Morgunblaðið - 22.09.1991, Qupperneq 20

20
. MOftGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUB 22. .SEPTEMBER 1991
Eðvald Hinriksson ásamt syni sínum Atla Eðvaldssyni. Myndina tók félagi Atla úr KR, Pétur Pétursson,
á áttræðisafmæli Eðvalds nú í sumar.
Hann er Eistlendingur og íþróttastjarna. Hann
var foringi verndarlögreglu lands síns og sem
slíkur lenti hann á stríðsárunum í útistöðum,
bæði við Rússa og Þjóðverja. Hann varð að flýja
er Rússar hernámu landið árið 1940. Hann tók
aftur upp þráðinn innan verndarlögreglunnar er
Þjóðverjar tóku Eistland. Þjóðverjar ákváðu síðar
að skjóta hann en hann slapp við það og sat þess
í stað í einangrun í fangelsi á annað ár. Á undra-
verðan hátt tókst honum að flýja frá Eistlandi
til Svíþjóðar á bát ásamt öðrum flóttamönnum
rétt áður en Sovétmenn snéru aftur og hröktu
Þjóðverja á brott. Sænsk yfirvöld framseldu
marga eistneska flóttamenn til Sovétríkjanna
árið 1945 og átti hann að vera einn þeirra. Rúss-
ar sóttu fast á að fá hann þar sem hann var sagð-
ur vita „of mikið“. Hann slapp fyrir liðsinni vin-
samlegra Svía sem komu honum á 54 ára gamlan
ryðdall, Rositu að nafni, sem sigla átti til Banda-
ríkjanna. Skipinu var ætlað að hafa viðdvöl á
Islandi, en ekki tókst betur til en svo að það stran-
daði við Innri-Njarðvíkurhöfn. Flóttamaðurinn
komst í land og síðustu 45 árin hefur hann alið
manninn hér. Fyrsta árið var hann við þjálfun á
Akureyri og því næst lá leiðin til Vestmannaeyja
þar sem hann kynntist konuefni sínu, Sigríði
Bjarnadóttur. Börn þeirra eru þrjú, þeir frægu
knattspyrnukappar, Jóhannes og Atli og dóttirin
Anna. Hér heima sætti Eðvald Hinriksson ofsókn-
um frá hendi kommúnista, en hér gátu Rússar
ekkert aðhafst annað en haldið uppi árásum sem
engin áhrif höfðu.
- segir Eðvald Hinriksson, sem átt hefur viðburðaríka ævi sem Eistlendingur og íslendingur
eftir Jóhönnu Ingvarsdóttur
aga þessa manns
er lygasögu lík-
ust. Ósjálfrátt
hvarflaði að mér
efniviður reyfara
eða góðra spenn-
umynda þar sem
ég sat á móti hon-
um í þægilegri íbúðinni hans í Hafn-
arfirði og hlustaði á frásögn hans.
Hann hefur aldrei náð almennilegum
tökum á íslensku svo að tengdadótt-
irin Steinunn var mér til halds og
trausts við túlkun. Eðvald Hinriks-
son eða Mikson, eins og hann er
gjaman kallaður af sínum nánustu,
hélt upp á áttræðisafmæli sitt í sum-
ar. Þrátt fyrir háan aldur og viðburð-
aríka ævi heldur hann sér vel á lík-
ama og sál og tveimur dögum eftir
að viðtalið fór fram, var hann á leið
úr landi, til Skotlands til að heim-
sækja son sinn Jóhannes. Ég spurði
hvemig hann færi að því að halda
sér svo „ungum“. Hann brosti og
benti mér á stórt og stæðilegt þrek-
hjól, sem stóð á miðju íbúðargólfinu
og þar með var það mál útrætt.
