Morgunblaðið - 22.04.1989, Side 10

10
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 22. APRÍL 1989
DYR LJÓÐSINS
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
Guðbrandur Siglaugsson:
DRÖG AÐ KVÖLDI. Ljóða-
handrit númer 5 og 6. Útgef-
andi höfundur 1989.
Odysseifur og Telemakkus eru
meðal helstu persóna í ljóðabók
Guðbrands Siglaugssonar Drögum
að kvöldi. Þannig tengir Guð-
brandur nútíð og foman bók-
menntaarf og er það að vísu ekki
alveg ný aðferð, en fremur sjald-
gæf hjá ungum íslenskum skáld-
um.
Guðbrandur Siglaugsson vand-
ar byggingu ljóða sinna og leggur
mikla áherslu á hrynjandi.
Annað sem einkennir ljóð hans
er óvenjuleg myndbeiting, stund-
um djarfleg. Þegar hann yrkir um
síðdegið og lætur það kasta
„snöggum hvössum skugga fyrir
hom“ minnir hann rnig á Kristján
Karlsson.
Sama er að segja um hvemig
hann notar liti, t.d. í Söng: „Gulur
stormur í jaðarinn grænn."
Guðbrandur nær misjöfnum
tökum á formi og yrkisefnum.
Stundum eru ljóðin dálítið sundur-
laus, ekki nógu hnitmiðuð þrátt
fyrir góðan vilja.
Dæmi um ljóð sem vitna um
hið gagnstæða er Kveðja:
Það er hijómlist úr húsi
þegar gesturinn kveður tæpt frost
og í krapinu brestur en hripar af upsum
Þeir hafa setið á tali
og tíminn iiðið iíkt og af vindlingi
reykur og fallið sem aska
í gröf sem er jafnskjótt gleymd
og enginn
vitjar um aðrar dyr en ljóðsins
Dyr ljóðsins eru vissulega þær
sem sýna hið liðna, spegla það og
bergmála. Það er oft ekki í önnur
hús að leita.
j Oddbjörg/Haus Stockum er
m.a. ort um spegilinn sem „spann-
Guðbrandur Siglaugsson
ar alla tíma/ og enginn fær undan
komist faðmlagi hans“.
í þessu ljóði situr Skarphéðinn
að drykkju og heldur sig orðinn
James Dean.
Það er mikið um ferðir í ljóðun-
um. Odysseifur er ýmist staddur
í úthverfi eða fluttur þaðan.
En Telemakkus er sá sem „einn
þekkir stígana" og vill ekki faraút-
„fyrr en séð hefur stíg sem má/
feta svo lengi sem varir".
Það er kannski að bera í bakka-
fullan lækinn að tala um að Guð-
brandur Siglaugsson yrki heim-
spekilega, en tilvistarstefna er
honum ekki fjarri.
Bjartsýni verður líklega ekki á
hann borin (samanber Odd-
björg/Haus Stockum), en lokaorð-
in í Rissi frá liðnum vetri og þar
með bókarinnar þykja mér fela í
sér von:
Að baki er tíminn steinn
sem ferðamanni er hvíld í að kveðja
Eftir að hafa lagt Drög að
kvöldi verður fylgst af áhuga með
ljóðagerð Guðbrands Siglaugsson-
ar.
Umsjónarmaður Gísli Jónsson 483. þáttur
í 476. þætti birtist fyrri hluti
bréfs Ásgeirs Ó. Einarssonar í
Reykjavík. í síðari (síðara) hluta
bréfsins fer hann hörðum orðum
um blaðamenn Morgunblaðsins
fyrir að nota þátíðarmyndina
„flúði“ í stað „flýði“ af sögninni
að flýja og „harmonikka“ í stað
„harmóníka". Hann segir að
skrifa skuli harmóníka, en
hljóðfærið megi kalla nikku í
gríni og styttingu. Aftur á móti
sé „harmónikka" hreint barna-
bull.
Athugasemdir umsjónar-
manns:
Sögnin að flýja bregður sér
í ýmsar myndir. Orðabók Menn-
ingarsjóðs gefur beyginguna:
flýja-flúði-flúið, en setur í
sviga þátíðarmyndimar fló og
flýði og merkir hina fyrrtöldu
úrelta.
Blöndalsorðabók segir: flýja,
nt. flý, þt.et. flúði eða flýði,
þt.flt. flúðum eða flýðum, lh.þt.
flúið.
Johan Fritzner gefur í orða-
bók sinni um fornmálið („det
gamle nordiske Sprog“) bæði
þátíðina flýði og flúði og þrenns
konar lh.þt.: flýðr, flúiðr og
flýiðr. Þar að auki aðra gerð
nafnháttar: flæja.
í sögnum eins og knýja og
flýja hafa á aldanna rás gerst
ýmsar hljóðbreytingar og áhrifs-
breytingar, og verður sú benda
ekki rakin sundur hér. En ekki
eru efnisrök til þess að áminna
menn um málglöp, þótt þeir segi
t.d. flúði af sögninni að flýja.
