Morgunblaðið - 08.10.1989, Blaðsíða 20

20 C
MOKGUNBLAÐIÐ
FJÖLMEÐBJVR SUNNUDAGUR 8. OKTÓBER
Nýtt tímarit
umkynlíf
NÝTT tímarit sem fjalla á um
kynlíf kemur út í byrjun nóvem-
ber, en það er Frjáls markaður
sem gefur það út. Ritstjóri tíma-
ritsins verður Jóna Ingibjörg
Jónsdóttir hjúkrunar- og kynfræð-
ingur.
Jóna Ingibjörg sagði í samtali við
Morgunblaðið að áhersla yrði lögð
á að tímaritið yrði fræðandi en í senn
skemmtilegt aflestrar. Er það ætlað
öllum aldurshópum. Aðspurð sagði
Jóna Ingibjörg að ekki léki nokkur
vafi á því að þörfin á slíku tímariti
væri mikil. Enginn annar Qölmiðill
fjallaði um kynlífsmál á ítarlegan
FÓLK
í fjölmiðlum
■ HELGI Felixson kvikmynda-
gerðarmaður hefúr nú lokið við
gerð heimildamyndar sinnar um
Landhelgisgæsluna sem hann
hefur unnið að s.l. rúm 2 ár.
Segir Helgi að hann muni bjóða
bæði sjónvarpinu og Stöð 2
myndina til sýninga. Böðvar Guð-
mundsson vann að gerð myndar-
innar með Helga.
I myndinni er rakin saga Land-
helgisgæslunnar og greint frá
starfsemi hennar í dag. Sérstök
.áhersla er lögð á að greina frá
þorskastríðum okkar Islendinga
í myndinni.
Helgi Felixson er með kvik-
myndafyrirtækið ID-Film hér í
Reykjavík en á þar að auki sams-
konar fyrirtæki í Svíþjóð. Hann
vinnur nú að gerð heimildar-
myndar í samstarfi við norrænu
sjónvarpsstöðvarnar. Sú mynd
fjallar um hóp ólíkra listamanna,
víða að úr heiminum, sem settu
upp vinnustofu í þrjár vikur í
Viborg í Danmörku. Að því loknu
voru settir upp 12 einþáttungar
í leikhúsi þar í borg af þessum
listamönnum og bestu atriðin úr
þeim er að finna í þessari mynd
Helga. Hann segir að verkinu
muni hann skila af sér í byrjun
nóvember en ekki liggur ljóst
fyrir hvenær sjónvarpsstöðvarn-
ar taka hana til syninga.
hátt og hún hefði margsinnis orðið
vör við það að fólk hefði áhuga á
slíkri fræðslu. Markmiðið væri því
að koma til móts við þarfir almenn-
ings og fjalla um kynlíf frá öllum
hliðum málsins.
Ekki vildi ritstjórinn láta uppi um
nafn tímaritsins en það mun fyrst
um sinn koma út fjórum sinnum á
ári og verður um 80 blaðsíður að
stærð.
Mest kvartað
yfir endur-
teknu efhi
Endurtekið efni veldur meiri
gremju meðal sjónvarpsáhorf-
enda í Bretlandi, en djörf atriði og
ofbeldi samkvæmt nýlegri skýrslu
IBA, sem fer með yfirstjórn breskra
útvarps- 'og sjónvarpsmála.
Einn af hvetjum fjórum áhorfend-
um kvartar yfir breytingum á dag-
skrá. Yfirleitt snúast þessar kvartan-
ir um sýningar á endurteknu efni,
en líka er kvartað yfir því að tvær
eða fleiri stöðvar sýni vinsælt efni á
sam tíma. Aðeins 17% kvartana fjalla
um smekkleysur og dónaskap og
kvartanir um of mikið ofbeldi eru
litlu færri enn kvartanir út af kyn-
þátta- eða trúmálum (6% á móti
4,7%). Alls bárust IBA 2, 466 kvart-
anir 1988-1989 miðað við 2.141
kvörtun 1987-1988.
