Morgunblaðið - 22.10.1989, Page 12

Morgunblaðið - 22.10.1989, Page 12
12 C [380T»S[0'.'SS ÍÍUC'^lUraUK OHHívRWUOilOM . MOIiGUNBLAÐlÐ SUNNUDAGUR 22. OKTÓBER TÆKNIHASAR ATÖLVUÖLD Um Hyldýpid eftir James Cameron og nýja kynslód hátækmmynda samtímans Leikstjórinn tæknivæddi; James Cameron. IiVIKMYNDIR Lífshættulegar tökur; Harris í undirdjúpunum. dökk-mynd og var aðallega notað til að lýsa Hollywoodmyndum fimmta og sjötta áratugarins sem gerðust í hinum dimma og drunga- lega undirheimi glæpa og spillinga. Mestur hluti þeirra gerðist að kvöld- eða næturlagi og hetjurnar voru gjarna jafn kaldhæðnislegir, von- leysislegir einfarar og bófarnir. Meðal helstu fulltrúa stefnunnar má nefna Möltufálkann,'Póstmað- urinn hringir alltaf tvisvar og Tvö- faldar skaðabætur svo minnst sé á aðeins þrjár. Tækniþrillerarnir („Blade Runner", „Die Hard“, „Terminator", „RoboCop", að sumu leyti ,,Batman“) hafa erft ýmsa þessa þætti film-noir stefnunnar, m.a. rökkurtónana og persónurnar byggðu kjarnorkuveri í Karólínu- fylki í Bandaríkjunum leikararnir urðu að þola •ótrúlegustu raunir í leit Camerons að fullkomnu raun- sæi — lífshættan var þeirra daglega brauð — og kostnaðurinn varð meiri en samanlagt sjóðakerfi Stefáns Valgeirssonar ræður við. Með aðalhlutverkin í myndinni fára Ed Harris og Mary Elizabeth Mastrantonio ásamt Michael Biehn, sem leikið hefur í öllum myndum Camerons. Kjarnorkukafbátur hef- ur sokkið á botn Atlantshafsins við, að því er virðist, þotlausa gjá og þau eru hluti af björgunarliði sem sent er á staðinn en þarna langt niðri í hyldýpinu komast þau í tæri við máttarvöld sem breytt geta heiminum að eilífu — eða eytt hon- um. Cameron skrifaði smásögu í menntaskóla með sama nafni en eftir hina rriiklu veigengni Tortí- mandans og „Aliens“ gerði hann kvikmyndahandrit úr henni og réðst í kvikmyndagerðina með fyrrum konu sinni og einkaframleiðanda, Gale Anne Hurd. Myndin kostaði tugi milljóna dollara og sprengdi fljótlega allar fjárhagsáætlanir í loft upp. En það var ekkert bruðl á liðinu, hver einasti dollar sést á hvíta tjaldinu, er haft eftir framleið- andanum. Það er sjaldgæft að nýir, ungir leikstjórar fái ótakmörkuð fjárráð en kvikmyndaforstjórarnir hafa óbilandi trú á Cameron. Eða eins og gagnrýnandi bandaríska viku- ritsins Newsweek komst að orði: Það gerir enginn betri hasar. Hyldýpið verður bráðlega sýnt í Bíóhöllinni. búa oft yfir svipuðum andhetjublæ. Hinn einmana einkaspæjari Harri- son Ford í „Blade Runner" er Humphrey Bogart í Undralandi. En núna er hraðinn orðinn óstjórnlegur og hann gefur í raun- inni mönnum sáralítinn tíma til að setjast niður og tala saman og skapa tilfinningu fyrir persónum. Þær verða staðlaðar, vondar og góðar pappafígúrur hasarblaðanna. Setningar verða stuðlaðar í fyrir- sagnastíl og ef tiifinningasemi er ekki haldið í lágmarki verður úr hálfgert hallæri þegar búið er að forrita mann á morði á mínútu. Þeir sem tekist hafa á við tækni- þrillerinn eru af ólíku sauðahúsi en allir eru þeir heillaðir af tækninni. Tækniþrillerar Camerons eru í það heila þungvopnaðar, vel smurðar, kraftmiklar og myrkar framtíðar- vísindasögur pakkaðar í stál. Hol- lendingurinn Verhoeven leggur ríka áherslu á skefjalaust ofbeldi og skríkjandi óþjóðalýð á meðan Scott byggir snilldarlega drungalegt and- rúmsloft. McTiernah leggur allt upp úr skothríð og sprengingum og hátæknibúnaði samtímans. En allir eru þeir uppteknir af veröld tækn- innar. Cameron t.d. hannar sjálfur skotvopnin í myndir sínar og véla- og tækjabúnaður Hyldýpisins er skapaður eftir hans höfði. Það, sem hinir nýju tæknisinnuðu hasarleikstjórar eru þó kannski hvað mestir snillingar í, er notkun leikmynda og umhverfis til að upp- hefja og magna hina sálrænu og myndrænu hlið hasarsins. Þeir nota oftar en ekki illræmda