Morgunblaðið - 13.10.1991, Qupperneq 4

4 FRETTIR/YFIRLIT
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 13. OKTÓBER 1991
ERLENT
IIMNLENT
*
Islendingar
heimsmeist-
arar í brids
íslendingar urðu heimsmeistar-
ar í Brids á föstudag eftir að hafa
lagt Pólverja að velli, 415-376 í
úrslitaleik heimsmeistaramótsins
í Yokohama í Japan. Björn Ey-
steinsson, fyrirliði íslensku sveit-
arinnar tók við verðlaunum fyrir
hönd íslenska liðsins. íslendingar
eru sjötta þjóðin til að vinna
heimsmeistaratitilinn í fjörutíu
ára sögu keppninnar.
Forseti íslands í Washington
Forseti íslands, Vigdís
Finnbogadóttir, fór í vikunni til
Washington þar sem hann tók
þátt í hátíðahöldum í tilefni af
degi Leifs Eiríkssonar og komu
víkingaskipa til Bandaríkjanna
eftir siglingu yfir Atlantshafíð.
Samgönguráðuneytið kemur
til móts við óskir SAS
Samgönguráðuneytið hefur
heimilað SAS-flugfélaginu að
bjóða ljögurra nátta og fímm daga
fargjald til Norðurlanda á sama
verði og Flugleiðir bjóða þriggja
nátta og fjögurra daga helgar-
ferðir. Heimildin er veitt með því
skilyrði að samkomulag náist milli
flugfélaganna um að farþegar
Flugleiða sitji við sama borð og
farþegar SAS hvað varðar fram-
haldsflug til níu borga innan
Norðurlandanna.
Félagsmálaráðherra Iækkar
upphæð lána
Félagsmálaráðherra hefur
ákveðið að Iækka hámarksfjár-
hæð fasteignaveðbréfs sem skipta
má fyrir húsbréf úr 9,7 milljónum
króna í 5 millj. vegna notaðra
íbúða og 6 millj. vegna nýrra.
Þá verða lán vegna meiriháttar
viðbygginga, endurbóta og
endurnýjunar á notuðu húsnæði
heimiluð.
Bankar lækka vexti
f vikunni lækkuðu
sparisjóðirnir Landsbanki og
Búnaðarbanki vexti til viðbótar
því sem þeir gerðu um síðustu
mánaðamót. Alls hafa vextir í
þessum bönkum því lækkað um
2-3% á þessu tímabili.
íslandsbanki lækkaði hins vegar
ekki vexti.
Loðnuleit ber árangur
Loðna fannst vestur og
norðvestur af landinu á
fímmtudag og talið er að einhver
hluti hennar sé veiðanlegur.
Loðnan hefur aðallega fundist á
þremur svæðum, norðvestur af
Dohrnbanka, norður af Homi og
í álnum milli íslands og
Grænlands.
íslenskur fjallgöngumaður
talinn af í Himalaja
íslenskur fjallgöngumaður,
þrítugur að aldri, er talinn hafa
hrapað til bana í Himalajafjöllum
í Nepal á miðvikudag er hann var
á niðurleið af fjallinu Pumo Ri.
ERLENT
Samið um
brottflutn-
ing hersins
frá Króatíu
Forsetar Serbíu og Króatíu,
Slobodan Milosevic og Franjo
Tudjman, sömdu um það ásamt
fulltrúum júgóslavnesku sam-
bandsstjómarinnar á sáttafundi
Evrópubandalagsins (EB) í Haag
á föstudag. að júgóslavneski her-
inn yrði dreginn til baka frá
Króatíu innan mánaðar. Einnig
hétu þeir að fínna pólitíska lausn
á deilum Serba og Króata og á
grundvelli þeirra mun EB taka
ákvörðun um viðurkenbningu
þeirra lýðvelda júgóslavneska
ríkjasambandsins sem öðlast vilja
sjálfstæði. Talsmaður stjórnar-
hersins neitaði því á föstudag að
fulltrúar hersins hefðu undirritað
samkomulag um brottflutning
frá Króatíu en af hálfu EB var
sagt í gær að litið væri á munn-
legt samkomulag við herinn í
þessu efni sem bindandi. Sam-
hliða því sem samkomulag náðist
afléttu króatískir þjóðvarðliðar
umsátri um herstöðvar sam-
bandshersins í Króatíu og sam-
bandsflotinn aflétti hafnbanni á
lýðveldið.
Attunda friðarförin
. James Baker, utanríkisráð-
herra Bandaríkjanna, hélt í gær
í áttundu friðarför sína til Mið-
austurlanda. Tilgangurinn er að
freista þess að ryðja úr vegi síð-
ustu hindrununum fyrir friðar-
ráðstefnu, sem ráðgert er að
halda síðar í mánuðinum. Spenna
hefur vaxið í sambúð ísraela og
Araba í vikunni og bandarísk
stjómvöld sögðu í vikunni að
skemmdarverkamenn í röðum
beggja reyndu sitt besta til þess
að spilla fyrir friðarráðstefnu.
