Morgunblaðið - 29.01.1989, Blaðsíða 4

4 C
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 29. JANÚAR 1989
LYFLÆK^ÍNGAOutLD 1
verði allar tölvuskráðar. Það vekur
hins vegar ýmsar spumingar og
hefur vandamál í för með sér, eins
og það hvort einungis eigi að skrá
svonefndar staðreyndir eða einnig
hugleiðingar um hugsanlegar sjúk-
dómsgreiningar og orsakir. Þetta
er einkum viðkvæmt mál hvað geð-
sjúkdóma varðar. Þá þarf að
ákvarða hvemig aðgangi eigi að
vera háttað og við hvað eigi að
takmarka hann.
Nú vinnur nefnd á vegum Land-
spítalans að því að móta reglur
hvað þetta snertir, að sögn Ama
Bjömssonar, formanns læknaráðs
Landspítalans. T.a.m. hefur Trygg-
ingastofnun ekki aðgang að tölvu-
því er læknum í sjálfsvald sett
hvemig þeir meta hvert tilvik fyrir
sig. Sama gildir um afhendingu
sjúkragagna sem flallað er um í
16. grein nýju laganna. Lækni er
einungis skylt að afhenda sjúklingi
sjúkraskrá sína ef það þjónar ótví-
ræðum hagsmunum hans. Þar er
ennfremur mælt fyrir um að ráð-
herra setji nánari reglur um þessi
efni að fengnum tillöjgum landlækn-
is og Læknafélags Islands.
Hér er út af fyrir sig ekki verið
að leggja dóm á það hvort þessar
heimildir til handa læknum séu of
víðtækar. Ljóst er að starf þeirra
er þess eðlis að þeir verða að hafa
slíkar heimildir, þó ekki væri vegna
annars en öryggis annarra en sjúkl-
ingsins, til dæmis í sambandi við
smitsjúkdóma.
Tölvuvinnsla vaxandi
Það er kunnara en frá þurfi að
segja að tölvutæknin gjörbyltir öll-
um möguleikum á geymslu og
vinnslu upplýsinga. og með þeirri
gífurlegu upplýsingasöfnun sem á
sér stað samfara henni getur hætta
á misnotkun upplýsinga aukist.
Tölvuskráning sjúklinga eða inn-
lagna var fyrst tekin upp á sjúkra-
húsum hérlendis fyrir rúmum
tveimur áratugum og í byrjun þessa
áratugar hafði hún verið tekin upp
á öllum sjúkrahúsum í landinu. Það
sem er skráð eru persónuupplýsing-
ar, eins og nafn, heimilisfang og
númer, tímalengd vistar eða innlögn
og útskrift, sjúkdómsgreining og
aðgerðir. Þá eru einnig skráðar þær
rannsóknir sem sjúklingar gangast
undir. Ennþá er ekki farið að tölvu-
skrá hinar eiginlegu sjúkraskrár
sjúklinga á sjúkrahúsunum, eftir
því sem Morgunblaðið kemst næst,
en ýmsir heimilislæknar hafa aflað
sér heimildar tölvunefndar til
slíkrar skráningar. Sama gildir um
tvær heilsugæslustöðvar sem tölvu-
færa sjúkraskýrslur og í 25 af 50
heilsugæslustöðvum í landinu er
búnaður til þess að tölvuskrá sömu
atriði og skráð eru við innlögn á
sjúkrahúsin.
Þeir læknar sem Morgunblaðið
ræddi við eru sammála um að ekki
verði hjá því komist að læknar taki
tölvutæknina enn frekar í sína þjón-
ustu sakir ótvíræðra kosta hennar
og það sé einungis tímaspursmál
hvenær skrár einstakra sjúklinga
IAImenningur á kröfu á því að viðkvæmar
upplýsingar um persónulega hagi, sem
gefnar eru lækni í trúnaði, verði ekki á
vitorði fleiri aðila en nauðsyn krefur og
læknar eiga mikið undir því að fólk skirrist
ekki við að leita til þeirra af ótta við að
einkamál þeirra séu ekki nægilega vel
varðveitt.
skrám spítalans, þó margsinnis hafí
verið farið fram á það. „Tölvuvæð-
ingin hefur vaðið yfír okkur á
síðasta áratug og tæknin og allt
sem henni fylgir hefur í rauninni
farið á undan hugsuninni um að
fínna henni stað,“ sagði Ámi. Hann
sagði að rætt hefði verið um að
setja sjúkraskýrslur inn á tölvur,
en Iækna greindi á um annars veg-
ar hvort ætti að gera það og hins
vegar hvaða upplýsingar úr sjúkra-
skrám ættu að vera inni á tölvunum
og auðvitað hveijir ættu að hafa
aðgang. Hann viðurkennir að tækn-
inni fylgi ákveðin hætta á að sá
trúnaður sem á að ríkja á milli sjúkl-
ings og læknis verði fyrir áfóllum,
en í raun sé sú hætta þó ekki meiri
en áður hefur verið. Það séu bara
öðruvísi vandamál sem fylgi tölvun-
um en menn hafi glímt við hingað
til. Tölvumar auðveldi alla skrán-
ingu og notagildi þeirra sé mikið.