Um nafn hljóðfærisins hef ég
upplýsingar frá Orðabók Há-
skólans. Það kemur fyrst fyrir,
í prentuðu íslensku máli, svo
vitað sé, í Sunnanpóstinum,
þriðja árgangi, árið 1838, og er
það þá skrifað harmóníka.
Sama er að segja um þýðingu
Jóns Sigurðssonar (forseta) á
ævisögu Benjamíns Franklíns,
útg. 1839.
Orðabókarmenn segja mér að
ríkari hafi verið framan af sú
hefð_ að skrifa með einu k-i, eins
og Ásgeir Ó. Einarsson vill, en
ó og í, o og i hafi verið á reiki
nema allra fyrst.
Þegar kemur fram á 20. öld,
taka ýmsir að skrifa með tveim-
ur k-um, og nefni ég eftirtalin
dæmi:
1) Theódór Friðriksson segir
í fyrra bindi bókar sinnar I ver-
um (bls. 64): „Hann kom líka
með fyrstu harmonikkuna út í
Flatey, og stóð roskna fólkinu
hálfgerður stuggur af þessu
galdraverkfæri.“
2) I bókinni Aflamenn segir
Björn Bjarman (bls. 150): „Það
er komin harmonikka um borð
í Höfrung II.“
3) Ólafur Jóhann Sigurðsson
í bók sinni Fjallið og draumur-
inn (bls, 383): „Harmonikkan
hlýddi honum eins og ástfangin
þerna.“
4) Pétur Gunnarsson í Punkt-
ur punktur komma strik (bls.
89): „Svo héldu þær áfram að
læra mannkynssöguna, sem
fólst í því að þær skrifuðu hana
upp á nýtt á mjóa renninga sem
þær síðan krukkluðu saman í
endalausar harmónikkur."
Ég held því að það sé mjög
ýkt að segja sem svo að harm-
ónikka (harmonikka) sé
„hreint" barnabull. Blaðamenn
Morgunblaðsins eru þama í
bærilegum félagsskap.
★
Bjami Sigtryggsson í
Reykjavík hafði fleira að segja
en frá var greint í næstsíðasta
þætti. Gef ég honum aftur orðið
um sinn:
„Aðeins örfá orð í belg um
nýyrði. Eins og við vitum kvikna
sum þeirra fullsköpuð og koma
eins og óskabörn inn í málið.
Önnur þróast. Lífslíkur þeirra
fara eftir viðtökum okkar sem
málið notum. Eitt þeirra orða,
sem hefur verið að þróast, er
stytting úr enska orðinu „fac-
simile“, heitir fullu nafni telefax
eða aðeins Fax, og er símriti.
Þetta tæki líkist um margt ljós-
rita (sem nefnist því langa heiti
,,ljósritunarvél“) og er sagt vera
þarfasta nýjung skrifstofufólks
ef borðtölvan er frá talin.
Opinber stofnun auglýsir í
Morgunblaðinu í dag [22. mars]
„telefaxnúmer“ í póstfangi sínu,
og svo mun án efa verða um
flest fyrirtæki í nánustu framtíð.
Þarna færi betur á að eiga alís-
lenskt orð, og þar sem Fax er
að verða boðberi nútímans þykir
mér ekki úr vegi að við lögum
þessa ensku orðstyttingu að
íslensku máli og íslenskri hefð
og gefum þessum nýja þarfa
þjóni heitið Faxi (kk., beygist
eins og sími).
Þökk fyrir pistla þína og bestu
kveðjur."
Þetta sagði Bjarni Sigtryggs-
son, og því ekki það? Tillögunni
er hér komið á framfæri ásamt
meðmælum.
★
Þá hefur mér borist ein vísa
undir hinum erfiða afdráttar-
hætti, sbr. 480. þátt. Höfundur
vill að svo komnu alls ekki láta
nafns síns getið. Hann kvað:
Kveina margir kviða haldnir,
kvonarleysi dapurt skanna.
og seinniparturinn kemur sjálf-
krafa, þegar fyrsti stafur hefur
verið tekinn af hveiju orði fyrra
hlutans.
Veina argir. Víða aldnir
vonarleysi apurt kanna.
Höfundur biður menn velvirðingar
á nýyrðinu að skanna sem hann
segist nota eins og í ensku = að
rýna í, grannskoða, og sjaldyrðinu
apur (öpur, apurí.) = bitur, dap-
ur.
★
Áslákur austan kvað:
Það er bölvaður flotinn sem flagar oss,
ekki forvitni og léttúð sem bagar oss,
sagði Glaumhúsa-Stína
við stallsystur sína,
er þær tipluðu létt út í Lagarfoss.
P.s.
Auk þess legg ég til að hvers-
dagslega hætti menn að tala um
„ljósvakamiðla" og láti sér
nægja að tala um vörpin (út-
varp og sjónvarp) eins og menn
tala um blöðin.
