Morgunblaðið - 29.01.1989, Blaðsíða 18

18 C
MORGUNBLAÐIÐ FJOLMIÐLAR SUNNUDAGUR 29. JANÚAR 1989
Fjárhagsáætlun RÚV:
Reynt að skila af-
gangi hjá RÚY
Ekki voru gerðar stórvægilegar breytingar á Qárhagsáætlun RÚV
fyrir árið 1989 á fundi útvarpsráðs á þriðjudag. Að sögn Ingu Jónu
Þórðardóttur, formanns ráðsins, var þess freistað að skila rekstraraf-
gangi til að eiga fyrir skuldum og upp í þann halla, sem verið hef-
ur undanfarin ár. Einnig að auka umsvif stofnunarinnar. Heildartekj-
umar eru 1536 miiyónir, að frádregnum söluskatti og menningar-
sjóðsgjaldi. Þar af fara 128 milljónir í að greiða hallann.
Inga Jóna segir töluverðar breyt-
ingar hafa verið gerðar á tillög-
um fjármálaskrifstofu RÚV, áður
en þær voru samþykktar. Af 1,5
milljörðum renna 842 milljónir til
sjónvarpsins og 566 milljónir til
hljóðvarps. Inga Jóna sagði að reynt
yrði að veita eins miklu fé til inn-
lendrar dagskrárgerðar sjónvarps
og kostur væri, þar sem RUV þyrfti
að styrlq'a stöðu sína þar. í ár nem-
ur flárhæðin 157 milljónum króna
en á síðasta ári var hún 144 milljón-
ir. Þá eykst ráðstöfunarfé hljóð-
varps, m.a. vegna ráðgerðs svæðis-
útvarps á Vestfjörðum og vegna
fréttamanns útvarps í Kaupmanna-
höfn. Samkvæmt ijárlögum 1988
átti sjónvarpið að hafa í rekstrar-
tekjur 1,3 milljarða. Það náðist
ekki, þar sem ekki fékkst áætluð
hækkun afnotagjalda, m.a. vegna
verðstöðvunar, svo að tekjumar
verða eitthvað minni.
Umræður um kostun í Sjónvarpinu:
Einkum íþrótta-
deildinni til góða
Möguleiki á því að fengnir verði stuðningsaðilar að einstökum
íþróttaviðburðum og stórviðburðum á listasviðinu er nú ræddur inn-
an Sjónvarpsins. Nýlega kostaði GBB auglýsingaþjónustan útsend-
ingu frá heimsmeistarakeppninni í snóker sem fram fór á Hótel
íslandi. Markús Öm Antonsson útvarpsstjóri segir fordæmi fyrir
slíkri kostun á einni sýningu íslensku óperunnar og Söngvakeppni
evrópskra sjónvarpsstöðva. Ekki eru þó uppi ákveðin áform um fram-
hald á slíku, enn sem komið er.
Menn hafa rætt um endanlega
stefnumörkun varðandi kost-
unina. Einhverjar reglur þarf að
móta, hingað til hefur hún verið á
tilraunastigi. En þetta er í samræmi
við það sem er að gerast innan
EBU, til dæmis hjá BBC. Þar er
nú rætt um að leita fyrir sér með
kostun, sérstaklega á íþróttavið-
burðum. Við fylgjumst með þeirri
umræðu og munum einnig hafa
augun opin fyrir tækifærum á að
fá stuðningsaðila að einstökum
verkefnum hérlendis. Slíkt gerir
róðurinn léttari í dagskrárgerðinni
þó að í litlum mæli sé. íþróttadeild-
in mun njóta góðs af og væntanlega
geta boðið upp á meiri ijölbreytni
í efnisvali."
Markús sagði um svo lágar upp-
hæðir að ræða, að ekki yrði lækkað
ráðstöfunarfé deildarinnar á fjár-
hagsáætlun. Aðspurður um hvort
kostunin hefði sætt gagnrýni, sagði
hann að vitanlega hefðu skapast
umræður um
hana og sitt
Sdist hverjum.
sir innan
Sjónvarpsins
héldu því fram
að Sjónvarpið
ætti engar aug-
lýsingar að birta.
