Morgunblaðið - 04.04.1991, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 4. APRÍL 1991
Lech Walesa Póllandsforseti í Brussel:
Pólveijar stefna að
fullrí aðild að EB
Brussel. Frá Kristófer M. Kristinssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
LECH Walesa, forseti Póllands, sagði í Brussel í gær að Pólverjar
stefndu að fullri aðiid að Evrópubandalaginu (EB) í framtíðinni. Wa-
lesa lét þessi orð falla á sameiginlegum blaðamannafundi með Jacques
Delors, forseta framkvæmdastjórnar EB, en fyrr um daginn hafði
hann átt viðræður við fulltrúa bandalagsins. Yfirstandandi samninga-
viðræður um nánari tengsl Póllands og Evrópubandalagsins voru eink-
um til umræðu.
Walesa lagði áherslu á að Pólveij-
ar yrðu að vinna upp það forskot
sem ríkin í Vestur-Evrópu hefðu
áður en til aðildar að EB gæti kom-
ið. Skynsamlegt væri að eiga náið
samstarf við Tékka, Slóvaka og
Ungverja en ríki þessara þjóða
stæðu jafnfætis Pólveijum í efna-
hagsþróun. Með því móti gætu þau
öll í samstarfi fleytt sér áfram og
Fulltrúaþing Rússlands:
Jeltsín bíður lægri hlut
Moskvu. Reuter.
BORIS Jeltsín, forseti rússneska þingsins, varð að lúta í lægra haldi
þegar fulltrúaþing Rússlands fjallaði I gær um ýmis af helstu stefnumál-
um hans. Alvarlegasta áfallið var líklega að felld var tillaga hans um
beinar kosningar til forsetaembættis Rússlands. Þessi hugmynd Jelts-
íns fékk stuðning 70% rússneskra kjósenda í þjóðaratkvæðagreiðslunni
17. mars síðastliðinn.
Fulltrúaþingið sem er æðsta lög-
gjafarvald Rússlands felldi tillögu
Jeltsíns þess efnis að Æðsta ráði
Rússlands yrði falið að halda forseta-
kosningar í lok maí eða byijun júní.
Talið er að harðlínumenn og hófsam-
ari kommúnistar hafi óttast að slíkar
kosningar gætu aukið enn togstreit-
una milli Jeltsíns, sem örugglega
hefði unnið sigur, og Míkhaíls Gor-
batsjovs, forseta Sovétríkjanna. ífess
í stað samþykkti fulltrúaþingið álykt-
un um að Æðsta ráðið setti lög um
embætti forseta sem hefði meira
framkvæmdavald með höndum en
nú. Ekki voru slíkri lagasetningu
sett nein tímamörk.
Fulltrúaþingið hafnaði einnig hug-
myndum Jeltsíns sem hann bar fram
í ræðu í síðustu viku um þjóðstjórn
Sovétríkjanna sem nauðsynleg væri
til að afstýra öngþveiti í stjórnmálum
og efnahagsmálum. Áætlun Jeltsíns
um viðræður við Sovétstjórnina,
nokkurs konar hringborðsviðræður,
líkt og áttu sér stað í ýmsum Austur-
Evrópuríkjum undanfarin tvö ár,
hlaut heldur ekki brautargengi á
fulltrúaþinginu.
orðið fullgildir þátttakendur í evr-
ópskri samvinnu. í máli Walesa kom
fram að Pólveijar vilja að EB auki
að mun innkaup frá Póllandi með
samningum sem verða að öllum lík-
indum undirritaðir fyrir lok þessa
árs.
Walesa sagði að sagan hefði fært
Pólveijum þá gjöf að losa þá við
kommúnismann, járntjaldið hefði
verið rifið niður og Pólveijar vildu
ekki að í stað þess kæmi „silkitjaid"
sem skipti Evrópu niður í ríkar og
fátækar þjóðir. „Við höfum ekki
rétt út hönd okkar til að betla, held-
ur til að bjóða alla velkomna," sagði
Walesa. Sagðist hann hafa gert
grein fyrir sjónarmiðum Pólveija á
fundinum með fulltrúum fram-
kvæmdastjórnar EB og hefði þeim
verið vel tekið.
Walesa átti einnig fund með
Manfred Wörner, framkvæmda-
stjóra Atlantshafsbandalagsins
(NATO) í gær. Eftir fundinn kvað
Walesa NATO hafa mikilvægu hlut-
verki að gegna í ljósi þeirra miklu
breytinga sem átt hefðu sér stað á
vettvangi evrópskra öryggismála.
