Morgunblaðið - 22.09.1991, Qupperneq 11

MORGUNBLAEÍIÐ SUNNfJDAGUR^E SflPTEMBEÍtlilÖdl

Stóra ástin
Robin Stapleton var ekki nema
fjórtán ára gamall þegar hann
stjórnaði fyrst kór. Móðir hans
söng í kór í heimabæ þeirra og fór
Robin stundum með á æfíngu. Einn
daginn varð stjómandinn veikur
og bað Robin um að hlaupa í skarð-
ið sem hann og gerði. Lék hann á
píanóið og stjómaði jafnframt
kórnum. „Þá fékk ég mínar fyrstu
hugmyndir um hljómsveitarstjórn.
Sextán ára gamall varð ég síðan
ástfanginn af leikhúsinu. Vissi um
tíma ekki hvort ég ætti að snúa
mér að Ieiklist eða halda mig við
tónlistina. Svo sá ég nokkrar
óperusýningar og ákvað að þarna
vildi ég stjóma tónlistinni.
Píanókennarinn minn og fólkið
mitt vildi að.ég héldi mig við píanó-
ið, sögðu að ég væri skrýtinn að
kasta því frá mér, en ég var orðinn
ástfanginn af leikhúsinu, þú skil-
ur.“
Hann heldur áfram að tala en
ég heyri ekki hvað
hann segir því hann er
kominn frám til sauma-
kvennanna til að kría
út úr þeim öskubakka,
en kemur svo inn aftur
með þau orð á vöram
að hann hafi spilað
undir á æfingum. „Síð-
an fór ég að læra hjá
The London Opera
Centre og var síðan
mjög heppinn að kom-
ast 21 árs gamall í
Covent Garden sem
æfingastjóri.
Georg Solti sem var þarna aðal-
hljómsveitarstjóri, sagði að það
væri best að ég færi í hvíslaraklef-
ann. Og þar var ég í tvö ár. Það
var dásamleg lífsreynsla. Ég vann
með bestu söngvurum heimsins,
hlustaði og lærði mikið um söng.“
Eftir þessi tvö ár var Robin beð-
inn um að taka að sér hljómsveitar-
stjórnina og var Cavalleria Rustic-
ana fyrsta verkið sem hann stjórn-
aði og því næst La Boheme með
Domingo sem aðalsöngvara. Hann
hefur líka unnið með Pavarotti og
ég spyr hvort það sé rétt að maður-
inn sé ákaflega erfíður.
„Það er ekki rétt. Enginn er
erfiður." Hann horfír fast á mig:
„Fólk í hans stöðu þarf að viðhalda
orðstír sínum. Pavarotti gerir gíf-
urlegar kröfur til sjálfs síns og því
krefst hann hins besta af öðram.
Ég sé ekkert athugavert við það.“
Stjórnandinn
— Einhver sagði mér að hljóm-
sveitarstjórar væra í eðli sínu mjög
stjórnsamir?
„Þeir verða að vera stjómsamir
því þeir þurfa að láta margar og
ólíkar persónur vinna saman.
Stjómandinn er alltaf í brennidepl-
inum. A endanum er það undir
honum komið hvort sýningin
heppnast vel eða ekki. En ég hef
enga trú á að þeir þurfí að vera
harðstjórar. Ég er ekki harðstjóri.
Ég vil gera mitt besta og auðvitað
vil ég að aðrir geri það líka. Og
maður fær aðra til að gera sitt
besta með hvatningu. Það er væn-
legra en að vera að æsa sig upp.
Kannski er það ekkert slæmt
að æsa sig aðeins annað veifið,"
bætir hann svo ísmeygilega við
eftir umhugsun og leikur sér að
eldspýtum, „en ef ég geri það þá
er það skipulagt. Ef allt annað
bregst á ég það til að hugsa: Best
að æsa sig í fimm mínútur."
Hann nýtur þess að sjá við-
brögðin við þessum orðum og seg-
ir: „Þú skilur, allir sem vinna með
mér verða að trúa á mig. Hljóm-
sveitin, söngvararnir, jafnvel
tæknimennirnir. Maður verður að
gera hlutina á réttum tíma og geta
gefið öðram hvatningu."
— Ertu ekki úrvinda eftir æf-
ingar?
