Morgunblaðið - 07.05.1989, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 7. MAÍ 1989
C 5
Ljósmynd/DV
Frá kröfugöngunni 1. maí 1970,
er konur á rauðum sportsokkum gengu
með Vensusar-styttuna úr leikritinu
Lýsiströtu, að ógleymdum kröfuspjöldum
til að vekja athygli á nýrri sókn í
kvennabaráttu. M.a. má sjá Vilborgu
Harðardóttur, lengstt.v., Hallveigu
Thorlacius og Helgu Siguijónsdóttur, t.h.
voru mjög fastar í því hlutverki sem
þeim hafði verið sniðið af samfélag-
inu. Það hentaði þeim ekki og var
í engu samræmi við veruleikann,
því þá þegar voru þær komnar út
á vinnumarkaðinn. Konur voru bún-
ar að afla sér ákveðinnar starfs-
menntunar og vildu fá að nýta hana
ekki síður en karlar. Upphafsmenn
Rauðsokkahreyfingarinnar voru að
stórum hluta tii útivinnandi
menntakonur, sem engu að síður
sátu uppi með alla ábyrgð á heimil-
ishaldinu og barnauppeldi.
Rauðsokkahreyfingin gerði veru-
legan skurk í að breyta verkaskipt-
ingu á heimiiunum. Kannski var
það þess vegna sem hún vakti svona
mikla reiði. Karlarnir höfðu ekki
komið í sama mæli inn á heimilin
og konur höfðu farið út af þeim.
Rauðsokkahreyfingin gerði ákveðn-
ar kröfur til karlmanna og það var
meira en margur þoldi.
Þessum konum var svo mikið í
mun að breyta verkaskiptingunni,
að þær gengu ef til vill fulllangt i
því að vanmeta húsmóðurhlutverk
kvenna. Þegar umræðan fór allt í
einu að snúast um að það væri
ekki eftirsóknarvert og í raun ekk-
ert starf að vera húsmóðir, þá var
það mikið vanmat á ævistarfi mjög
margra kvenna. Þar fór Rauð-
sokkahreyfingin rangt að. Hún gaf
höggstað á sér og varð svo sannar-
lega að gjalda þess. Þá held ég að
það hafi verið mistök Rauðsokka-
hreyfingarinnar að vera með karl-
menn innanborðs. Þeir báru flokka-
pólitík að vissu leyti inn í hreyfing-
una. Það var minni friður til að
móta stefnu á forsendum kvenna.
Það liggur í eðli orðsins, að hreyf-
ing er sífelldum breytingum undir-
orpin. Þess vegna var ég fylgjandi
því að leggja niður Rauðsokka-
hreyfinguna, því hún var orðin
klúbbur, sem hafði staðnað hug-
myndalega. Hún hafði gert sitt
gagn en var hætt að hafa skírskot-
un til kvenna utan hreyfingarinnar.
Auðvitað eigum við hjá Kvennalista
og -framboði ákveðnar rætur í
Rauðsokkahreyfingunni. Það væri
fráleitt að afneita henni, því við
stöndum alltaf á herðum þeirra
kvenna sem hafa farið á undan
okkur.“
LILJfl
ÓLAFSDÓTTIR
FRAMKVÆMDASTJÓRI
HJÁ SXÝRR
„Sjólf reyndi ég olltaf að vera
fremur hefbundin í klæðaburði og
nota heldur meira af snyrtivörum,
vegna þess að ég fann hvað það
skipti miklu móli að vera ein af
hópnum sem ég var að reyna að
éi
vinna á mitt band.
alveg ljóst að við ætluðum þeim
ekki að gefa tóninn. Hreyfingin var
stofnuð til að bæta stöðu kvenna,
af konum.
Við rifum ofan af mörgum sár-
um. Það kom við kaunin á mörgum
konum að við skyldum tala um það
misrétti sem þær voru beittar og
þá lítilsvirðingu sem þeim var sýnd.
Við kváðum uppúr með vandann
og vorum þar með taldar upphafs-
menn hans. Gagnrýnin varð til þess
að við áttuðum okkur ennþá betur
á því hversu nauðsynleg barátta
okkar var.
Við hlógum nú bara þegar sagt
var að við værum Ijótar kerlingar
sem gengjum ekki út. Það var raka-
leysi þess sigraða. Upp úr stúd-
entaóeirðunum og uppreisn gegn
ríkjandi viðhorfum hætti það að
vera í tísku að konur væru eins og
puntudúkkur. Þær máluðu sig
minna og gengu í þægilegri fötum.