borgarmenn- ingu í bakgrunni. Einn af aðalleik- urunum í „Die Hard“ t.d. og sá sem veitti Bruce Willis hvað hörðustu samkeppni, var nýja Twentieth Century Fox byggingin í Los Angel- es. Hasarinn bókstaflega pumpaðist um æðar hennar og stundum var eins og heila blokkin ætlaði að springa í tætlur. í „Blade Runner" Ridley Scotts getur að líta regnvota og rökkvaða, hátæknilega en iðnar- lega stórborg framtíðarinnar þar sem hátt yfir manngrúanum iðn- aðaraðallinn býr til vélmenni Mastran- tonio og Harris í Hyl- dýpinu; und- irdjúpahasar. mennskari en menn. Scott skuldar Fritz Lang heilmikið en setur sann- arlega sinn persónulega svip á framtíðarþrillerinn með sálfræði- Iega þrúgandi blandi af tækni- hyggju á villigötum og ofbeldi. Það besta við „Batman", fyrir utan spé- fugl Jack Nicholsons, er leikmynda- hönnun, Anton Furst, sem gerir hina myrku Gotham City að sjóð- andi spillingapotti glæpa og ódæðis- verka. Þegar Cameron velur sér um- hverfi fyrir nýjustu myndina sína leitar hans að hinu framandlega og teygir sig niður í undirdjúpin og kemur upp með bíómynd í sæ- skrýmslalíki. Tvær aðrar undir- djúpamyndir kolféllu í Bandaríkjun- um með stuttu millibili en þær höfðu ekki Cameron með sér. Hyldýpið hefur að vísu ekki komist í röð með söluhæstu myndum á metsölusumri vestra en gagnrýnendur eru á einu máli um að hressilegri þriller geti ekki að líta í bíóunum. Nær helm- ingur myndarinnar er tekinn undir tugmilljónum lítra af vatni í hálf- Amaldur lndriöason w Ieinum frambærilegasta þriller síðustu ára, Tortímandanum („The Terminator") eftir Jam- es Cameron, hleypur söguhetjan inná skemmtistað þar sem stendur á bláu neonskilti TECH-NOIR. Ca- meron merkti myndina sína í þessu neonljósi, hún er tækniþriller. Og ekki bara Tortímandinn. Lunginn af þeim hasarmyndum sem eitthvað er spunnið í þessa dagana eru há- tæknilegar sprengjur, sem mega engan tíma missa. Á þeim stendur „Aliens" eða „Die Hard“ og þeim er hent inn í bíóin þar sem þær springa á tjaidinu og skilja þig eft- ir hálf ringlaðan með hellur fyrir eyrum. Það er greinilega komin ný kyn- slóð hasarleikstjóra í Hollywood sem hefur ekki þolinmæði fyrir úr- eltar hægmyndatökur hasarkóngs- ins Sam Peckinpahs og lærisveina hans. Hún á rætur í tækniöld en sum einkenni þeirra má líka rekja fimmtíu ár aftur í tímann til film- noír-stefnunnar. Nema hraðinn hef- ur, þúsundfaldast. Núna bijóta myndirnar hljóðmúrinn. Fremstur í flokki nýju kynslóðar- innar er James Cameron (,,Aliens“) en nýjasti þriller hans, Hyldýpið („The Abyss“), var frumsýndur í Bandaríkjunum fyrir skemmstu og verður bráðlega sýndur í Bíóhöll- inni. Það er mynd dæmigerð fyrir tortímanda óvættanna í „Aliens“, hasarpakkaður, innilokunarkennd- ur taugastrekkir um lífshættulega baráttu í lokuðu, ógnvekjandi rými — nokkuð sem Cameron er snilling- ur í að skapa. Annar frábær hama- gangsleikstjóri tækniþrilleranna eru John McTiernan („Predator", „Die Hard“) en aðrir sem njóta sín vel í tækniþrillerum eru m.a. Ridley Scott („Blade Runner“) og Paul Verhoeven („RoboCop"). Tækni- þrillerinn hefur ekki síður orðið að hátæknilegum hasarbókmerintum með bandaríska rithöfundinn Tom Clancy í farabroddi en þess má geta að McTiernan er einmitt að kvikmynda sögu hans, „The Hunt for Red October" og hæfir þar skel kjafti. Það er ekki af tilviljun sem Cam- eron býr til hugtakið tech-noir því það er ekki alveg óskylt fyrirbrigð- inu film-noir. Franskir gagnrýnend- ur fundu hið síðarnefnda upp yfir glæpamyndir sem einkenndust af dökkum tónum, skuggamyndum og kaldranalegu andrúmi svartsýninn- ar f ógnandi myndatölju og lýsingu. Það hefur ekki fundist almennilegt orð yfir film-noir frekar en margt annað á íslensku en það þýðir í beinum snúningi svört-mynd eða

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.