Aðspurður
sagðist hann Markús Orn
ekki vita hvort kostun ætti eftir að
bæta samkeppnisaðstöðu Sjón-
varpsins. Það færi eftir því hvernig
gengi að fá stuðningsaðila. „Ég
geri ráð fyrir að áhugi væntanlegra
aðila sé háður dagskrárefni hveiju
sinni. Ef menn hafi pata af efni sem
þeir vilji kosta muni þeir hafa sam-
band. En ég á ekki von á því að
menn gefi sig fram og láti skrá sig
á biðlista til að fá að kosta sjón-
varpsefni."
Hvers vegna
sápuóperur?
■ Erlendar rannsóknir staðfesta að konur eru í
miklum meirihluta þeirra sem horfa á sápuóperur
■ íslenskar athuganir gefa til kynna að tveir af
hverjum þremur áhorfendum sápuópera séu konur
ÓSEÐJANDI áhugi kvenna á sápuóperum er meginástæða þess
að þær eru um gjörvallan heim það sjónvarpsefni sem nýtur
hvað mestra vinsælda. Um það er engum blöðum að fletta.
Hvers vegna konur eru svona hændar að þessu lítilsvirta sjón-
varpsefni er annað mál og flóknara, — en að sjálfsögðu eru
til kenningar sem útskýra það eins og annað.
Bandarískir femínistar hafa
bent á að hinn stöðugi efnis-
þráður og óendanleiki tilfínn-
ingalegra vandamála í sápuóper-
um sé í meira samræmi við
lífsviðhorf kvenna og reynslu en
hvörf og lausnir sígildra frásagn-
arforma. Annað sem bent hefur
verið á er að í öllum ærlegum
og vinsælum sápuóperum er Qöl-
skyldan miðpunkturinn, — upp-
haf og endur alls. Óleysanlegar
tilfínningalegar
kreppur bama
og foreldra,
systkina og
hjóna sem er
meginefniviður
sápuópera höfða
frekar til kvenna þar sem fjöl-
skyldumál hvíla frekar á herðum
þeirra í flestum þjóðfélögum.
Þriðja atriðið sem varpað getur
ljósi á sáupáhuga kvenna er að
í flestum sápuóperam era sterk-
ar og sjálfstæðar kvenpersónur.
Oftast era þessar persónur öf-
undsverðar en að sama skapi
víðsjárverðar, og á enskri tungu
era þær kallaðar „tíkur“. Að
sjálfsögðu er Alice í Ættarveld-
inu drottning þeirra. Meginein-
kenni þessara kvenpersóna er
þó ekki illskan, eða gæskan ef
því er að skipta, heldur það
hversu djúp spor þær marka og
að þær era ógleymanlegar í þess
orðs fyllstu merkingu. Að mati
sumra sem hafa sápugláp og
-þanka að
brauðstriti, þá
era sápuóperar
samofnar
kvennamenn-
ingu tuttugustu
aldar og jafnvel
ein helsta opinbera birtingar-
mynd hennar.
Þó svo konur séu í miklum
meirihluta áhorfenda að sápum
er það engu að síður staðreynd
að tugþúsundir íslenskra karl-
manna horfðu á Dallas eitt kvöld
í nóvember og hundruð milljónir
Sápunafnið er þannig til-
komið að bandarísk sápu-
fyrirtæki styrktu á fíórða ára-
tugnum gerð daglegra og enda-
lausra framhaldsleikrita fyrir út-
varp. „Ópera“-endingin er m.a.
talin tilkomin vegna þess að á
þessum árum voru hinir sívinsælu
vestrar kallaðir „hestaóperur“.
karlmanna á Vesturlöndum stara
reglulega á sjónvarpssápur.