Kúlan hans Einars
Einar Melax: ÓSKILJANLEG
KÚLA. Myndir: Kristbergur
Pétursson. Smekkleysa 1988.
Einar Melax er eitt þeirra ungu
skálda sem feta ekki troðnar slóð-
ir, en reynir að lýsa því sem hann
sér og skynjar með sínu lagi. Eitt
ljóðanna í Óskiljanlegri kúlu nefn-
ist Fjallasýn:
Ég set salt
í morgunsárið
og sötra tequila.
Stéttin er grá
og framliðið
fólk á fórnum vegi.
í dag
hnitar mávurinn
marga hringi
og kvöldið
/ það er agúrka.
Einar birtir okkur ný sjónar-
horn. Það gerir hann í Fjallasýn
og líka í Paradís svo að annað
dæmi sé tekið. Hjá Einari felst
Paradís í því að stúlka með kókó-
FróóJeikur og
skemmtun
fyrir háa sem lága!
brúnan rass réttir honum fjólu-
blátt blóm meðan skordýrin öskra.
Þannig eru ljóð Einars Melax
langt frá því að vera hátíðleg,
heldur stefna að því að segja okk-
ur eitthvað með óvæntum hætti
og eru bara um skynjanir og til-
fínningar ungs manns sem vill láta
ljóðið vera ljóð innan sinna marka.
Ljóð Einars Melax valda
kannski ekki miklum tíðindum í
íslenskum bókmenntum, en þau
eru nýstárleg og skemmtileg að
mínu mati.
Bókin Óskiljanleg kúla er afar
sérstæð útlits svo ekki sé meira
sagt og ansi þung vegna spjald-
anna af ekki stærri bók að vera.
Svo er hún yfirleitt nokkuð köld
viðkomú nema á innri spjöldum
sem eru mjúk. Kristbergur Péturs-
son hefur myndskreytt „kúluna“
á smekklegan hátt og samkvæmt
þeirri reglu að ljóð og myndir eigi
Einar Melax
að vera í æskilegu jafnvægi. Óneit-
anlega er Óskiljanleg kúla meðal
eftirminnilegustu bóka liðins árs
og hefur m.a. þann kost að kæta
þann sem les og skoðar.
Til sölu
Hveragerði
Raðhúsið Réttarheiði 23 með innb. bílskúr samtals 115 fm. Húsið er
nýtt, það er sérlega vandað. Laust strax. Áhv. um 2,5 millj. við veðdeild.
Lindargata — Rvk.
Litil 2ja herb. kjíb. Ósamþykkt. Sérinng. Laus strax. Ekkert áhv.
Upplýsingar laugardag og sunnudag kl. 12.00-16.00 í síma 13143
en eftir helgina 16768.
Einar Sigurðsson hrl.,
Laugavegi66.
911RÍ1 ■ 91 Q7f| LÁRUSÞ.VALDIMARSSONframkvæmdastjori
■ ' ■ t I W I U LÁRUS BJARNASON HDL. LÖGG. FASTElGNASALl
Til sýnis og sölu auk annarra eigna:
Suðuríbúð við Álftamýri
2ja herb. á 4. hæð 58,2 fm nettó. Sólsv. Parket. Sameign utanhúss
fylgir ný endurbætt. Mikið útsýni. Skuldlaus.
Við Hraunbæ - nýtt eldhús og gler
4ra herb. mjög góð íb. á 1. hæð, 90,4 fm nettó. Vel skipul. Ágæt
innrétting. Sólsv. Geymsla og þvottah. í kj. Nýmáluð sameign. Skuld-
laus.
Við Maríubakka - sérþvottahús
3ja herb. íb. á 2. hæð af meðalstærð. Sólsvalir. Sérþvottah. og búr
við eldh.^Vinsælt hverfi. Góð sameign. Útsýni.
Á útsýnisstað við Norðurbrún
Glæsilegt parh. með 6 herb. rúmg. íb. á aðalhæö. Jarðh./kj. undir
öllu húsinu, m.a. með innb. bilskúr, tvelmur rúmg. herb., stóru föndur-
herb., snyrtingu, geymslu, og þvottah. Teikn. á skrifst. Ákv. sala.
Úrvalseign við Flókagötu
6 herb. sér efri hæð 166,2 fm. Nýendurb. öll eins og ný. Stórar sólsv.
Nýr rúmg. bílsk. með vinnuplássi. Útsýnisstaður. Fjórbýlishús. Ákv.
sala.
Hagkvæm skipti
í Vesturborginni óskast rúmg. 2ja herb. íb. á 1. hæð, ekki i kj. Skipti
mögul. á 3ja herb. íb. með fráb. útsýni og byrjunarframkv. að bílsk.
Nánari uppl. trúnaðarmál.
Gegn útborgun
í borginni eöa Kóp. óskast 2ja herb. íb. m. bilskúr eða bilskrétti. Rétt
eign verður borguð út.
Opið í dag, laugardag,
frákl. 10.00-16.00.
ALMENNA
HSTEIGHASAUN
LAUGAVEG118 SÍMAR 21150-21370