„Jú ég er oft úrvinda. Það er
ekkert undarlegt því maður yfir-
gefur aldrei sviðið. Tilfinningin um
að dagurinn hafí verið góður og
árangursríkur dregur þó úr mestu
þreytunni. En þótt ég sé þreyttur
þá hryn ég ekki ofan í rúmið þeg-
ar ég kem heim. Ég reyni heldur
að skemmta mér eitthvað."
— Hvenær hvílirðu þig?
„Hvíli mig? Mjög sjaldan. Aðeins
í sumarfríum. Það er alltaf svo
mikið að gera og músikin er í höfði
mér allan daginn. Ég á frekar erf-
itt með að slappa af.
Það er alls staðar músik hvar
sem maður kemur, jafnvel í lyftum,
hvergi friður, þess vegna hef ég
líka andðtyggð á hótelum. Stund-
um hlusta ég á þessa músik og
undra mig á því að þeir skuli spila
hana í þremur fjórðu. Annars
hlusta ég mikið á fréttir og Frank
Sinatra, á allt safnið með honum.
Eiginlega ég á ekki mörg áhuga-
mál. Ég elska jú bíla.“
- Bíla?!
„Já bíla,“ segir hann blíðlega
og er greinilega með einn ákveðinn
í huga. „Mér fínnst líka gaman að
lesa sögur um flotann og sjóhern-
að.
af með góðum vinum. Oftast vinna
þeir þó ekki í óperunni," segir hann
til skýringar.
Svo reisir hann sig snöggt, skýt-
ur hökunni fram og gefur til kynna
með svipnum að lestri ævisögu
Robins Stapletons sé nú lokið.
— Nú' ert þú ekki með fjöl-
skyldu, ert á sífelldu ferðalagi,
ertu ekki einmana? held ég áfram.
„Einmana? Aldrei. Það er svo
mikið að gera og í óperuheiminum
vinna menn með svo mörgu fólki.
Maður er talandi allan daginn. Ég
á líka vini hérna. Þeir hafa stund-
um áhyggjur af því að mér leiðist,
sem er út í hött. Ég er með yndis-
lega íbúð héma og gott píanó sem
ég get spilað á ef óyndi er í mér.“
Draumurinn
— Hver er draumur stjórnand-
ans?
„Fullkomnun. Að tónlistin verði
jafn fullkomin og hún er í höfði
mér. En allan tímann veit ég að
hún verður það ekki. Fullkomnunin
er ætíð handan hornsins.
Mig dreymir um að ná ákveðnu
stigi tilfínningarinnar í tónlistinni,"
segir hann. Lyftir höndum og
kreistir snöggt augun: „og stund-
um næ ég því. Ah! Þarna ér það!
Þetta er það sem ég vildi!
En það gerist ef til vill aðeins í
stuttum kafla sýningarinnar. Oft-
ast er þetta spurning um málamiðl-
un og þú verður að skilja að þetta
verður aldrei fullkomið. Það eru
svo margir sem koma við sögu.
Það geta ekki allir verið eins og
hugur manns. Hjá sumum vantar
eitthvað, og sumir eru betri en þú
hélst að þeir yrðu. Það er hægt
að leika á hljóðfæri þótt maður sé
í uppnámi, en ekki að syngja. Ekki
nokkur lifandi leið.
En maður er alltaf á höttum
eftir hinni fullkomnu sýningu og
heldur í vonina að geta stýrt fólki
með þessum hér, höndunum, ekki
munninum, og látið það skilja
hvernig maður vill að þetta verði
gert.
Þetta er freisting stjómandans
og ég á'ekki að tala svona, en ég
er víst orðinn nógu gamall til þess.
Ég er farinn að tala of mikið,“
bætir hann við og virðist þreyttur
á sjálfum sér.
Ég spyr hvar honum hafi þótt
best að stjórna. í Bandaríkjunum,
Japan eða kannski einhvers staðar
í Évrópu?
„Ó lord,“ stynur hann. Hugsar
sig svo aðeins um. „Ég held ég
hafi verið ánægðastur í Opera
North í Leeds. Þá var ég að stjórna
Rigoletto, ég held að þar hafí ég
unnið eitt mitt besta verk. Það var
líka mjög ánægjulegt að stjóma
Don Giovanni í Belfast. Fyrsta sinn
sem ég stjórnaði því verki. Það er
yndisleg ópera.
Það eru ekki stóra staðirnir sem
heilla mig. Þar fær maður aldrei
þessa tilfinningu að vinna í fyrir-
tæki. Þar sér maður aldrei hlutina
þróast og setur ekki stimpil sinn
á verkið. Maður kemur bara, blikk-
ar augunum og allt er búið. Ekki
eins og hér þar sem manni finnst
maður hafa áorkað einhverju."