Hvað er það sem hænir þá einn-
ig að þeim? Hugsanleg svör við >
þessu era náskyld því sem þegar
hefur verið nefnt. Vegir lífs og
sápa era órannsakanlegir en
samt sem áður samhliða. Fólk
sér sjálft sig, einkum tilfínninga-
og ástarlíf sitt í sápuspegli.
Sápufíölskyldumar verða að
heimilsvinum, sápustjörnur eld-
ast, bömin vaxa og sápulífíð
gengur sinn vanagang, svipað
því sem gerist hjá Jóni og Gunnu.
I mörgum alþýðusápum sam-
tvinnast veraleiki atburðarás-
inni. í þeim bresku t.d. er fjallað
um kosningar, bikarúrslitaleiki
og konungleg brúðkaup svo eitt-
hvað sé nefnt. Ef drottningin á
stórafmæli á sápudegi þá er al-
deilis haldið upp á það. Annað
sem gerir sápur áhugaverðar er
að þrátt fyrir að persónur, at-
burðir og aðstæður séu sennileg-
ar era þær „einum of‘. JR er
einum of mikill þijótur, Krystle
Carrington í Ættarveldinu er
einum of blíð, Bobby blessaður
Ewing of góður o.s.frv.
Að formi til er sápuóperan
íjölbreytt og hefur innbyggða
þætti sem bæði vekja og halda
athygli. í sápum era sagðar
margar sögur í einu. Margir
söguþræðir, sem gjaman mynda
fjölskyldu- og eða vináttubönd,
era ofnir og þeir era aldrei lagð-
ir til hliðar án þess að einhveijum
mikilvægum spumingum sé
ósvarað. Flestar senur enda því
í forvitnissveiflu. Áhuginn er
áreittur markvisst og sérhveijum
þætti lýkur í háspennu. Þátta-
röðin endar síðan í háspennu og
lífshættu, ef svo má að orði kom-
ast. Einnig skiptir kunnugleikinn
miklu máli. Áhorfendur þekkja
persónur og aðstæður og því
rista atburðimir dýpra og auk
þess gerir það þá lítið til að missa
úr þætti því auðvelt er að setja
sig á jiýjan leik inn í atburðarás-
ina. Ýtt er undir kunnugleikann
með því að breyta aldrei stað-
setningu tökuvéla gagnvart lyk-
ilstöðum eins og t.d. dyranum á
skrifstofu JR. Sjónarhomið er
alltaf eins og þú sætir í stólnum
hans.
eftirÁsgeir Fridgeirsson
Listin að
kaffæra spyrla
ær útvarps- og sjón-
varpsstöðvar sem ég
hef ánetjast hér
heima legðust að vísu ekki
af ef stjómmálamennimir
okkar þögnuðu sem snöggv-
ast, en það mætti ekki tæp-
ara standa. Orð eins og mál-
óðir eða jafnvel trítilóðir hafa
óneitanlega sótt á hugann
síðustu vikumar. Þeir hafa
verið með alversta móti þess-
ir fjórir mánuðir eða svo, sem
stjómin hans Steingríms er
búin að þræða bjargbrúnina
með Stefán drýgindalegan í
eftirdragi, og gekk þó ekki
svo lítið á undir lokin í valda-
tíð Þorsteins, ef valdatíð er
þá rétta orðið um allar þær
hörmungar.
Hjá ófáum . þjóðum sem
ástunda lýðræði og konar era
til vits og ára væra menn
auðvitað fyrir langalögnu
búnir að kveðja til sálfræð-
inga eða að minnsta kosti
að senda eftir einhveiju ró-
andi. Ég hef í huga til dæm-
is orðaleppana sem toppamir
okkar sumir hveijir hafa ver-
ið að velja hver öðrum nú
upp á síðkastið. Hugsið ykk-
ur bara hann Nigel Lawson,
fíármálaráðherrann breska,
organdi í bankastjóra Eng-
landsbanka að hann væri
ekki einasta heimskur og
þver heldur bölvaður kúa-
labbi í þokkabót; og herra
bankastjórinn svarandi fúll-
um hálsi og með rentum og
renturentum. Ansi er ég
hræddur um að einhver
þama ytra væri búinn að
gera ráðstafanir til þess að
láta skoða hausinn á mönn-
unum.