Hann sagði mikilváegt að sjálfstæði
Pólveija yrði tryggt færi svo að
harðlínukommúnistar næðu yfir-
höndinni í valdabaráttunni í Sovét-
ríkjunum. Skipan evrópskra örygg-
ismála yrði að móta m.a. með tilliti
til þessa. Á hinn bóginn gerðu Pól-
veijar sér ljóst að breytt staða lands-
ins á sviði öryggismála mætti ekki
verða til þess að Sovétmönnum
þætti sér ógnað.
Reuter
Sauðfé fækkað í Ástralíu
Mikil endurskoðun á sér nú stað í áströlskum sauðfjárbúskap. Ástæð-
an er sú að erfiðlega gengur að selja afurðirnar fyrir verð yfir fram-
leiðslukostnaði. Svo lágt er verðið á kindakjöti að margir bændur sjá
sér ekki hag í því að leggja út í kostnað við að flytja það á markað.
Hafa þeir bundist samtökum um að fækka sauðfé stórlega til að minnka
framboð en nú eru 170 milljónir ijár í landinu. Hér sést Rod Wilmot
sauðfjárbóndi í Nyngan aflífa kindur sínar.
Aukakosningar í Bretlandi:
Búist við sigri Verka-
mannaflokksins í Wales
St. Andrews. Frá Guðmundi Heiðari Frímannssyni, fréttaritara Morgunbladsins.
Aukakosningar verða haldnar í dag, fimmtudag, í Neath-kjördæm-
inu í Suður-Wales. Búist er við sigri Verkamannaflokksins.
. Fyrrum þingmaður kjördæmisins,
Donald Coleman, þingmaður Verka-
mannaflokksins, lést í janúar sl.
Hann hafði verið þingmaður í 26 ár
fyrir þetta kjördæmi. í síðustu kosn-
ingum hlaut hann yfirgnæfandi
meirihluta atkvæða. Verkamanna-
Ófijáls milljónaþjóð höfðar til samvisku umheimsins;
Hagsmunir araba og Tyrkja
gegn mannréttindum Kúrda
MILLJÓNIR Kúrda flýja nú í örvæntingu undan heijum Saddams
Husseins íraksforseta er virðist hafa tekist að brjóta að mestu
niður uppreisn skæruliðanna í norðurhéruðunum sem eru byggð
Kúrdum. Kúrdar hafa fulla ástæðu til að óttast íraska herinn og
Saddam; fyrir þrem árum beitti einræðisherrann eiturvopnum
gegn óvopnuðum borgurum í landamæraþorpinu Halabja með
þeim afleiðingum að um 5.000 Kúrdar létu lífið. Þótt myndir af
líkum barna og kvenna yllu skelfingu víða um heim voru Við-
brögð ríkisstjórna í reynd engin; morðin voru talin innanlands-
mál Iraka. Kúrdar hafa áratugum saman barist fyrir auknum
lýðréttindum og sjálfræði. Sum samtök þeirra vilja stofna fullkom-
lega sjálfstætt Kúrdistan er myndi ná yfir stór svæði í írak, ír-
an, Tyrklandi og Sýrlandi og hafa allt að 25 milljónir íbúa.
Deilt er um hversu margir
Kúrdar séu í raun og veru og
stjórnvöld í áðurnefndum löndum
nefna mun lægri tölur en hér á
'undan. Tyrkir hafa lengi bannað
8-10 milljónum þariendra Kúrda
að nota kúrdísku, segja að þeir
séu „Fjalla-Tyrkir“ og hluti tyrk-
nesku þjóðarinnar. Turgut Ozal
forseti lagði þó fyrir skömmu til
að banninu yrði aflétt en óljóst
er hvort tillagan hlýtur samþykki.
Loforð um aukið sjálfræði og
síðar sjálfstætt Kúrdistan sem
gefin voru í lok fyrri heimsstyij-
aldar er Tyrkjaveldi hrundi,
reyndust haldlaus. Vesturveldin
töldu mikilvægara að treysta
stöðu sína hjá arabaþjóðunum.
Sovétmenn hernámu norðurhluta
Irans á stríðsárunum og var þar
komið á laggimar sjálfstæðu ríki
Kúrda um hríð undir vernd Sovét-
manna en síðar var samið um
brottflutning Sovétherliðsins frá
íran og var þá Kúrdaríkið úr sög-
unni. Sjálfstæðisbarátta Kúrda
hefur einkum verið blóðug í Irak.
Sovétmenn studdu árum saman
skæruliða undir forystu Mustafa
Mullah Barzanis i írak en þegar
herforingjar byltu konungsstjórn-
inni í írak 1958 og bættu sambúð-
ina við Sovétríkin dró úr þeim
stuðningi. Margir heimildarmenn
telja að ógæfa Kúrda hafi verið
sú að þeir hafi aldrei átt sér vold-
uga málsvara meðal stórveldanna
nógu lengi til þess að hlutur þeirra
yrði réttur til frambúðar.
