Morgunblaðið - 22.09.1991, Qupperneq 9

, MQRGUNBLAÐIÐ MANIMLIFSSTRAUMAR SUNNUÐAGUR 22. SEPTEMBER 1991
!«
LÆKNISFRÆDI///vat skal hann
lengi lifa?
Ufog dauði
FLESTUM tegundum jarð-
arbúa hefur náttúran af-
skammtað hámark langlífis.
Hingað og ekki lengra!
En fáir einir komast í mark.
Tökum það dæmi sem okkur
stendur næst - manninn. Frá
vöggu til grafar er honum hætta
búin af sjúkdómum og slysum og
þrátt fyrir allar
varúðarráð-
stafanir og að-
stoð við sjúka og
særða fellur
margur frá
löngu áður en
hans tími ætti að
réttu lagi að vera
kominn. En jafn-
vel þeir sem ná langt og verða
ellidauðir sem kallað er deyja ekki
úr elli, með öðrum orðum ekki af
því einu að þeir eru búnir að lifa
lengi heldur vegna þess að á efri
árum gerast dánarorsakir æ fleiri
og ágengari og ekki þarf nema
smágust til að fella hin feysknu
tré.
Eitthvað á þessa leið tala menn
og skrifa nú á dögum og spá því,
að ef krabbamein og sjúkdómar
í blóðrásarfærum hyrfu af sjónar-
sviðinu fyrir tilverknað læknavís-
indanna yrðu nýmakvillar líklega
algengustu dánarmein í hárri elli.
En hvað sögðu vísir menn um
líf og dauða fyrir tæpum hundrað
árum? Hér fara á eftir glefsur úr
bókarkafla eftir erlendan lækni
sem Guðmundur Björnsson, síðar
landlæknir, íslenskaði og birti í
tímaritinu Eir sem hann og tveir
starfsbræður hans gáfu út árin
1899 og 1900.
„í fæðingunni mætir barnið svo
hörðu að líkja má við verstu pynd-
ingar; en af þessu veit það ekki,
það sefur. Þá fyrst er það er í
heiminn borið vaknar það til lífs-
ins og fer að verða vart við blítt
og strítt ... í fæðingunni ræður
náttúran lögum og lofum.
Ef hún væri ein í ráðum mundi
dauðinn líka vera þjáningalaus
engu síður en fæðingin. Þá er lífs-
skeiðið er á enda fer hin lifandi
vera sofandi í dauðans faðm, svo
framarlega sem náttúran fær að
ráða.
Þegar frá upphafi heillar jörðin
til sín hinn lifandi líkama. En lík-
aminn hefur afl, það er orkar á
móti aðför jarðarinnar. í upphafi
er þetta afl svo máttugt að líkam-
inn þróast og þroskast; en þeim
tíma eru takmörk sett, hann end-
ar við þrítugsaldur. Þá hefst nýtt
tímabii og stendur yfir um önnur
þijátíu ár; á þeim tíma helst fullt
afl og þroski. Þá kemur að því
að aflið tekur að þverra en jörðin
hefur aldrei sleppt tökum og herð-
ir hún nú aðsóknina. Líða nú tutt-
ugu eða þijátíu ár, linast vörn lík-
amans dag frá degi og fer svo
að lokum að jörðin ber sigur úr
býtum og felur hann máttþrota
og andvana í skauti sínu.
í fljótu bragði má svo virðast
Guðmundur Björnsson land-
læknir.
sem hinum lifandi verum sé gefinn
meðfæddur varaforði af æðra og
annars konar afli en því er matur
og loft halda við í líkamanum, en
enga vitum vér sönnun á því aðra
en þá að meiri máttur er í ungum
mönnum en gömlum. Það eitt vit-
um vér fyrir víst að allir eiga að
deyja; dauðinn er jafn-eðlilegur
og lífíð. Hann er oss velkominn
gestur þá er hið afmarkaða skeið
er runnið á enda og lífíð að þrot-
um komið. Þá svæfír hann öldung-
inn værum blundi og leggur hann
hóglega og blíðlega til hvíldar í
skaut jarðarinnar.“
Svipaðar hugrenningar hafa
væntanlega kveikt vísukomið
hans Sigurðar frá Brún sem hann
nefnir Kvöldbæn:
Fel þú mig, Svefn,
í svörtum, þykkum dúkum
sveipa mig reifum
löngum, breiðum, mjúkum;
réttu svo strangann
þínum þögla bróður.
Þá ertu góður.
eftir Þórarin
Guðnoson
Tilvonandl
fermingarbörn
atliugió!
Það er hægt að fermast borgaralega.
Skálaferð 19.-20. okt. nk.
Innritun í síma 73734.
Ný sendina
D'ómu- og herrasloppar. Glæsilegt úrval.
Einnig velúrgallar.
Gullbrá,
Nóatúni 17, sími 62U217.
sögulega staðreynd í lífi hvers
manns. Brottförin úr Eden er óum-
flýjanleg staðreynd. Hlutverk
höggormsins er kannski öllu tor-
skildara e.t.v. einkum vegna þess
að við höfum vanist því að líta á
hann sem óvin, holdtekju hins illa.
En þegar að er gáð er hann nauð-
synlegur til þessarar sögu. Án
hans hefði ekkert gerst. Maðurinn
hefði aldrei orðið maður. Freist-
andi er að líta á hann sem fulltrúa
eðlishneigðanna sem vakna úr
dvala á vissu aldursskeiði. Þá er
hlutverk Evu ekki síður merkilegt.
Venjulegast hefur verið að líta á
undanlátssemi og óhlýðni hennar
sem merki um veikleika. En má
ekki alveg eins segja að forvitni
hennar hafi verið upphaf viskunn-
ar?
Opnunartími: Föstudaga kl. 13-13. Laugardaga kl. 10-16. AOradagakl. 13-18
Steinar, Karnabær, Sonja,
Vinnufatabúðin, Partý, Bombey,
Strikið, Kókó/Kjaliarinn, Stúdíó,
Saumalist, Theodóra, Árblik,
Blómalist, Karen og Madam
FRÍn KAFFI - VIDEÓHORN FYRIR BÖRIM
-ÓTRÚLEGT VBW
Fjö/di fyrirtækja - gífur/egt vöruúrva/
Með/águ verði, mik/u vöruúrvaiiogþátttöku fjöida fyrirtækjahefurstór-
útsö/umarkarðurinn svo sannar/ega s/eg/ð ígegn og stendurundirnafni.