Ákveðið hefur verið að tvær kvik-
myndir, sem voru styttar vegna þess
að í þeim voru atriði, sem þóttu
djörf, verði sýndar óstyttar í stöðvum
ITV- samsteypunnar. Ástæðan er sú
að margar kvartanir bárust frá
áhorfendum. Þetta eru kvikmyndirn-
ar Body Heat og Póstmaðurinn
hríngir alltaf tvisvar. Um leið hefur
ITV ákveðið að fjölga sýningum á
djörfum kvikmyndum.
Er almenningur reiðubúinn til þess að kaupa fleiri myndlykla og
fá fleiri gluggaumslög inn um lúguna rétt fýrir mánaðamót?
TÁLSÝN
- eða hvað?
GÆÐI en ekki magn er eina svar talsmanna nýrrar helgarsjón-
varpsstöðvar þegar þeir hafa verið spurðir um hvaða eða hvers
konar efni þeir ætla að bjóða upp á. Þetta slagorð er ekki þeirra
eigin uppfinning. Gott sjónvarpsefni, eða gæðaþættir, er hugtak
sem í erlendum tungumálum hefiir verið að mótast og skýrast á
síðustu árum. Það hefúr þjónað því hlutverki að greina að sjón-
varsefni sem einkennist af vandaðri tæknivinnu, skýrri framsetn-
ingu, frumlegri hugsun og fagmannlegri úrvinnslu firáþví efni
sem er unnið af litlum metnaði og með hangandi hendi. Samhliða
því sem gæðaþátta-hugmyndin hefúr verið að fá skýrari drætti
hafa þeir sem dreifa og selja sjónvarpsefni í siauknum mæli mark-
aðssett vörur sínar í ljósi þeirrar skilgreiningar.
Asjónvarpskaupstefnum erlend-
is eru því t.d. fáanlegar í ein-
um gæðapakka átta viðurkenndar
sjónvarpsmyndir, tiltölulega nýleg-
ar, fyrir svipað verð og t.d. þijár
viðurkenndar myndir, fimmtán
miðlungsgóðar og fimm óvandaðar
í einum blönduðum pakka. Líkt og
með skoska viskí-
ið, franska rauð-
vínið og dönsku
matvælin þá er á
sjónvarpsmark-
aði hins stóra
heims hægt að
kaupa gæði, en hins vegar kostar
það sitt.
Þegar málglaður talsmaður Sýn-
ar hf., Björn Br. Björnsson, talar
um gæði í stað magns þá er það
ekki innantómt orðagjálfur. Hann
er að öllum líkindum að tala um
nýlegar kvikmyndir frekar en
gamlar — myndir með kunnum
leikurum líkt og sjónvarpsstöðvarn-
ar íslensku sýna á föstudags- og
laugardagskvöldum frekar en um
miðnæturbil í miðri viku. Hann er
væntanlega að tala um framhalds-
myndaflokka eða sápuóperur á
borð við Derrick, Matador, Equaliz-
er og Hill Street Blues frekar en
Dallas, Santa Barbara og smá-
myndaflokka eins og Undir regn-
boganum sem nú er í gangi.
Þegar aðstandendur nýja helgar-
sjónvarpsins, sem
er enn á fóstur-
stigi í móðurkviði
og ófeðrað, segj-
ast ætla að hafa
gott íslenskt efni
þá er líklegt að
þeir eigi við það, að hafa efni sem
hægt er að hafa gott án mikils til-
kostnaðar. Þeir munu hafa um-
ræðuþætti og spurningaþætti og
annað í þeim dúr þar sem hægt
er að nota sömu umgjörð aftur og
aftur og hreyfing, sem kallar á
flóknari tæknivinnu, er í lágmarki.
Þeir ætla ekki að hafa fréttir ein-
faldlega vegna þess að það er rán-
dýrt að reka góða fréttastofu.
Það er óhætt að segja að hug-
myndir þeirra sem viðriðnir eru
■ Á sjónvarps-
kaupstefnum
erlendis eru
gæði fáanleg
- fyrir rétt
verd
þetta nýja helgarsjónvarp séu
nokkuð ljósar. Varla er við öðru
að búast, því eftir því sem næst
verður komist eru margir þeirra
öllum hnútum kunnugir eftir að
hafa unnið um árabil við gerð heim-
ildarmynda og auglýsinga og átt í
margvíslegu samstarfi jafnt við
íslensku sjónvarpsstöðvarnar sem
og ýmsar erlendar.