Við ræðum um óperana, um
muninn á uppfærslum eftir löndum
pg Robin segir að uppfærslan á
Ítalíu sé yfírleitt hefðbundin. „Af
einhverjum orsökum hefur það
gerst á sumum stöðum í Evrópu
að menn hafa horfíð frá hinni hefð-
bundnu uppfærslu og yfírbragð
óperannar fær oft á sig pólitískan
blæ. Á Ítalíu kemur „La Voce“ í
fyrsta sæti, en í raun er þetta ekki
spurning um upp-
færslu, tónlistin
verður alltaf númer
eitt.“
Þegar talið berst
að samspili og sam-
vinnu leikstjóra og
hljómsveitarstjóra
segir Robin að hann
hafí í 90 prósent til-
vika verið ánægður
með uppsetningu
þeirra ópera sem
hann stjórnaði. Um
tíu prósentin vilji
hann ekki tala.
Ég spyr hann hver uppáhalds
ópera hans sé og hann segist ekki
eiga neina. „Ég hef ekki fundið
hana ennþá, er alltaf að leita að
henni.“
— Þú ert nú hrifínn af Don
Giovanni?
„Já ég er það. En þó er Brúð-
kaup Figaros uppáhalds óperan
mín eftir Mozart. Ég er að stjórna
Töfraflautunni núna, kannski verð-
ur hún uppáhaldið mitt, hver veit.“
Töfraflautan
I Töfraflautunni heyrum við
hæstu tóna sem sópran getur
sungið og þá dýpstu sem bassi
getur sungið. Aríumar í óperanni
eru með fegurstu tónlist sem til
er og sumar þeirra orðnar þjóðlög.
Töfraflautan er ævintýri um bar-
áttu góðs og ills og höfðar einnig
til bama og unglinga. En einnig
má upplifa Töfraflautuna sem flók-
ið valdatafl innan frímúrararegl-
unnar á dögum Mozarts, sem
reyndar sjálfur var frímúrari.
„Þetta var síðasta ópera Moz-
arts,“ segir Robin. „Töfraflautan
hefur margar ólíkar hliðar. Áhuga-
verður er þáttur frímúrara, og
einnig þetta samspil gamans og
alvöra. Að ná jafnvægi milli þeirra
þátta getur verið mjög erfítt.
Mozart skrifaði aldrei ófull-
komna nótu í músikinni. Þess
vegna er þetta áskorun. Þetta er
guðleg tónlist, ekki tnennsk.
Það hefur verið sagt að Mozart
sé of auðveldur fyrir börn og alltof
þungur fyrir fullorðna."
— Hvað var það sem angraði
frímúrara í sambandi við Töfra-
flautuna. Var það eitthvað í svið-
setningunni eða söguþræðinum
sjálfum?
Hann þegir og horfir á mig.
— Ég meina, eitthvað var það?
„Kannski sú merking sem Moz-
art gaf óperunni," segir hann svo.
„Margir helgisiðir frímúrara eru
þarna, þú getur ekki horft framhjá
því. Þeim hefur líklega ekki líkað
það.“
Hann segir að lykillinn að
músikinni sé þrír. Allt sé þrisvar.
Þrír taktar í hveiju þrepi.
„Talan þrír er bundin töfrum.
Þar hefurðu töfrana. Þú heyrir
hvernig óperan byijar,“ segir hann
og syngur og slær taktinn á borðið.
Ég heyri að hann hefur þrumu-
rödd, en hef ekki uppburði í mér
til að spyija hvort hann hafi aldrei
viljað syngja, nöldra þess í stað
yfir söguþræði Töfraflautunnar,
segi að það sé ekki fyrir hvítan
mann að skilja hann.
Hann neitar því og skyndilega
kemur nýr svipur á hann. Éinskon-
ar uppljómun. „Töfraflautan er
ekki flókin! Þú getur notið hennar
sem ævintýris. Eða tekið alvarlega
þáttinn, þennan sem snýr að frí-
múruram, siðfræðina, hugrekkið.
Það sem heillar mig mest er þetta
samspil ævintýrisins og siðfræð-
innar í verkinu. Prófun hugrekkis-
ins, vináttunnar, og leitin að sann-
leikanum.“
— Ért þú frímúrari?
„Þannig spyrð þú mig ekki.“
— Það mátti reyna.
