Morgunblaðið - 11.10.1989, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 11. OKTÓBER 1989
21
Ungversku umbótasinnarnir:
Börðust til metorða í flokki
sem þeir vildu leggja niður
Búdapest. Reuter.
UM síðustu helgi gerðust þau merku tíðindi í Ung-verjalandi, að komm-
únistaflokkurinn var lagður niður og sósíalistaflokkur stofnaður á
rústum hans. Hafa þessar breytingar átt sér nokkurn aðdraganda en
þeir tveir menn, sem mest hafa komið við sögu, eru þeir Rezso Nyers,
sem flutti með sér formcnnskuna milli flokka, og Irtire Pozsgay, einn
ötulasti umbótasinninn í Ungverjalandi um langan aldur. Hefúr hann
einnig verið útnefndur frambjóðandi sósíalistaflokksins þegar kosið
verður til nýs forsetaembættis fyrir árslok.
Nyers var aðeins 17 ára gamall
þegar hann gekk til liðs við ung-
verska jafnaðarmannaflokkinn en er
kommúnistar höfðu komist til valda
með stuðningi Sovétmanna neyddu
þeir jafnaðarmenn til fylgilags við
sig. Nyers, sem lagði stund á hag-
fræði, snerist þá á sveif með nýju
Fílharmóníusveit Berlínar hef-
ur valið ítalann Claudio Abbado
sem aðalstjórnanda í stað Her-
berts von Karajans, sem lést sl.
sumar.
Þrátt fyrir jákvæð svör er eftir
að semja við Abbado um kaup og
kjör og var talið að nokkur bið yrði
á því að hann hæfi störf.
Abbado hefur verið tónlistarstjóri
ríkisóperunnar í Vínarborg frá
1986. Hann hefur verið gestastjórn-
andi Berlínarfílharmóníunnar
nokkrum sinnum undanfarna tvo
áratugi. Hann er 56 ára og var
faðir hans fiðluleikari en móðir hans
píanóleikari. Sjálfur lék hann á
píanó, celló og orgel á yngri árum
og vann sér inn vasapening sem
kirkjuorganísti. Hann öðlaðist
frægð sem stjórnandi 1965 er hann
stjórnaði Fílharmóníusveit Vínar-
borgar. Var það fyrir tilstuðlan og
ábendingar von Karajans að hann
var ráðinn þangað.
Abbado hefur verið eftirsóttur
listamaður og árið 1968 var hann
ráðinn aðalstjómandi við Scala-
óperuna í Mílanó. Síðar varð hann
tónlistar- og liststjóri óperunnar.
Auk þessa og starfa hjá ríkisópe-
runni í Vínarborg hefur hann verið
tónlistarstjóri unglingahijómsveitar
Evrópubandalagsins frá 1977 og
fyrsti gestastjórnandi við fílharm-
óníusveit Chicago-borgar.
Abbado er mikill heilsuræktar-
maður og íþróttaunnandi. Kona
hemladisKa á öllum
gerðum bíla, án þess
að taka þá af bílnum!
Tljót og ódýr þjónusta.
BÍLABORG H.F.
FOSSHÁLS11, SÍMI68 12 99
valdhöfunum og vann lengi fyrir
flokkinn þótt hann hefði um margt
aðrar skoðanir en kommúnistar á
lögmálum efnahagslífsins.
Árið 1968 fékk Nyers loks tæki-
færi til að hrinda einhveijum hug-
mynda sinna í framkvæmd og árang-
urinn var sá, að ungverskt efna-
hans Gabriella er ítölsk og er hún
fatahönnuður. Eiga þau tvær dætur
og einn son.
hagslíf hefur síðan verið fijálslegra
en í öðrum Austur-Evrópuríkjum.
Ráðamönnum í Sovétríkjunum leist
hins vegar illa á blikuna og þróunina
í Ungveijalandi og fengu því fram-
gengt, að Janos heitinn Kadar, for-
maður ungverska kommúnista-
flokksins, rak Nyers úr stjórnmála-
ráðinu árið 1975.
Nyers, sem hefur lengi barist fyr-
ir fijálsu markaðskerfi og lýðræðis-
legum stjómarháttum, var ekki kjör-
inn aftur í stjómmálaráðið fyrr en
1988 þegar Karoly Grozs hafði ýtt
Kadar burt úr formannssætinu í
flokknum og tók þá jafnframt við
embætti efnahagsmálaráðherra í
ríkisstjóminni. í júní síðastliðnum
var hann síðan kjörinn til for-
mennsku í flokknum, sem hann átti
einna mestan þátt í að leggja niður
um síðustu helgi.
Sagt hefur verið, að hafi Rezso
Nyers stuðlað að umbótum í Ung-
veijalandi, hafi Imre Pozsgay hrint
þeim í framkvæmd. Þótt hann hafi
næstum alla tíð starfað fyrir komm-
únistaflokkinn og stjómvöld, var
meðal annars menningarmálaráð-
herra 1976-82, var hann ávallt gmn-
aður um græsku og aldrei litið á
Rezso Nyers
hann sem eiginlegan kommúnista.
Stóð oft til að reka hann en flokks-
forystan komst alltaf að þeirri niður-
stöðu, að hann væri varasamari utan
flokks en innan.
Pozsgay hefur lengi verið fremstur
í hópi ungverskra umbótasinna og
nokkuð er um liðið síðan hann hætti
að kalla sig kommúnista. Lýsti hann
fremur sjálfum sér sem jafnaðar-
manni og gerði stundum gys að þeim,
sem stögluðust á alræði öreiganna
og forystuhlutverki kommúnista-
flokksins. Pozsgay varð fyrstur til
að skera úr um, að „gagnbyltingin"
1956 hefði verið uppreisn þjóðarinn-
ar gegn kúgurum sínum og hann
hefur haldið því fram, að kenningar
. sósíalismans hafi haft meiri áhrif á
Vesturlöndum en í ríkjum kommúnis-
mans.
Imre Pozsgay
Eins og fyrr segir hefur Pozsgay
verið útnefndur frambjóðandi sósí-
alistaflokksins í komandi forseta-
kosningum og telja flestir, að hann
muni hreppa embættið vegna vin-
sælda sinna meðal þjóðarinnar.
Hvort þær hrökkva hins vegar til að
gera sósíalistaflokkinn að nýjum
flokki í augum ungversks almenn-
ings er svo annað mál. I fjórum auka-
kosningum til þingsins á þessu ári
hafa kommúnistar beðið afhroð og
augljóst, að Ungveijar vilja losa sig
við allt, sem minnir á valdatíma
þeirra. Það lýsir sér best í því, að
Smábændaflokkurinn, sem hefur
verið endurreistur, hyggst reyna að
fá Otto von Habsburg, 76 ára gaml-
an son Karls I, síðasta keisara Aust-
urríkis-Ungveijalands, sem fram-
bjóðanda sinn í forsetakosningunum.

^MJ'íARHOLTI 20 S/M, 233jj.
SAMEINAÐI
GRÍNFLOKKURINN
sýnir sápuóperuna
lBusWnSSOn
^^rnas°n Saga
Biargm
Ur<dsson
Happahjólió:
Glæsilegir vinningar
Frumsýning
föstudagskvöldió 13. október.
Húsió opnaó kl. 19.00.
Mióa- og boróapantanir daglega í síma 23333.
LAMBADA
DAASiAA
Hijómsveit íngimars Eydal
leikur fyrir dansi tíl kl. 03.
Fílharmóníusveit Berlínar:
Claudio Abbado valinn
eftirmaður Karajans
Vestur-Berlín. Reuter.