Morgunblaðið - 22.10.1989, Page 24

Morgunblaðið - 22.10.1989, Page 24
24 C MORGUNBLAÐIÐ MENNINGARSTRAUMAR áUNNUDAGÚR 22. OKTÖBÉR LEIKLIST/ Telst ástandib í Miöbœnum um helgar j lagi“? Unglingamir í frumskógi ketfisins FYRIR nokkrum árum sýndi ég útlenskri vinkonu minni skemmt- analíf í Reykjavík um helgi. Við gengum um Austurvöll, þar sem unglingarnar ultu um blindfúllir, veifandi vínflöskum. Tveir bros- andi lögegluþjónar voru á heilsubótargöngu á sömu slóðum, en afþökkuðu sjúss sem nokkrir töffarar buðu þeim af stút. I Austur- stræti voru rúður brotnar, slagsmál á fúllu, æpandi stúlkur. Vin- kona mín varð alveg miður sín og líkti þessu ástandi við uppþot. Við hittum norskan blaðamann, sem var að skrifa grein um ástand- ið og fyrrverandi lífvörð hjá Sameinuðu þjóðunum, sem var felmtri sleginn. Ég varð soldið eins og aumingi og reyndi að afsaka þetta ástand, sem hingað til hefúr talist „í lagi“ eða hvað? Aðeins tvö ár voru þá liðin frá uppþotum ungmenna á Bretlandseyjum, sem skóku allt stjórnmálalíf landsins. eftir miðnætti og fylgst með hegð- un ungmenna þar. Leiksviðið að leikslokum væri þó mun snyrti- legra en Austurstræti eftir sukk- helgi. Einn nemandi sagði, að unglingarnir væru á götunni því engir staðir væru til fyrir þá — gömul sannindi og ný. En hvað er til ráða? „Fyrst að viðurkenna að hér sé um vandamál að ræða. Unglingar í dag nærast ekki leng- ur á saklausum drengjabók- menntum, þar sem lausnin fólst í því að gefast upp, áður en kom til illinda. í dag eru amerískar ofbeldiskvikmyndir uppistaðan í andlegu fóðri barna- og unglinga. Þorum við að horfast í augu við það?“ Djöflar Frú Emilíu eru kjaft- forir dónar, sem skortir ást og vináttu. Mjúku gildin hafa vikið fyrir harðneskju og grimmd. Þeir þrá þó ekkert heitar en skilning og blíðu. Það er ástæða til að hvetja alla þá sem vinna að skóla- og æskulýðsmálum að sjá þessa sýningu með nemendum sínum og skjólstæðingum og notfæra sér efni hennar sem þátt í umræðunni um ofbeldi meðal unglinga. Idag sex árum seinna er miðbær Reykjavíkur um helgar enn blindfullur af öskrandi ungling- um, sem bijóta og bramla. Hreins- unardeild borgarinnar hefur nóg að gera við að koma bænum í eðlilegt horf áð- ur en næsta vinnuvika byijar. Það er eitt- hvað að, í upp- eldi þjóðarinnar, á heimilunum. Afbrota- og of- beldisalda hefur brotist út hjá unglingum, um það vitna fjöl- miðlar sem sífellt bera okkur fréttir af ástandinu. Þessi alda er ekki aðeins sprottin af óánægju „djöflanna" eða „dreggjanna" meðal unglinganna — hún er birt- ing á einhveiju þjóðfélagsmeini, sem liggur annars staðar og dýpra en í lífi unglinganna einna. í leiksýningu Frú Emilíu í Skeifunni er einmitt flallað um eftir Hlin Agnarsdóttur þessa meinsemd. Leikritið „Djöfl- arnir“ (Class Enemy) eftir Bre- tann Nigel Williams er að vísu rúmlega 10 ára gamalt en á hik- laust heima á leiksviði á íslandi í dag. Hafliði Arngrímsson, annar aðstandenda leikhússins, segir að í verkinu felist þjóðfélagsádeila, sem nái langt út fyrir heim kennslustofunnar sem leikritið gerist í. Með uppsetningu verksins vill leikhúsið leitast við að vera í takt við tímann, opna augu fólks fyrir því sem er að gerast í kring- um það. Staðreyndin er sú að of- beldi er orðið aívarlegt vandamál meðal unglinga og það verður að leita svara um orsakir þess. Þar með er ekki sagt að „Djöflarnir11 flokkist undir „vandamálaleikrit“, sem orðið er skammaryrði í íslensku (þ.e. eitthvað svona týpískt, skandinavískt, leiðinlegt með prédikunum og skyndilausn- um), heldur tekur það miskunnar- laust á sálarlífi nokkúrra ungling- spilta frá snauðum, menntunar- lausum heimilum, sem enginn hefur nokkurn tímann haft áhuga á eða eins og einn þeirra segir: „Ma’r va yfirgefinn daginn sem ma’r fæddist í einhverri djöfuls blokk sem nær tíu kílómetra upp í loftið." Ahorfendurnir á sýningunni sem ég sá á „Djöflunum" voru nemendur úr Armúlaskólanum ásamt sálfræðikennara sínum. Ætlunin var að ræða innihald leiksins í sálfræðitíma seinna í vikunni, þessvegna buðu leikar- arnir upp á umræður að sýningu lokinni. „Kannist þið við eitthvað af þessum týpum — er einn af þeim kannski kærastinn þinn?“ spurði einn leikarinn og beindi orðum sínum að yngismey á fyrsta bekk. Þá var hlegið. Afhveiju ganga þeir ekki út úr skólastof- unni fyrst enginn treystir sér til að kenna þeim? „Hvað bíður þeirra fyrir utan? Atvinnuleysi — gatan, útistöður við lögregluna." Hvernig nálguðust þið hlutverkin? „Við töluðum við skólastjóra og nemendur, félagsráðgjafa og sál- fræðinga. Skólarnir eru yfirfullir af svona krökkum. Líf þeirra er samt meira virði en heill skuttog- ari. Þessvegna verðum við að setja meiri peninga í að bjarga þeim.