En hugurinn ber mann einungis
hálfa leið og þangað er líklegt að
Björn Br. og félagar hafi verið
komnir þegar félagi Steingrímur
J. afgreiddi umsókn þeirra um rás
sex. Þeir höfðu lítið í höndunum
varðandi kaup á erlendu efni eða
gerð á innlendu. Hins vegar er
líklegt að þeir vinni hörðum hönd-
um um þessar mundir að tryggja
sér sýningarrétt á einhveijum
þeirra tugþúsunda kvikmynda sem
í boði eru og hundruð framhalds-
myndaflókka.
Það er deginum ljósara að hægt
er að halda úti gæða-sjónvarps-
stöð, — framboð af efni er nægjan-
legt. Hins vegar hefur ekki nokkur
maður hugmynd um það hvort
hægt sé að reka slíka stöð hér á
landi. Rekstrarhugmyndir helgar-
sjónvarpsmanna byggjast á því að
fólk sé tilbúið til þess að greiða
álíka áskriftargjald fyrir um 30
útsendingarstundir af góðu efni á
viku og það greiðir fyrir um 70
útsendingarstundir af blönduðu
efni. Kannski gengur dæmið upp,
ef ekki hjá Sýnarmönnum þá hjá
menningarstöð Stöðvar 2. Tíminn
ber e.t.v. þriðju helgarstöðina í
Skauti sér.
BAKSVIP
eftirÁsgeir Fridgcirsson
TAL í ÚTVABPI (I)
Alloft hefur hér í þess-
um pistlum verið
minnst á málfar í
fjölmiðlum, ekki síst talmál-
ið. Raunár er það svo að
þeim þætti málsins, fram-
sögninni sjálfri, hefur um
árabil verið minna sinnt en
öðru málfarsefni.
Flestar leiðbeiningar um
mál eru um orðalag og beyg-
ingar orða, að það er réttara
að segja að skrifstofan sé
opnuð klukkan eitthvað en
að hún opni (enda getur hún
það ekki sjálf); að það er
rangt að reka endahnútinn á
eitthvað en hins vegar rétt
að binda þennan endahnút
eða reka smiðshöggið; að það
er ekki góð íslenska að segja:
Þessi aðalbláber voru tínd
af gamalli konu í Fljótum
(enda vaxa ekki á henni aðal-
bláber) heldur er rétt að
segja: Gömul kona í Fljótum
tíndi þessi ber; að það er
rangt að segja: Fjöldi kvenna
eru komnar í verkfall, vegna
þess að þá er orðið fjöldi
gerandinn eða frumlagið og
því rétt annað tveggja: Fjöldi
kvenna er kominn í verkfall
eða margar konur eru komn-
ar í verkfall; að það er ekki
rétt að segja: Unglingarn-
ir/krakkarnir eru mjög án-
ægð, vegna þess að ungling-
ar og krakkar eru karlkyns-
orð og því eru unglingarn-
ir/krakkarnir ánægðir, enda
þótt átt sé við bæði stráka
og stelpur. Þannig má lengi
telja.
Séu eyru lögð við tali
fréttamanna og fréttaþula í
útvarpi og sjónvarpi kemur
margt í ljós aðfinnsluvert.
Satt að segja dettur mér oft
í hug að forráðamenn varp-
anna, hvort sem þau teljast
ftjáls eða ekki,- geri sér enga
grein fyrir því hver ábyrgð
þeim er á herðar lögð þegar
þeir eiga að velja l'ólk til
þess að tala, lesa upp, segja
frá í þessum fjölmiðlum.
Sálfsagt er heldur ekki á
færi þessara forráðamanna
sjálfra að velja og hafna svo
vel sé. Og ekki nægir að við-
komandi myndist þokkalega,
sé bærilegur í útliti eða hafi
þolanlega rödd. Þetta skiptir
að vísu allt nokkru máli, en
mestu skiptir að hann/hún
tali rétt og eðlilegt mál. Það
er algert grundvallaratriði.
