá ekki merkjanlega
fátækt þar.
Rússar hafa stutt stjórnvöld í
baráttunni við skæmliða. Það hefur
ekki breytt miklu fyrir gang
stríðsins, enda segja kunnugir að
sá stuðningur sé veittur með hang-
andi hendi, þar sem Sovétmönnum
finnist stjómvöld ekki halda sig
nægjanlega á hinni beinu braut
kommúnismans. Stuðningur hers
Zimbabwe og einnig að nokkm leyti
hers Tanzaníu, hefur haft miklu
meira að segja og undanfama mán-
uði em ýmis teikn þess að skæmlið-
ar hafi þurft að láta undan síga í
bili. Það er mikilvægt fyrir Zimb-
abwe, sem er landlukt land, að
tryggja sér flutninga um Moz-
ambique í gegnum höfnina í Beira.
Eftir að leiðin hafði verið lokuð um
tíma tókst heijum Mozambique og
Zimbabwe að opna leiðina í vetur.
Þá hefur þing Mozambique einnig
samþykkt lög, sem veita skæmlið-
um uppgjöf saka, gefist þeir upp
og afhendi vopn sín. Stjórnin heldur
því fram að þessi löggjöf hafi haft
talsverð áhrif í þá vem og siðferðis-
þrek skæmliða sé í lágmarki.
Hjálparstarf í
Nyassa
Hjálparstofnanir kirknanna á
Norðurlöndum hafa í samvinnu við
Kirkjuráð Mozambique staðið fyrir
hjálparstarfi í Nyassa, nyrsta fylki
landsins. Þar sem ekki hefur verið
hægt að koma hjálpargögnum land-
leiðina vegna skorts á samgöngu-
tækjum og árása skæruliða var það
ráð tekið að flytja hjálpargögnin
flugleiðis frá nágrannalandinu
Malawy, þó það væri miklu dýrara.
Flogið var til tveggja borga með
hjálpargögnin, til höfuðborgar fylk-
isins Lichinga, sem er vestarlega í
fylkinu, og til 11 þúsund manna
bæjar, Marrupa, sem er austarlega
í fylkinu. Neyðarhjálparstofnun
stjórnvalda sá síðan um að dreifa
hjálpinni út á iandsbyggðina með
hjálp hersins. Þannig vom flutt
1.600 tonn af matvöm, verkfæmm,
fræjum og fatnaði frá upphafi árs-
ins og fram í byijun apríl.
Dc-6-vél á
fertugsaldrinum
Undirritaður átti kost á því að
fara í stutta heimsókn til Marrupa
með vélinni, sem flaug með hjálpar-
gögnin, DC-6-vél, sem var komin
hátt á fertugsaldurinn. Raunar varð
mér ekki um sel þegar ég sá vélina
fyrsta sinni koma inn til lendingar,
því aftur úr henni stóð reykjarstrók-
ur, eins og kviknað væri í henni. í
ljós kom að reyknum olli olíuleki
úr einum hreyflinum. Áhöfninni,
sem var frá Suður-Afríku, þótti
þetta ekki umtalsvert, svona hefði
það verið í nokkra mánuði án þess
að valda vandræðum, nema hvað
hreyfillinn þótti frekur til olíunnar.
Það bætti heldur ekki úr skák að
Rauði krossinn var hættur hjálpar-
flugi vegna þess að skotið hafði
verið á eina vél þeirra og hún slopp-
ið naumlega. Þá hafði lítil far-
þegavél frá Malawy nýlega verið
skotin niður af stjórnarhemum þeg-
ar hún flaug lítillega inn yfir Moz-
ambique. Allir fórust. Það var því
með hálfum huga, svo ekki sé meira
sagt, að ég steig upp í sexuna, en
ekkert bar til tíðinda og flugið var
hið þægilegasta.
Þurfa gjaldeyri
fyrir hjálparflugið
Danska hjálparstofnunin hefur
haft aðgang að Herkules-flutninga-
vélum danska hersins í tilvikum sem
þessum, en fékk ekki leyfi stjóm-
valda í Mozambique til þess að nota
þær. Það var 'sett sem skilyrði að
flogið yrði á hendi þarlenda flugfé-
lagsins LAM, sennilega fyrst og
fremst til þess að hafa gjaldeyris-
tekjur af fluginu. Hluti hjálpar-
gagnanna var fluttur með Boeing-
þotu félagsins, þegar hún var ekki
upptekin við annað og hluti með
DC-6-vélinni, sem er í eigu flugfé-
lags með miðstöð á Guemsey. Fé-
lagið er þó mestan part suður-
afrískt og hefur náin samskipti við
LAM.
Eins og fyrr sagði er Marrupa
t
i
i
1
'ii kíi iH ^p** WjáníK'i II