Borís Jeltsín
Svíarbreyta
sjúkratryggingum
Stjóm borgaralegu flokkanna í
Svíþjóð boðaði breytingar á sjúkr-
atryggingakerfínu á þriðjudag.
Anne Wibble fjármáiaráðherra
sagði að til greina kæmi að fella
niður bætur fyrstu tvo daga sem
menn væru fjraverandi vegna
veikinda. Hún sagði að útgjalda-
lækkanir, sem fyrri stjórn stóð
fyrir, hefðu gefíð góða raun;
heilsufar fólks hefði snarbatnað.
Valdabarátta í Rússlandi
Rússneska
stjórnkerfíð er
hálflamað vegna
valdabaráttu
meðal þeirra sem
standa næst
Borís Jeltsín
forseta, að því er
Alexander
Rutskoj vara-
forseti sagði í
vikunni. Hafa tveir híopar tekist
á um völd, annars vegar gamlir
samstarfsmenn Jeltsíns frá
Sverdlovsk og hins vegar ráðherr-
ar í ríkisstjórninni og háttsettir
embættismenn. Jeltsín var sagður'
vilja að valdabaráttan fengi að
hafa sinn framgang, en hann kom
í fyrradag til Moskvu úr tveggja
vikna leyfí við Svartahaf og er
búist við að hann taki fljótlega
af skarið.
Bildt vill að Norðurlönd sæki
sameiginlega um EB-aðild
Sænski forsætis-
ráðherrann,
Carl Bildt, sagði
í Helsinki i Finn-
landi á miðviku-
dag, að hann
væri þeirrar
skoðunar að
Norðurlöndin
ættu að sækja
um aðild að Evr-
ópubandalaginu
Carl Bildt
(EB) sem ein
heild þar sem það yrði til ð aefla
samvinnu þeirra í milli.
Utanríkisráðherra Finnlands:
Ekki tímabært að endurheimta
landsvæði frá Sovétríkjunum
Helsinki. Frá Lars Lundsten, fréttaritara Morgunbladsins.
PAAVO Vayrynen, utanríkisráðherra Finnlands, segir ólíklegt að
Finnar og Sovétmenn ræði breytingar á landamærum rikjanna þeg-
ar sendinefndir þeirra hittast í Moskvu á mánudag. Þá hefja háttsett-
ir embættismenn beggja ríkja viðræður um nýjan milliríkjasamning
sem á að koma í stað umdeilds vináttu- og samstarfssamnings frá
árinu 1948.
Utanríksráðherrar Finna og Sov-
étmanna hittust í New York fyrir
nokkrum vikum og var þá tekin
ákvörðun um að endurskoða samn-
inginn sem fyrst.
Að sögn Váyrynens hyggjast
Finnar ekki krefjast landsvæða sem
þeir töpuðu í síðari heimsstyijöld-
inni. Hins vegar segist hann ekki
útiloka að þjóðirnar geti náð sam-
komulagi um þessi landsvæði ein-
hvem tíma í framtíðinni.
í kjölfar þeirra atburða sem urðu
til þess að Eystrasaltsríkin þijú
fengu sjálfstæði að nýju hefur mikil
umræða átt sér stað í Finnlandi um
hvort Finnar eigi að endurheimta
landsvæðin. Flóttamenn frá herte-
knu svæðunum og afkomendur
þeirra segja að Finnar eigi að leigja
eða kaupa til dæmis borgina Viborg
(Viipuri) og Kiijálasvæðið af Sovét-
mönnum. Helsingin Sanomat, eitt
stærsta dagblað landsins, segir að
Kiijálasvæðið kunni að kosta Finna
3.000 mörk (42.000) á mann á ári
næstu tiu árin.
Reuter
Hundruð þúsunda Tékka og Slóvaka hafa skrifað undir áskorun þess efnis að efnt verði til þjóðar-
atkvæðagreiðslu um framtíð Tékkóslóvakíu. Myndin var tekin á Vaclav-torgi í Prag er undirskrift-
um var safnað þar nýlega.
Heldur sambandsrík-
ið Tékkóslóvakía velli?
VACLAV Havel, forseti Tékkóslóvakíu, hefur í annað sinn frá
lýðræðisbyltingunni 1989 séð sig knúinn til að nýta sér rétt
sinn til að ávarpa þing landsins og vekja athygli á hættunni á
því að sambandsríkið líði undir lok. Það er ekki að ástæðu-
lausu. Slóvakískir stjórnmálamenn hafa lagt æ meiri áherslu á
að lokamarkmið þeirra sé að stofna sjálfstætt ríki. Þótt stjórn-
málaflokkarnir í Slóvakíu taki mismunandi afstöðu til þess
hvenær lýsa eigi yfir sjálfstæði eru þeir sammála um að stefna
beri að því.
