Morgunblaðið - 26.05.1991, Blaðsíða 22

22 G
jMORGUNeiiAðlÐ* MIWNINGARsUNÍWöAGUR26 . MAÍ1991
Minning:
Helga Gunnarsdótt-
ir tónlistarfræðingur
Fædd 15. apríl 1943
Dáin 16. maí 1991
Það er gott að eiga góða og trygga
vini, gott að hafa deilt með þeim
gleði og sorg daga og ára. Nú þegar
við kveðjum elskulega vinkonu okk-
ar, Helgu Gunnarsdóttur, sem jarð-
sett verður á morgun frá Dómkirkj-
unni, þökkum við fyrir og minnumst
með gleði þrjátíu ára vináttu sem
hefur verið okkur svo mikils virði.
En við hefðum bara viljað njóta
hennar lengur, helst önnur þrjátíu
ár.
Hvernig sjáum við Helgu fyrir
okkur? Syngjandi. Það var alltaf
tónlist og söngur í kringum hana.
Með markvissri og sérlega glaðlegri
söngstjórn gat hún fengið alla til
þess að syngja, meira að segja þá
laglausustu, því það er enginn lag-
laus, sagði Helga. Þessa dagana
hljómar stöðugt í huga mér lag sem
hún lét svo oft syngja „Snert hörpu
mína, himinborna dís“ eftir Atla
Heimi Sveinssön, við ljóð eftir Davíð
Stefánsson. Þannig finnst mér Helga
vera nálæg þrátt fyrir allt. Það er
falleg minning.
Það er glaður hópur ungra meyja
sem sat í öftustu röð í C-bekknum
í Menntaskólanum í Reykjavík við
upphaf sjöunda áratugarins —
Helga, Anna, Eygló, Snjólaug, Sig-
rún og Gerður. Lífsgleðin var
ríkjandi og við þóttumst eiga heim-
inn. Á þessum árum bundumst við
órjúfanlegum vináttuböndum.
Með vináttunni við Helgu eignuð-
umst við vináttu foreldra hennar
þeirra Sigríðar Einarsdóttur, sem
lést á síðasta ári og Gunnars Stein-
dórssonar, sem lést árið 1966 og
yngri systur hennar Birnu. Notalegt
heimili þeirra að Laugateigi 14 stóð
okkur alltaf opið.
Þótt við vinkonurnar færum að
sjálfsögðu hver sína leið í lífinu,
höfum við haldið sambandi okkar í
milli og hist reglulega í sauma-
klúbbi, þessu skemmtilega og
trausta fyrirbæri sem konur velja
sér gjarnan til félagslegra sam-
skipta. Elísabet og Solla bættust í
hópinn. Klúbburinn hefur ekki rofn-
að þótt sumar hafi tímabundið dval-
ið í öðrum landshlutum eða með
öðrum þjóðum, nánast í öllum heims-
álfum. Við vildum fara út í heim.
Sumar létu verða að því strax í
menntaskóla, aðrar fóru síðar.
Helga, Eygló og Anna eyddu
ógleymanlegu sumri við verslunar-
störf 'í Köln meðan Snjólaug gætti
barna í London og Sigrún var skipti-
nemi í Bandaríkjunum. Aðrar horfðu
á eftir þeim með söknuði og fengu
litrík bréf með póstinum.
Við héldum samstiga út í lífið.
Við hittum tilvonandi eiginmenn og
Helga hitti sinn Sigurgeir. Þar var
lagður grunnur að þeirra trausta og
góða hjónabandi. Þau studdu hvort
annað í einu og öllu og annað var
vart nefnt án þess að nefna hitt.
Við mörkuðum okkur starfsferil.
Ásamt Önnu fórum við Helga í stúd-
entadeild Kennaraskólans. Við vild-
um verða kennarar. Og Eygló varð
líka kennari. Helga og Anna kenndu
saman í Austurbæjarskólanum sömu
námshópum í nokkur ár og kenndu
ekki síður hvor annarri en nemend-
um sírtum. Þar hafði Helga forystu
um að söngur og tónlist tengdust
nánast hverri námsgrein. Samhliða-
kennslunni stundaði Helga svo nám
í Tónlistarskólanum í Reykjavík og
lauk þaðan tónmenntakennaraprófi
árið 1975. Hún stefndi stöðugt að
meiri þroska í námi og starfi.