Múslimar en ekki arabar
Kúrdar eru, múslimar, flestir
af trúflokki súnníta, en þeir eru
á hinn bóginn ekki arabar þótt
þeir séu margir líkir þeim að vfir-
bragði og menningu. Tunga
þeirra, kúrdíska, er skiptist í
nokkrar ólíkar mállýskur, er ekki
hamitísk heldur indó-evrópsk eins
og flest Evrópumál og talin skyld
forn-persnesku. Kúrdar hafa
lengst af verið hirðingjar er reik-
uðu um fjallahéruð áðurnefndra
ríkja og nefndu Forn-Grikkir þá
Kardouchoi. Þeir urðu fljótt
Reuter
Vörubílar, þéttskipaðir kúrdískum flóttamönnum frá Norður-
Irak, koma til tyrkneska bæjarins Semdinli þar sem settar hafa
verið á laggirnar tjaldbúðir handa fólkinu.
þekktir fyrir dugnað í her-
mennsku og frægastur allra
Kúrda var Saladin soldán sem
fæddur var í núverandi írak.
Saladin tókst á síðari hluta 12.
aldar að hrekja heri krossfara frá
Jerúsalem sem þeir höfðu lagt
undir sig um 1100. Saladin hefur
síðan verið fyrirmynd Kúrda og
araba, sveipaður hetjuljóma. í frá-
sögnum krossfara er honum einn-
ig lýst sem siðmenntuðu göfug-
menni sem m.a. naut virðingar
Ríkharðs ljónshjarta Englands-
konungs.
Tyrkir lögðu undir sig héruð
Kúrda í Suðaustur-Tyrklandi á
16. öld en náðu aldrei fullum tök-
um á þeim og á fyrri hluta nítj-
ándu aldar gerðu Kúrdar margar
uppreisnir gegn Tyrkjasoldáni.
Um þetta leyti settust margir ír-
anskir Kúrdar að í þorpum og
hófu að stunda hefðbundinn land-
búnað en áttu áfram hjarðir sínar
og fluttu sig oft um set að vetrar-
lagi. Kúrdar í írak, sem eru tald-
ir vera um fjórar milljónir, og íran-
skir Kúrdar eru margir í sæmileg-
um efnum en landar þeirra í
Tyrklandi að jafnaði blásnauðir.
(K. J.)
flokkurinn hefur haldið kjördæminu
frá árinu 1922.
Lítið hefur borið á kosningabar-
áttunni í fjölmiðlum og málefni hafa
ekki haft merkjanleg áhrif á kjós-
endur. Frambjóðandi Verkamanna-
flokksins, Peter Hain, fyrrum leið-
togi ungliðahreyfingar fijálslyndra,
er hins vegar umdeildur.
Wales-búar eru þekktir fyrir kór-
söng og ástríðu til rugby-leiks. Fyr-
ir 20 árum barðist Hain harkalega
gegn heimsókn rugby-liðs frá Suður-
Afríku til Bretlands. Kjósendum í
Neath likar ekki öllum sú blanda af
pólitík og íþróttum, þeir líta svo á,
að rugby sé hafið yfir pólitík. Hain
hefur orðið að veija nokkrum tíma
í að ræða fortíð sína.
Þótt íhaldsflokkurinn hafi hlotið
annað sætið í kjördæminu í síðustu
kosningum, eru ekki taldar neinar
líkur á því, að hann geti keppt við
Verkamannaflokkinn nú. Það eru
hins vegar raddir uppi um, að fram-
bjóðandi velska þjóðarflokksins, Pla-
id Cymru, læknir að nafni Dewi
Evans, gæti velgt Peter Hain undir
uggum.
»■
Finnar
draga úr
dryklgunni
Hclsinki. Frá Lars Lundsicn, fréttaritara
Morgxinblaðsins.
DREGIÐ hefur úr áfengisneyslu
Finna á undanförnum mánuðuin
og búist er við að hún minnki
um nokkur prósent á árinu.
Áfengisneyslan hefur aukist um
þijú prósent á ári að meðaltali á
undanförnum árum. Firinar skipa
annað sæti meðal Norðurlandaþjóða
hvað áfengisneyslu varðar, en Dan-
ir eru efstir.
Finnar búa eins og íslendingar,
Norðmenn og Svíar við kerfi, sem
miðast við einokun ríkisins á sölu
áfengis. Undanfarin ár hefur verið
rætt um möguleika á því að heim-
ila sölu á léttvíni í einstökum mat-
vöruverslunum, en ekkert hefur
verið ákveðið í því sambandi. Hins
vegar er leyft að selja meðalsterkan
bjór, um 3,5%, í matvöruverslunum
en sterkasti bjórinn er aðeins seldur
í áfengisverslunum ríkisins.