“ Leikararnir sögðust líka hafa far- ið á vettvang í miðbæinn um helgi MYNDLIST/Eru listaverk dýr? Ftjálst listaverkaverð Gjarna gapir fólk yfir því að listaverk kosti peninga. Það telur að list eigi að vera ókeypis lífsgæði, og listamenn hljóti að lifa eins og blómi í eggi, ef marka má þá verðlagningu listaverka, sem gjama sést á sýningum. Og í raun er þetta ósköp eðlileg ályktun, þegar það eina sem hægt er að miða við em uppsláttar- greinar í æsifréttastíl, t.d. um milljarðaverðmæti listaverkagjafar Errós til Reykjavíkur, eða um verðið á „Gullfjöllunum" hans Sva- vars Guðnasonar, sem Listasafn íslands bjargaði fyrir þjóðina á síðasta ári. Eins og alltaf gera æsifregnir lítið til að útskýra mál og kynna til einhverrar hlítar, en þeSs meir til að einfalda þau um of og brengta réttan skilning. Þannig er út í hött að tala um milljarð fyrir listaverkagjöf Eitós, og raunar hæpið að tala um 3,3 milljónir fyrir „GuIlQöU", vegna þess að það á aldrei framar eft- ir að reyna á verðlagningu þeirra á sölumarkað- inum. Þessi listaverk eru einfald- lega komin úr umferð, orðin að þjóðarverðmætum, sem ekki verðui’ lengur metin í krónum. — Hins vegar er rétt að fjalla nokkrum orðum um verðmyndun listaverka almennt. Algengasta verðmyndun er þekkt úr skólalærdómi; kaupverð hráefnis, vinnukostnaður við fram- leiðslu, álagning vegna sölukostn- aðar og hagnaður (að viðbættum skatti stjórnvalda) mynda saman söluverðið sem kaupanda er ætlað að greiða. í listsköpun vandast málið, því það er erfitt að festa hendur á tölum fyrir þá liði sem hafa verið taldir hér. A að mæla hráefnin í lítra- og fermetratali? Áætla að hvett verk sé unnið með 1-2 pensl- um (litlum og stórum)? Að meðal- stórt, hlutbundið verk sé unnið á 2-4 vinnudögum? Og þá óhlut- bundið verk á helmingi þess tíma? Að álagning vegna sölukostnaðar dugi fyrir leigu sýningarsalar (þ.e. leigunni sé deilt niður á fjölda verka á sýningunni)? Hvernig á þá að reikna hagnað? Þetta er augljóslega vonlaust dæmi, enda meira sett upp til að sýna fram á fáranleik slíkra reikn- ingskúnsta en notagildi þeirra. Verðmyndun iistaverka er nefni- lega fijáls og í raun sáraeinföld, þegar öllu er á botni hvolft; heið- virður listamaður setur upp það verð, sem honum finnst hann eiga skilið að fá fyrir sín verk..—En á móti því frelsi kemur að hann verð- ur líka að sætta sig við þá eftir- spurn, sem verk hans (og verð) ná að vekja. Ef að listamaður býður verk sitt til sölu á verði sem honum finnst sanngjarnt, vill kaupandi lista- verksins væntanlega einnig greiða fyrir það sanngjarnt verð. Hug- myndir kaupandans um hvað er sanngjarnt geta verið svipaðar og hjá listamanninum, en þær geta h'ka verið á allt öðrum stað í sól- kerfinu; og þá er álitamál, hvor hefur rétt fyrir'sér. Útkoman úr dæminu verður því endanlega sú, að Isitaverk seljast aðeins á því verði, sem einhver vill borga fyrir þau. Stundum er svo hátt verð sett á verk á sýningum, að enginn vill kaupa. Og stundum sýna fáir áhuga á verkum sem eru í boði, jafnvel þó að þau séu á tom- bóluprís; það má stöku sinnum þakka fyrir nokkra smekkvísi. Þessi misserin er algengt verð á málverkum á sýningum allt frá þijátíu þúsund krónum upp í meira en tífalda þá upphæð (bæði hærra og lægra verð þekkist þó). Þetta svipar nokkuð til talna sem birtar eru um launakjör; lægstu mánaðar- laun eru rétt ofan við fyrri töluna, og hæstu forstjóralaun eru rétt við hærri tölurnar, eftir því sem mis- traustar heimildir segja. Þannig kosta málverk mánaðarlaun — og miði nú hver við sitt Iaunaumslag. En eru listaverk bara dýr, eins og allt annað á íslandi, eða dýr fram úr hófi? Þessu er bara ómögu- legt að svara á algildan hátt; um það verður- hver að dæma fyrir sig. En til íhugunar má setja fram •nokkurn samanburð. Hvort ætli séu meiri menningar- verðmæti fyrir meðalheimilið, gott málverk éða glænýtt myndbands- tæki? Og hvort ætli sé mikilvægara fyrir framsækið fyrirtæki, frumleg listaverk í vinnurými starfsmanna eða flókinn farsími og nýr for- stjórabíll? Og að lokum, lesandi góður, hvort vildir þú frekar að þjóðin festi fé sitt í „GullfjöIIum" Svavars, verki sem á eftir að bera fyrir augu kynslóðanna, eða í nýj- um ráðherrajeppa, útbúnum sam- kvæmt ítrustu kröfum um þæg- indi, kraft, samskiptatækni og ör- yggi — sem verður þrátt fyrir það afskrifaður á nokkrum árum? eftir Eirík Þorlóksson

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.