Saman bjuggum við okkur undir
búskap og heimilishald. Við vildum
setja persónulegan svip á heimilin
okkar og fórum saman á handlista-
námskeið til þess að sauma út vegg-
myndir og púða eftir okkar eigin
munstrum, hnýta gólfmottur og gera
batík. Við vildum líka sauma föt og
fórum á sníðamámskeið og bjuggum
okkur undir að halda gestum okkar
dýrðlegar veislur. Við vorum af
þeirri kynslóð íslenskra kvenna sem
ætlaði sér að gera hvort tveggja í
senn, fara út á vinnumarkaðinn og
verða þar ekki eftirbátar karlanna
og sinna jafnframt heimili og fjöl-
skyldu með sama hætti og mæður
okkar höfðu gert sem ekki unnu
utan heimilis.
Við Helga giftum okkur sama
árið og mennirnir okkar stunduðu
saman nám í íslensku við Háskóla
íslands og voru samstarfsmenn um
árabil. Við skemmtum okkur með
félögum í Mími og starfsmönnum
Handritastofnunar og Helga leiddi
sönginn. Þá kom að húsbyggingun-
um. Á þessum árum var Árbærinn,
Breiðholtið og Fossvogurinn að
byggjast upp og Kópavogurinn að
stækka. Við vinkonurnar námum
lönd í þessum nýju byggðum. Helga
t
Konan mín og móðir okkar,
HELGA GUNNARSDÓTTIR
tónlistarf ræðingur,
Brekku,
Brekkustíg 3,
Reykjavík,
verður jarðsungin frá Dómkirkjunni mánudaginn 27. maí kl. 15.00.
Okkur þætti vænt um ef þeir, sem vildu minnast hennar, létu
Krabbameinsfélagið og Minningargjafasjóð Landspítala íslands
njóta þess.
Sigurgeir Steingrímsson,
Embla Sigurgeirsdóttir, Solveig Ýr Sigurgeirsdóttir,
Gunnur Sif Sigurgeirsdóttir, Steingrímur Sigurgeirsson.
t
Hjartkær móðir mín og amma,
RAGNHEIÐUR JÓNASDÓTTIR,
áðurtil heimilisá Hrannargötu 1,
ísafirði,
lést á elli- og hjúkrunarheimilinu Grund 22. maí. Jarðarförin fer
fram frá Dómkirkjunni þriðjudaginn 28. maí kl. 10.30.
Jónasína Þ. Guðnadóttir og synir.
LEGSTEINAR
MOSfllK H.F.
Hamarshöfda 4 — simi 681960
og Sigurgeir eignuðust íbúð í Ár-
bænum sem þau innréttuðu sjálf af
vindvirkni, listfengi og frumleika.
Svo fæddust fyrstu börnin okkar
sömu árin. Helga og Sigurgeir eign-
uðust fjögur börn. Þau eru
Steingrímur f. 1966, blaðamaður á
Morgunblaðinu, Gunnur Sif f. 1968,
stundar nám við Myndlista- og hand-
íðaskólann, heitbundin Jóni Sen
læknanema, Solveigf. 1973, stundar
nám við Menntaskólann við
Hamrahlíð, og Embla f. 1978, nem-
andi í Vesturbæjarskóla. Helga var
einstök móðir og var vakin og sofín
yfir velferð barna sinna.
Það var í kjölfar „1968 umróts-
ins“ að síminn hringdi hjá mér einn
daginn. Það var Helga Gunnars.
„Við Vilborg Dagbjartsdóttir vorum
að tala saman. Ættum við ekki að
stofna kvennahreyfingu eins og þær
í Danmörku?" Hjólin voru farin að
snúast og þessá vordaga var lagður
grunnur að Rauðsokkuhreyfingunni.