Útlendingur, sem upplifði
þennan íslenska gauragang,
hélt svo ég heyrði að líklega
kæmust pólitíkusarnir okkar
upp með að taka svona risp-
ur ár eftir ár af því allur
þori manna væri einfaldlega
farinn að líta svo á að þetta
væri bara allt í ganni eins
og krakkamir segja. Honum
fannst líka sem íslenskir
fréttamenn gerðu kannski
meira af því en starfsbræður
þeirra úti að espa kempumar
upp.
Hvemig sem því er varið
er allavega þráseta stjóm-
málamanna, sem hafa oft á
tíðum ekkert nýtt að leggja
til málanna, óneitanlega
hvimleiðari í útvarpi og sjón-
varpi en í dagblöðum. Þeir
verða einhvem veginn fyrir-
ferðarmeiri þegar þeir eru
komnir svona inná gafl hjá
manni; og hvert á maður að
forða sér þó að aldrei væri
annað?
En þó að okkar menn séu
óstýrilátari á stundum en
kollegamir í útlandinu þá
sannast enn að það er margt
líkt með skyldum. Þeir
bresku sýnasttil dæmis síður
en svo feimnari við það en
þeir hér heima að skjóta sér
undan því að svara óþægileg-
um spumingum.
Daily Telegraph birti um
daginn glefsur úr niðurstöð-
um sálfræðings nokkurs sem
hafði tekið sér fyrir hendur
að rannska hversu hrein-
skilnir nokkir af kunnustu
stjórnmálamönnum Breta
væru þegar þeir þættust vera
að sitja fyrir svörum í út-
varpi o g sjónarpi. Þau
Thatcher forsætisráðherra
og Kinnock, leiðtogi Verka-
mannaflokksins, urðu þar
með uppvís að því að svara
ekki nema naumum helmingi
þeirra spurninga sem frétta-
mennimir lögðu fyrir þau og
að beita hvorki meira né
minna en yfir þrjátíu mis-
munandi aðferðum við að
þegja sem fastast.
Hvort hefur sinn undan-
bragðastíl ef svo mætti að
orði komast. Uppáhaldsað-
ferð jámfrúarinnar er að
snúa vöm f sókn eins og
hann Bjami Fel. þreytist
aldrei á að segja um knatt-
spymukappana og gera svo
harða hríð að aumingja
spyrlinum með alls kyns
aðdróttunum að hann fer á
taugum; en Kinnock liggur
gjarnan á því lúalagi að
standa á því fastar en fótun-
um að hann sé þegar búinn
að svara spumingunni þó að
því fari raunar fjarri.
Ýmis önnur mismunandi
lúaleg brögð eru tíunduð í
Telegraph- fréttinni og eign-
uð breskum stjórnmála-
mönnum almennt. Að sögn
sálfræðingsins setja sumir
einfaldlega upp snúð og
þykjast yfír það hafnir að
svar „svona þragli". Aðrir
svara hinni óþægilegu spum-
ingu að hluta og þykjast þar
með lausir allra mála. Þá
„svara“ sumir með því að
dengja annarri spurningu á
spyrilsgarminn og enn aðrir
gerast drengilegir á svipinn
og skjóta sér bak við svoköll-
uð þagnarheiti eða neita að
svara af „öryggisástæðum“
eins og þeir kjósa að kalla
það.
Breskir pólitíkusar geta
með öðrum orðum verið al-
veg eins loðnir og þeir
íslensku. En ég hygg samt
að svona dagsdaglega séu
þeir öllu sparari á stóru orð-
in.
Gísli J.
Ástþórsson