Stjórnmálamenn í tékkneska
lýðveldinu hafa mestar áhyggjur
af óljósum yfirlýsingum þeirra leið-
toga Slóvakíu, sem vilja vera áfram
í sambandsríkinu þótt þeim sé um
leið tíðrætt um fullveldi, sem ber
vott um ósam-
kvæmni, henti-
stefnu eðajafn-
vel meðvitaðan
ásetning. Þeir
tala í raun frek-
ar fyrir munn
sjálfs sín en kjósenda sinna því
samkvæmt nýlegri skoðanakönnun
vilja aðeins 15% Slóvaka sjálfstætt
ríki, aúk þess sem enginn stjórn-
málaflokkur boðaði aðskilnað í
kosningabaráttunni.
Það flækir málið frekar að stjórn
og þing Slóvakíu gagnrýndu harð-
lega formálsorð að drögum vináttu-
samnings við Þýskaland, en þar
segir að Þjóðveijar viðurkenni að
sambandsríkið Tékkóslóvakía hafi
aldrei verið lagt niður frá 1918.
Stjómvöld í Slóvakíu vilja að þetta
verði fellt niður og vísa til slóv-
akíska ríkisins 1939-45, sem stofn-
að var fyrir tilstilli Hitlers. Þetta
virðist ögrun þegar litið er til þéss
að stjórnvöld í Slóvakíu á þessum
tíma voru bandamenn Hitlers og
sendu 60.000 gyðinga í
útrýmingarbúðir.
Havel lagði í ræðu sinni höfuð-
áherslu á að efnt yrði til þjóðarat-
kvæðagreiðslu þar sem Tékkar og
Slóvakar fengju
BAKSVIÐ
Jaroslav Novak
tækifæri til að
tjá sig um hvort
þeir vildu vera
áfram í ríkja-
sambandi eða
slíta því og
stofna tvö sjálfstæð ríki. Sam-
kvæmt stjórnarskránni er þetta
eina leiðin til að leggja sambands-
ríkið niður en stjómmálamenn í
Slóvakíu sýndu henni ekki mikinn
áhuga, enda skiljanlegt af framan-
sögðu. Jafnvel Jan Carnogursky,
forsætisráðherra Slóvakíu, hafnaði
þessari leið og sagði að „valkostirn-
ir hefðu ekki allir verið fullreyndir
enn”. Þeir óttast í raun allir að
þjóðaratkvæðagreiðsla geri endan-
lega út um vonir þeirra um að verða
leiðtogar sjálMæðs ríkis. Því er
líklegt að þeir feyni að stefna þjóð-
aratkvæðagreiðslunni í hættu og
það kann að reynast auðvelt. Nú
þegar hafa risið deilur um hvernig
orða eigi spurninguna. Og jafnvel
þótt fólkið kjósi að vera áfram í
sambandsríkinu virðist ekki útilok-
að að stjórnmálamennimir gangi
úr skaftinu, leggi fram nýjar kröfur
og hindri að sambandsstjórnin geti
leyst brýn úrlausnarefni. Það er
ólán að tíma skuli vera sóað í
gagnslaust stjórnmálapex á meðan
mikið liggur við að menn einbeiti
sér að því að ná árangri í
efnahagsmálum.
Vilja njóta góðs af Tékkuni
fyrst um sinn
Leiðtogar Slóvakíu gera sér full-
komlega grein fyrir að líkja mætti
tafarlausum aðskilnaði við sjálfs-
morð. Slóvakar byggja afkomu sína
einkum á hergagnaiðnaðinum, sem
er í lamasessi og Ijóst er að það
tekur mörg ár að bæta þar úr.
Erfiðlega hefur gengið að blása
nýju lífí í efnahag lýðveldisins
vegna getuleysis yfírmanna og
verksmiðjustjóra, sem skipaðir
vom á valdatíma kommúnista. At-
vinnuleysi er þar mun meira en í
tékknesku héruðunum Bæheimi og
Mæri.
Leiðtogarnir vilja því að sam-
bandsríkið hjálpi þeim að bæta
efnahaginn í Slóvakíu og þegar það
hefur tekist verður aðskilnaður
framkvæmanlegur - ekki fyrr.
Þetta kann að skýra afstöðu Car-
nogurskys, sem vill „frjálsa Slóv-
akíu í Evrópu” fyrir aldamót. Tékk-
ar líta hins vegar svo á að vilji
Slóvakar segja skilið við ríkjasam-
bandið eigi þeir að gera það sem
fyrst.
Höfundnr er bliiðamaOur í
Prn/r.