Saumaklúbburinn okkar lét ekki sitt
eftir liggja. Sumarið 1970 sátum við
ásamt fleirum og sömdum stefnu-
skrá fyrir verðandi samtök sem
stofnuð voru formlega um haustið
og hristu all rækilega upp í samfé-
laginu. Við störfuðum í alls kyns
starfshópum sem urðu okkur dýr-
mætur skóli. En það var líka slegið
á léttari strengi og Helga sagði „nú
syngjum við“. Við vildum jafnan
rétt á við karla gagnvart lögum; við
vildum að konur ættu kost á að
menntast til starfa og ættu aðgang
að öllum skólum og við kröfðumst
fleiri barnaheimila. Og Helga og
Sigurgeir tóku fljótlega þátt í rekstri
eins fyrsta foreldrarekna barna-
heimilisins í borginni, Óss. Þar voru
líka Snjólaug og Sigrún og fjölskyld-
ur þeirra.
Haustið 1976 varð Sigurgeir lekt-
or í íslensku við Uppsalaháskóla. Þau
fluttu börn og bú til Svíþjóðar og
Helga hóf nám í tónlistarfræðum og
þjóðfræðum við háskólann í Uppsöl-
um og iauk þaðan fil.kand. prófi
árið 1982. Það eykur víðsýni og
skilning að dvelja um tíma á er-
lendri grund og Helga og Sigurgeir
komu heim með ferskan andblæ eft-
ir sex ára dvöl með Svíum og Helga
hafði enn bætt við sig á sínu sér-
sviði, tónlistarsviðinu.
Ég og bömin mín eigum yndisleg-
ar minningar frá sumardvöl sem við
áttum hjá þeim á þessum tíma
nokkru eftir að ég var orðin ein með
börnin mín og við flutt austur á land.
Þau tóku okkur opnum örmum og
fóru með okkur í þessi líka dýrðlegu
ferðalög og það var sungið í bílnum.
Þetta allt var mikil upplifun ungum
bömum sem voru að fara í fyrsta
sinni til útlanda.
Helga söng árum saman í Pólý-
fónkórnum frá stofnun hans. Hún
var einnig einn af stofnendum söng-
hópsins Hljómeykis og söng með
honum til dauðadags. Helga sinnti
fræðimennsku á sviði tónlistar og
skrifaði um íslenska langspilið,
íslensku fiðluna og íslenska þjóð-
lagatónlist. Við þau störf naut hún
þess að hafa reynslu af listsköpun
sjálf. Hún tók saman efni í söngbók
barnanna „Fljúga hvítu fíðrildin",
sem kom út hjá Máli og menningu
árið 1986 og var endurprentuð nú
í ár. Helga hafði um skeið unnið að
undirbúningi norræns rannsóknar-
verkefnis um konur og tónlist.
Þegar við áttum 25 ára stúdents-
afmæli kom boð frá Kvenstúdentafé-
laginu um að nú væri komið að okk-
ur að skemmta á árshátíð félagsins.
Samin var lítil revía um líf okkar í
MR og færð upp af mikilli lífsgleði
og íjöri. Auðvitað var leitað til Helgu
um að stjórna söngnum og tókst
henni ótrúlega vel á skömmum tíma
að að skapa kór úr mistónvissum
röddum. Stór hópur skólasystra á
góðar minningar um Helgu frá þess-
um tíma.
Helga var stundakennari við
Kennaraháskóla Islands á árunum
1982-88, en starfaði sem lektor við
skólann 1983-84. Hún var kennari
í tónmennt, tónlistarsögu og söng
pg var kórstjóri við Leiklistarskóla
íslands frá 1983 til dauðadags.
Helga var félagi í Delta Kappa
Gamma sem eru alþjóðleg samtök
kvenna í fræðslustörfum. Þar ómaði
söngurinn sem annars staðar undir
hennar stjórn. Hún var formaður í
deildjnni okkar í tvö ár og beitti sér
fyrir því að við fjölluðum ítarlega
um listir í skólum. Sú umfjöllun kom
síðan að góðum notum við vinnu
okkar í starfshópi á sl. vetri þar sem
mótaðir voru kaflar um aukna
áherslu á listir í grunn- og fram-
haldsskólum á framkvæmdaáætlun
menntamálaráðuneytisins í skóla-
málum til ársins 2000 — Til nýrrar
aldar — sem kom út nú í vor. Helga
lagði áherslu á að tengja listgrein-
arnar saman og tengja þær mann-
lífinu öllu. Hún vildi að listiðkun
væri hluti af námi allra nemenda
en ekki aðeins þeirra sem ætla að
leggja listina fyrir sig. Hún lifði sjálf
samkvæmt þessari kenningu og það
má sjá hjá börnum hennar og á
heimilinu þar sem verk heimilis-
manna eru til skrauts innan um verk
ýmissa þekktari listamanna. Sam-
tengdur listaháskóli var henni að
skapi og hún fylgdist að miklum
áhuga með fyrstu skrefunum sem
stigin voru nú í vor þegar SS-húsið
svonefnda var keypt undir slíkan
skóla.