Eistland
Eistland er að hálfu minna en
Island. Eistlendingar, sem eru ná-
lægt 800 þúsund talsins, tala mál
sem skylt er finnsku og höfuðborgin
heitir Tallinn, sem jafnframt er hafn-
arborg. Eistland naut sjálfstæðis á
árunum milli stríða. Áður laut það
rússneska keisaradæminu, en í
seinna stríðinu, árið 1940, var það
innlimað í Sovétríkin eftir að her-
veldin höfðu til skiptis þrammað þar
fram og aftur með allri þeirri ógn
og skelfíngu sem því fylgir að vera
vígvöllur í heimsstyijöld. Sú deild
innan lögreglunnar sem Eðvald vann
með nefndist PolPol. Hún var eins-
konar leyniþjónusta Eistlands sem
hafði það hlutverk að finna undirróð-
ursmenn kommúnista - útsendara
Sovétríkjanna, en hlutverk slíkra
útsendara var að grafa undan lýð-
ræði í Eistlandi og koma kommúnist-
um til valda. Hvort stórveldið um
sig þurfti hverju sinni að losna við
andstæðinga þá sem fyrirfundust í
landinu. Og til andstæðinga töldust
að sjálfsögðu allir þeir, sem ekki
vildu lúta skilyrðislaust því herveld-
inu sem sat þar hvetju sinni, þar
með taldir þeir sem hvorugu vildu
hlýðnast. En nokkrum tókst að flýja.
Eftir að hingað kom urðu íþróttirnar
að hluta lifibrauð Eðvalds og árið
1962 rættist langþráður draumur
hans um að opna sína eigin nudd-
stofu.
Uppeldið
Eðvald Hinriksson fæddist í há-
skólabænum Tartú í Eistlandi 12.
júlí árið 1911. Tartú er næststærsta
borg Eistlands á eftir höfuðborginni
Tallinn. Faðir hans var venjuleg
götulögga, en hélt til vígvallarins
þegar sonurinn var fimm ára gam-
all. Móðir hans vann mikið, eins og
flestar eistneskar konur gerðu, sem
líkt var komið fyrir. Níu ára gamall
fékk Mikson sína fyrstu vinnu sem
smali á búi föðurbróður síns. Einn
fagran haustmorgun bárust fréttir
um að faðir hans væri kominn heim
úr fangabúðum Þjóðverja, en fjórum
árum áður hafði móðirin fengið opin-
bera tilkynningu frá yfírvöldum
rússneska keisaradæmisins þess efn-
is að maður hennar hefði fallið í
orrustu. Sökum heilsubrests var
hann ófær um að takast á hendur
lögregluþjónsstarfíð, sem hann áður
hafði gegnt. Þess í stað var hann
gerður að varðstjóra á lögreglustöð-
inni og það starf stundaði hann þar
til þau hjónin ákváðu að festa kaup
á matvörubúð. Eftir það unnu þau
meira en nokkurn tíma áður.
íþróttamaðurinn
Níu ára gamall byijaði Eðvald að
æfa íþróttir og á sínum tíma var
hann í þremur landsliðum Eistlands,
í knattspyrnu, íshokkí og körfubolta.
íþróttir áttu hug hans allan, en
heilsu föður hans fór stöðugt hrak-
andi vegna vöðvarýrnunar og með
árunum þvarr honum mjög máttur.
Vegna þess neyddist Eðvald til að
hætta í skóla svo hann gæti rekið
áfram verslunina með móður sinni.
Hann hélt þó áfram námi í kvöld-
skóla. Læknar mæltu svo fyrir að
faðirinn skyldi nuddaður tvisvar á
dag. Nuddarinn var blindur maður,
en mjög góður og hann kenndi mér
helstu undirstöðulögmál nuddsins,"
segir Eðvald. „Eftir nokkra mánuði
mátti sjá greinileg batamerki á föður
mínum. Blindi maðurinn hafði gert
kraftaverk. Ég hélt nú áfram starfi
hans og nuddaði hendur, fætur og
bak föður míns oft á dag. Fljótlega
var hann kominn á fætur aftur og
gat jafnvel unnið létt störf, bæði
heima og í búðinni. Bati hans var
mér mikil hvatning til að afla mér
þeirrar þekkingar sem mögulegt var
að öðlast á meiðslum af völdum
íþrótta og alls konar lasleika í vöðv-
um.“
Nítján ára gamall var Eðvald
sendur til að gegna herþjónustu í
hálft annað ár. „Þegar því tímabili
lauk og ég kom heim aftur, varð ég
að velja á milli þess hvort ég ætlaði
að vinna við rekstur foreldra minna
eða helga mig íþróttum. Ég kaus
íþróttirnar." Föður sinn missti hann
árið 1936, 57 ára að aldri, og móðir
hans lést tíu árum síðar, 55 ára
gömul.