Sumar þorðu ekki út úr skelinni og
mig í stað þess að beita mér í jafn-
réttismálum. En eiginmaður minn
stóð og stendur enn með mér í því
sem ég hef tekið mér fyrir hendur.
Hann hefur ekki talið sinn hluta
heimilisstarfanna eftir sér.“
Lilja hætti í Rauðsokkahreyfing-
unni þegar pólitísku hræringarnar
hófust því hún var á móti þeim og
segist telja hreyfinguna hafa beðið
hnekki við þær. „Ég hef alltaf talið
jafnréttisbaráttu hafna yfir stjórn-
mál. Ef hreyfing sem þessi ánetjast
pólitískum öflum, falla jafnréttis-
málin í skuggann. Pólitísk stefna
er þegar mótuð og því verða jafn-
réttismál eingöngu hluti hennar.
Við vorum þó búnar að flytja sama
boðskapinn með svipuðum áhersl-
um í tæp fimm ár og því var breyt-
inga þörf. En ég var ekki sátt við
aðferðina. Ég hef grun um að bak
við tjöldin hafi verið karlar sem
vildu notfæra sér hið sterka afl sem
hreyfingin var.“
Rakaleysi hins sigraða
„EFTIR á að hyggja, upplifi ég Rauðsokkahreyfinguna sem byltingu,
eitt af stóru tækifærunum í lífi mínu. Hún hefúr orðið mér meira
til fi-amdráttar en margt annað. Því við öðluðumst svo mikið
sjálfstraust, við sáum hverju við fengum áorkað með samstöðunni.
Ég sakna þessara ára ekki, en mikið lifandis skelfing er gaman að
eiga þau í minningunni,“ segir Lilja Ólafsdóttir, framkvæmdastjóri
notendaráðgjafarsviðs hjá Skýrr, þegar hún rifjar upp árin í
hreyfingunni. „Ég tel ekki að hægt sé að rekja neinar neikvæðar
afleiðingar til Rauðsokkahreyfingarinnar. Hún fékk áorkað algerri
hugarfarsbyltingu. Hún ýtti harkalega við málum. Þess þurfti með,
því annars hefði umbótatalið orðið hjáróma hvísl. En tvennt gerðist
ekki. I fyrsta lagi tóku karlamir ekki sinn hlut af störfúm kvenna
á meðan konurnar tóku sinn hlut af þeirra starfi. í öðm lagi hafa
konur ekki náð launajafhrétti þó að starfsmöguleikar þeirra hafí
aukist.“
gagnrýndu þær konur sem það
gerðu. Sjálf reyndi ég alltaf að vera
fremur hefbundin í klæðaburði og
nota heldur meira af snyrtivörum,
vegria þess að ég fann hvað það
skipti miklu máli að vera ein af
hópnum sem ég var að reyna að
vinna á mitt band. Stelpurnar í
Rauðsokkahreyfingunni hlógu
stundum og spurðu hvort mig lang-
aði virkilega að vera svona fín.
Ég varð fyrir miklu aðkasti frá
ýmsum kunningjum og ættingjum.
Mér stæði nær að hafa hægt um
Lilja lét ekki af afskiptum af jafn-
réttismálum þegar hún hætti að
starfa með Rauðsokkahreyfing-
unni. Hún starfaði lengi í Jafnréttis-
ráði og vann að framboði Vigdísar
Finnbogadóttur. „Það er ákaflega
mikilvægt að konur séu í broddi
fylkingar. En ég hef ekki farið yfir
í Kvennaframboð og Kvennalista.
Égtel það tímabundna hreyfingu.“
Lilja kom inn í Rauðsokkahreyf-
inguna þegar í bytjun. Hún
segist áður hafa ergt sig yfir því
óréttlæti sem konur hafi mátt þola,
til dæmis í launamálum. „Yfir upp-
vaskinu 1. maí heyrðum við vinkon-
urnar auglýst að kon-
ur ætluðu í kröfu-
gönguna og slógumst
í hópinn. Stuttu síðar
var haldinn undirbún-
ingsfundur, sem við
sóttum og hreyfingin
var síðan formlega
stofnuð um haustið. Starfið í hreyf-
ingunni var skemmtilegt. Þar voru
margar ákafar konur og nokkrir
karlar. Við höfðum ekkert á móti
því að hafa karla með en það var
Fjörugur kapp-
ræðufundur
Rauðsokkahreyf-
ingarinnar að lok-
inni sýningu á
Brúðuheimili Ibs-
ens í Þjóðleikhús-
inu. Fyrir miðri
mynd eru m.a.
Björg Einarsdótt-
ir, Silja Aðal-
steinsdóttir og
Gunnar Karlsson.
Ljósmynd/Þjóðviyipn _