Helga sat í stjórnum Stéttarfélags
barnakennara í Reykjavík og Tón-
menntakennarafélags íslands. Hún
átti um árabil sæti í stjórn NMPU,
norrænna samtaka tónmennta- og
tónlistarkennara, og var kjörin for-
seti þeirra á þingi samtakanna í
Södertálje sumarið 1989. Vann
Helga að því að undirbúa norræna
ráðstefnu þessara samtaka sem
haldin verður hér á landi í sumar.
Að tillögu Helgu er þema ráðstefn-
unnar tónlist og náttúra. Þannig
vann hún að framgangi tónlistarinn-
ar allt fram til síðasta dags.
Þegar við snérum heim, þau frá
Svíþjóð og ég að austan, fórum við
að gera upp gömul hús í Vesturbæn-
um. Þau settust að á ættaróðali
Helgu, Brekku við Brekkustíg sem
langafi Helgu, Hermann Einarsson,
reisti aldamótaárið og þar sem afi
og amma Helgu, Einar og Helga í
Brekku, áttu heimili sitt alla sína
búskapartíð. Foreldrar Helgu bjuggu
þar einnig um hríð og því eru Helga
og Sigurgeir fjórða kynslóðin í hús-
inu og aftur var komin Helga í
Brekku. Það atvikaðist svo að ég
keypti hús á móti þeim. Það var
mikils virði fyrir mig og börnin mín
þegar við vorum að setja okkur nið-
ur á nýjum stað að mæta allir þeirri
hlýju og vináttu sem Helga og Sigur-
geir sýndu okkur og svo tengdu þau
okkur sínum góðu vinum í nágranna-
húsunum þeim Sif og Stefáni og
Maríu og þeirra ijölskyldum. í átta
ár höfun við átt yndislegt nábýli á
Brekkustíg. Við skeggræddum
breytingarnar á húsunum okkar,
glöddumst saman yfir hvetju skrefi
sem stigið var, nýjum gluggum,
stiga eða góifi. Saman fögnuðum
við nýjum árum og kvöddum þau
gömlu í Brekku og ömmurnar Sigríð-
ur og Emilía jafnan á staðnum. Þeg-
ar börnin okkar útskrifuðust úr
menntaskóla undirbjuggum við sam-
an veislurnar sem haldnar voru sitt
hvoru megin við götuna. Við fórum
saman í gönguferðir eða skruppum
á málverkasýningar. Þegar voraði
voru afklippur af tijám úr mínum
garði notaðar í græðlinga í þeirra
stóra garði. Þar voru nágrannagarð-
veislurnar haldnar og Helga sagði
„Nú syngjum við.“ Minnisstæðastar
held ég þó að verði mér kvöldstund-
irnar sem við áttum saman yfir te-
bolla í fallega eldhúsinu þeirra,
hundurinn Vígi í makindum undir
borðinu og kötturinn Brandur í
glugganum og við að ræða gleði
okkar og sorgir í bland við málefni
dagsins.
Síðastliðið vor brá skugga yfir
alla þessa tilveru þegar ljóst varð
að Helga var komin með krabba-
mein. Auk veikinda hennar þurfti
ljölskyldan í desember sl. að sjá á
bak elskulegri móður, tengdamóður
og ömmu, Sigríði móður Helgu, sem
lést eftir þunga en stutta sjúkdóms-
legu og Helga hafði alla tíð verið
svo nátengd og annast svo vel. Helga
barðist hetjulegri baráttu við sjúk-
dóminn með sinni léttu lund og lét
aldrei bugast. Það var dýrmæt
reynsla að verða vitni að þeim styrk.
Sigurgeir annaðist Helgu sína af
fádæma umhyggjusemi og natni og
vakti yfir henni dag og nótt síðustu
vikurnar. Sömuleiðis önnuðust börn-
in ijögur móður sína eins og best
er hægt að hugsa sér.