Þær flýti fyrir tjáskiptum og myndi
mikilsverðan gagnabanka sem auð-
veldi allar tölfræði- og faraldurs-
fræðilegar rannsóknir.
í gildi em lög um kerfisbundna
skráningu upplýsinga er varða
einkamálefni. Tölvunefnd hefur
umsjón með framkvæmd laganna
og getur veitt undanþágur frá
ákvæðum þeirra. Þorgeir Örlygs-
son, borgardómari, er formaður
nefndarinnar. Hann sagði að 3. og
4. grein laganna heimilaði læknum
í raun skráningu og tölvunefnd
hefði því aldrei séð ástæðu til að
gera athugasemdir við beiðnir
sjúkrahúsa og lækna um tölvu-
skráningu gagna er varða sjúklinga
þeirra. I 4. grein segir að opinberum
aðilum, þ.á m. læknum og sjúkra-
húsum, sé heimil skráning „án vit-
undar eða samþykkis hins skráða,
standi til þess sérstök lagaheimild
eða skráning sé ótvírætt nauðsyn-
leg vegna notagildis skránna, sbr.
3. gr.“. Þriðja grein kveður á um
að skráning sé heimil sé hún eðlileg-
ur þáttur í starfsemi viðkomandi.
Þorgeir sagðist tvímælalaust
þeirrar skoðunar eftir að hafa kynnt
sér þessi mál að tölvuskráning væri
miklu öruggari aðferð til geymslu
persónulegra upplýsinga en sú að-
ferð að geyma þær á pappír. Að-
gangur að þessum upplýsingum
þrengdist mjög við tilkomu tölv-
anna, þar sem hann væri bundinn
lykilorðum, sem mjög fáir aðilar
hefðu yfír að ráða. Það væri miklu
öruggara en skjöl sem iægju í
möppum á deildum sjúkrahúsa og
heilsugæslustöðva.
í sama streng tók Gunnar Ingi-
mundarson, yfírmaður tölvumála á
Landspítalanum. Það væri einungis
óttinn við tölvumar sem gerði það
að verkum að menn vantreystu
þeim o g mikluðu fyrir sér möguleik-
ana á misnotkun. Með tilkomu
þeirra þyrfti auk þess að setja með-
vitaðar reglur um notkun og að-
gang að þessum upplýsingum, sem
minnkaði líkumar á að óviðkomandi
kæmust í þær vegna vanrækslu eða
óaðgæslu. „Upplýsingar skráðar á
pappír em oft að mínu mati miklu
hættulegri vegna þess að það er
ekki passað eins vel upp á þær.
Ólafur Ólafsson,
landlœknir, sagði
aðspurður að það mætti
della um það hvort
varðveisla sjúkraskráa
væri sem skyldi. Það
kynni að vera að
einhverju hefði verið
ábótavant í þessum
málum hór á árum áður,
en átak hefðl verið gert
til að kynna fólki reglur
um þagnarskyldu og
umræða og aukin
meðvitund um
mikilvægi þessara mála
hefði gert það að
verkum að sér virtist
þetta víðast á
sjúkrastofnunum komið
í gott horf.
Tölvumar em í sviðsljósinu, sem
gerir það að verkum að mun strang-
ari reglur em búnar til um tölvu-
skráð gögn heldur en hin sem era
skráð á pappír."
Gunnar er formaður þess vinnu-
hóps á Landspítalanum sem vinnur
að því að setja reglur um tölvu-
skráningu sjúklinga. Hann sagði
að starfshópurinn reyndi að skil-
greina betur þau lög og reglur sem
em til um þessi mál og jafnframt
koma sér niður á eitthvað sem væri
í samræmi við löggjöf og þokkalega
nothæft. Ennþá væri þessi vinna
ekki langt komin. Reglur um þessi
mál hefðu lengi vcrið óljósar, sem
hefði þýtt í reynd að öll túlkun
hefði verið mjög ströng, þ.e.a.s.
annað hefði ekki verið skráð en það
sem vissa væri fyrir að mætti skrá
og þannig haldið utan um að enginn
fengi aðgang nema uppáskrifað
samþykki hlutaðeigandi væri fyrir
hendi. Skráning færi yfírleitt fram
samkvæmt sérstökum leyfum frá
Tölvunefnd. Þessi leyfi væra háð
ströngum reglum, þar sem um
væri að ræða viðkvæmar upplýsing-
ar sem ekki mættu fara víða, og
þegar reglunum væri fylgt út í
æsar gerði það oft að verkum að
kerfin yrðu gagnslítil. Aðgangur
væri svo takmarkaður að oft á
tíðum næðist jafnvel ekki markmið-
ið með tölvukerfinu. „Þetta er
vandamálið sem við stöndum
frammi fyrir. Eins það að þegar við
eram með þessar upplýsingar
skráðar inn á tölvur viljum við auð-
vitað vita hvar við stöndum ná-
kvæmlega, því gildandi lagaákvæði
era óljós,“ sagði Gunnar.