„Það skiptir heldur engu máli
hvort ég er það eða ekki. Því það
sem frímúrarar leita kannski .að,
það er allt mannkynið að reyna
að fínna.“
Frægðin
Æfingar á Töfraflautunni
ganga vel og Robin segist mjög
ánægður með samstarf sitt við
leikstjórann Christopher Renshaw
og segir að hugmyndir þeirra fari
saman.
Robin verður hér líklega fram í
febrúar, en fer þó utan annað veif-
ið. Mun til að mynda stjórna kons-
ert í Helsinki í október þar sem
Kiri Te Kanawa syngur. „Æjá þá
lendum við Kiri saman aftur," seg-
ir hann en tilhugsunin virðist nú
fremur ylja honum en hitt.
— Þú verður frægari með hveij-
um degi í tónlistarheiminum ...
„Ekki frægur, vel þekktur, ég
vil ekki frægð.“
— Heldurðu áfram að koma til
okkar?
„Já eins og ég segi, þetta er
staður sem maður kemur alltaf
aftur og aftur til.“
— Hvers vegna viltu ekki frægð
segirðu?
Það tekur hann stund að finna
rétta orð. „Að því ég er ekki frama-
gjarn. í alvöra, ég er það ekki.
Eg nýt starfs míns og annað fólk
virðist gera það líka, því ég fæ boð
frá hinum ýmsu stöðum um að
koma og stjórna. Ég pota mér
ekki áfram, það er ekki líkt mér.
En ég hef verið heppinn, hef unnið
með þeim bestu, sem er mikill heið-
ur. Ég nýt hins einfalda í lífínu.
Veistu, að eftir því sem þú færist
ofar í stiganum, verður frægari,
verða kröfurnar meiri. Og það
verður erfíðara að segja nei.“
Við stöndum nú á stigaskörinni
á háaloftinu og samtali okkar er
að ljúka.
„Allt í lagi,“ segir hann þegar
hann sér á mér að ég veit ýmis-
legt. „Ég sagði ekki nei þegar þeir
hjá BBC buðu mér að sjá um viku-
legan tónlistarþátt. Það er útvarps-
þáttur sem sendur er út í beinni
útsendingu, með tónlist frá Bach
til Bítlanna og áheyrendur eru um
80 milljónir. Eg hlakka til að vera
miðpunkturinn þar.
En ég tek það að mér að því
að tónlistin er svo fjölbreytt,“ seg-
ir hann með áherslu. „Ég er
ekki framagjarn."
Bætir svo kíminn við og verður
ákaflega breskur í framan: „Gættu
þín nú í stiganum."
hóPe/
SELFOSS
ÍRSKMt DAQAR
laugardaginn 28. september
Kvöldskemmtun með írsku hljómsveitinni
DIARMUID O LEARY & BARDS
Hljómsveit Geirmundar
Valtýssonar.
Húsið opnað kl. 19.00
fyrir matargesti.
Kynnir Jón Bjarnason.
Ballkr. 1.200,-
Skemmtun, ball
kr. 1.800,-
Matur, skemmtun og
ball kr. 3.900,-
Hóparimat, 15 eða fl.
kr. 3.500,-
MATSEÐILL
Rjómalöguð aspassúpa.
luimbagrílbteik m/juruisósu,
grœmneti og kartöjlum.
Ostaterta meS myntubragdi og
kaffi með súkkulaSi.
Snyrtilegur kLeðnaður
Laugardaginn 5. október
Islenskt-írskt þjóðlagakvöld
með hljómsveitinni
ISLANDICA
og írsku hljómsveitinni
DIAMUID O’LEARY
& BARDS.
Húsið opnaö kl. 21 - Miðaverð kr. 1.200,-
Upplifið einstaka stemmningu.
Myndlistarsúning LU HONG stendur til 29. september.
Helgardvöl á Selfossi
Gistingú Hótel Sclfossi eða i Gestbúsi. Kvöldverður og ball á Hótel
Selfossi eða Inghóli. Leikbús — Sund — Ljúfir dagar.
Uppl.: Hótel Selfoss, s. 98-22500.
Gesthús, s. 98-22999. Inghóll, s. 98-21356.
Já, já, en það er indælt að slappa
Kcmnski er það ekkert slæmt
að æsa sig aðeins annað veifið,
en ef ég geri það þé er það
skipulagt. Ef allt annað bregst á
ég það til að hugsa: Best að
æsa sig í fimm mínútur.