Þetta eru minningar okkar Önnu,
Eyglóar, Snjólaugar og Sigrúnar um
elskulega vinkonu okkar. í veikind-
um hennar hefur vinátta okkar
styrkst enn. Saman fylgdumst við
með baráttu hennar. Saman lútum
við höfði í djúpri sorg en um leið
erum við þakklátar fyrir að hafa átt
hana að vini.
Elsku Sigurgeir, Embla, Solveig,
Gunnur og Steingrimur, við sendum
ykkur okkar innilegustu samúðar-
kveðjur og megi minningar um ynd-
islega eiginkonu og móður gefa ykk-
ur styrk.
Gerður G. Óskarsdóttir
Maðurinn með ljáinn ann sér engr-
ar hvíldar. Ekki finnst okkur nema
fáeinar vikur frá því að við fylgdum
Sigríði Einarsdóttur síðasta spölinn
þegar hann er enn kominn og hefur
nú með sér Helgu dóttur hennar
yfir móðuna miklu. Það er því
skammt stórra högga á milli hjá íjöl-
skyldum Helgu á Brekkustíg 3 og
Birnu Eybjargar, einkasystur henn-
ar, í Mosfellsbæ.
Helga Gunnarsdóttir andaðist
langt um aldur fram fimmtudaginn
16. maí sl. eftir löng og erfið veik-
indi. Fráfall frænku og félaga úr
æsku kemur róti á hugann og minn-
ingarnar hrannast upp. Þetta eru
glaðvær og ljúf minningabrot, einatt
frá samkomum stórfjölskyldunnar
úr Grafarholti, með múg og marg-
menni, háværum klið og hlátrasköll-
um. í miðjum barnahópnum er Helga
frænka mín, björt yfirlitum, kvik og
hress en einbeitt og ákveðin og fer
sínu fram. Það er heldur engin
spurning að á miðjum sjötta ára-
tugnum voru bestu barnaafmælin í
bænum haldin á bernskuheimili
Helgu á Laugateignum. Hápunktur-
inn var þegar Gunnar heitinn faðir
hennar, hrókur alls fagnaðar á
stundum sem þessum, dró fram
kvikmyndasýningarvélina og bauð
upp á bíó með sígildum hetjum á
borð við Chaplin, Buster Keaton og
Gög og Gökke. Þá. fengu sumir bíó-
bakteríuna fyrir lífstíð.
Það voru miklir kærleikar með
systkinunum, móður minni og Gunn-
ari, og samgangur mikill milli fjöl-
skyldnanna enda bæjarleiðin stutt
milli heimilanna í Laugarnesinu.
Eftir að Gunnar féll frá á sama aldri
og dóttir hans nú, aðeins 48 ára,
héldu systurnar, Helga og Bibba,
jafnan góðu sambandi við foreldra-
hús mín. Varla hefur það spillt að
Helga valdi sér sama áhugamál og
starfsvettvang og móðir mín, tónlist-
ina og tónlistarkennslu, svo að ekki
skorti þær umræðuefnin.
Helga var gæfukona. í Mennta-
skólanum í Reykjavík kynntist hún
eftirlifandi eiginmanni, Sigurgeiri
Steingrímssyni, og eignuðust þau
fjögur mannvænleg börn, Steingrím,
Gunni, Solveigu Yr og Emblu. Að
loknum menntaskóla lá leið Helgu í
Kennaraháskólann og hún kenndi
um árabil meðan Sigurgeir var að
ijúka háskólanámi hér heima. Tón-
listin var þó aldrei langt undan.
Helga hafði fallega silfurtæra rödd
og byijaði að syngja með barnakór-
um strax í Laugarnesskóla en seinna
varð hún ein af burðarásunum í
Pólýfónkórnum. Einhvern veginn
fann hún sér tíma til að fara í Tón-
listarskólann í Reykjavík og ljúka
tónmenntakennaradeildinni, þó að
börnunum fjölgaði. En Helga lét
ekki staðar numið. Sigurgeir hélt
með fjölskylduna til Svíþjóðar til
framhaldsnáms og þegar honum
bauðst að þvi loknu lektorsstaða í
Uppsölum greip Helga tækifærið og
lauk sjálf framhaldsnámi í tónlistar-
og þjóðfræðum. Það er því ekki að