íslendingum hefur löngum
verið metnaðarmál að tala
íslensku. Þessi þrá er raunar
mikil hjá þorra landsmanna,
að minnsta kosti í orði. Þess
vegna er hlálegt að vörpin,
hinir taiandi fjölmiðlar, skuli
leggja eins litla rækt við tal-
að mál og raun ber vitni. Þau
ættu með réttu að hafa þá
frumreglu að vera til fyrir-
myndar í máli. Það þykir
sjálfsagt í flestum útlöndum,
jafnvel meðal milljónaþjóða
þar sem málvitund er fjarri
lagi eins sterk og hjá íslend-
ingum. Nóg er að vísa til
útvarps og sjónvarps í
Þýskalandi og á Bretlandi
þessu til staðfestingar. Þar
fá tafsarar og bögubósar ein-
faldlega ekki að sinna störf-
um talenda hjá vörpum. Hjá
þessum þjóðum ,er einnig
áberandi hversu gott mál er
á flestum kvikmyndum, sjón-
varpsleikritum og fræðslu-
þáttum og meira að segja
leggja dægurflugnasöngvar-
ar á sig að syngja inn á plöt-
ur á býsna vönduðu máli.
Og þetta er allt gert enda
þótt margir þeir sem um er
rætt tali jafnvel argasta
hrognamál utan vinnu.
Það er með öllu óskiljan-
legt hvers vegna íslensk vörp
gera minni málkröfur til
starfsmanna sinna en sam-
bærilegar stofnanir annarra
þjóða. Ef til vill er orsakar-
innar að leita í því að þrátt
fyrir að löggjafinn krefjist
þess að mál í útvarpi og sjón-
varpi sé vandað hefur hann
í engu fylgt því eftir, því
miður. Réglurnar eru hins
vegar í gildi og skýrar, þótt
ekki séu þær smásmuguleg-
ar, og þess vegna er skylda
forráðamanna varpanna að
taka verulega á, bæta veru-
lega málfar fjölmiðlanna.
Núverandi ástand er brot á
lögum.
Áður hefur hér verið bent
á að það ætti að skylda sér-
hvert varp til að hafa á sínum
snærum bæfan málfarsráðu-
naut. Væri svo ætti hann að
geta metið hvort sá sem tala
skal í útvarpi eða sjónvarpi
er hæfur til þess, hvort hann
talar nógu gott og eðlilegt
mál. Hann gséti einnig kennt
þeim sem við útvarpið eða
sjónvarpið vilja starfa og
gert þeim mögulegt að ná
þessu marki. Hann gæti enn
fremur leiðbeint þeim sem
staifa við varpið og hjálpað
þeim að lagfæra þá talgalla
sem þeir eiga við að stríða -
og gera sér jafnvel enga
grein fyrir sjálfir. Þá gæti
hann og sagt til um það hve-
nær fréttamaður í útlöndum
er orðinn svo litaður máli
þeirrar þjóðar sem hann býr
með að íslenska hans er ekki
lengur frambærileg í íslensk-
um fjölmiðli. Þar að auki
ætti málfarsráðunautur að
vera eins konar prófarkales-
ari og líta yfir og lagfæra
mál á fréttum, tilynningum,
kynningum og öðrum texta
sem lesa skal áður en lesið er.
Málfarsráðunautur hefði
örugglega nóg fyrir stafni,
jafnvel hjá lítilli útvarpsstöð.
Hjá stórum stöðvum þyrftu
að vera fleiri en einn. Og
mikið er í húfi því hversu
smátt og lítilvægt sem mál
kann að virðast á blaði er
það orðið opinbert þegar það
hljómar í viðtækjum not-
enda. Og talað mál í ijöl-
miðli á að vera rétt, notand-
inn á kröfu til þess og vörpin
eiga að hafa þann lágmarks-
metnað að rækja þá frum-
skyldu við tungumálið að
nauðga því ekki. Það er þvi
miður gert daglega og oft á
dag núna. Meira um það á
þessum stað á sunnudaginn
kemur. Sverrir
Páll