Morgunblaðið - 20.11.1991, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 20. NÓVEMBER 1991
15
Höfundur er ritliöfundur og
dósent í íslenskum bókmenntum
við Háskóla Islands.
*
A ég að gæta bróður míns?
eftir Elínu G.
Ólafsdóttur
Spurning þessi er ekki sett fram
að ástæðulausu. Hún er sett fram
vegna samþykktar sjálfstæðis-
manna í borgarstjórn 7. nóvember
sl. um sambýli fyrir fatlaða. Sam-
þykktin gengur út á þá skilgrein-
ingu þeirra að sambýli sé stofnun,
og því verði að sækja til byggingar-
nefndar um breytta notkun lóðar
eða húss og viðhafa grenndarkynn-
ingu áður en hægt er að koma á
fót sambýlum. Þessi samþykkt
hefur í för með sér skerðingu á
rétti fólks til að velja sér bústað.
Skerðing á rétti fólks er ekki létt-
væg ákvörðun. Spurningin í fyrir-
sögninni er því sett fram til að
vekja fólk til umhugsunar um
skyldur sínar, ábyrgð og náunga-
kærleika.
Stefnubreyting meirihlutans
Samþykktin getur virst saklaus,
en er það sannarlega ekki. í henni
felst stefnubreyting varðandi við-
horf til fatlaðra; stefnubreyting
sem færir fólk áratugi aftur í tím-
ann, gerir jafnvel að engu áfanga-
sigra sem þegar hafa unnist í þess-
um efnum og getur haft ófyrirsjá-
anlegar afleiðingar.
í þessari samþykkt felst algjör
hunsun á markmiðum laga um
málefni fatlaðra, sem eru „ ... að
tryggja fötluðum jafnrétti og sam-
bærileg lífskjör á við aðra þjóðfé-
lagsþegna og skapa þeim skilyrði
til þess að lifa eðlilegu lífi og hasla
sér völl í samfélaginu þar sem
þeim vegnar best”, eins og segir í
lögunum.
Já, ég á að gæta bróður míns?
Af hveiju skyldu velunnarar
fatlaðra vera að þverskallast við?
Jú, af því að við lítum þannig á
að okkur beri skylda til að gera
allt sem í okkar valdi stendur til
að hindra þennan gjörning. Af því
m.a. að svarið við spurningunni:
„Á ég að gæta bróður míns?” er
einfaldlega — já.
Okkur ber skylda til að gæta
okkar minnstu bræðra og systra.
Og okkur ber skylda til að viðhalda
anda laganna um málefni fatlaðra
tilætluðum árangri. Ná menn mik-
illi sölu með slíkum aðferðum? Er-
um við hjónin kannski hrein undan-
tekning? Tekur fólk þessum hring-
ingum og póstsendingum ef til vill
með þakklæti og fögnuði? Einhvern
veginn finnst mér það ekki trúlegt,
þótt ég geti svo sem ekki fullyrt
neitt annað en það, að ég hef ekki
enn fyrirhitt neinn sem gleðst yfir
truflunum af þessu tagi.
Og svo er á þessu máli annar
flötur, sem mér finnst skipta öllu
máli. Rétturinn til að fá að vera í
friði. Til er hugtak í lögum sem
heitir friðhelgi heimilisins. I því felst
að menn eiga rétt á því að vera
lausir við óvelkominn ágang á heim-
ili sínu. Frá mínum bæjardyrum séð
er ágangur sölumanna óvelkominn
átroðningur og því brot á friðhelgi
heimilisins.
Ég hef áður minnst á það í þess-
um pistlum, hversu varnarlítill sá
virðist vera sem vili fá að vera í
friði fyrir hávaða. Hið sama virðist
gilda um sölumenn. Þeir eru sams
konar plága. Og ég er ekki reiðubú-
inn til að sætta mig við að fá ekki
að vera í friði fyrir þeim heima hjá
mér. Og því segi ég við alla sölu-
menn: Látið okkur í friði.
með því að vinna að meginmark-
miði laganna.
Andi laganna er alveg skýr.
Hann kveður á um rétt fatlaðra
til að lifa í samfélagi við okkur
hin, sem teljumst ófötluð og skyld-
ur okkar til að standa vörð um
þann rétt. Svo einfalt er það.
Fram til þessa hefur enda margt
verið gert til að framfylgja mark-
aðri stefnu. Fötluðum og ófötluð-
um börnum hefur t.d. með mark-
vissum aðgerðum verið gert kleift
að vera samvistum á leikskólumj
til hagsbóta fyrir báða hópana. I
menntunarmálum hafa réttur og
tækifæri fatlaðra aukist hægt og
bítandi á öllum skólastigum, líka
til hagsbóta fyrir alla. I atvinnu-
málum hefur verið gert sérstakt
átak hér í borginni til að fólk geti
unnið hlið við hlið án tillits til fötl-
unar og svona mætti lengi telja.
Við höfum sem sagt smám sam-
an sammælst um að reyna að búa
þannig að fötluðum að þeir geti
þroskast, þjálfast og lifað við hlið-
ina á öðrum þegnum samfélagsins.
Að gera lítið úr sjálfum sér
og eigin framkvæmd
Með þessari samþykkt er farið
aftan að öllum viðteknum siðum,
ég tala nú ekki um ef ráðamenn
borgarinnar ætla að halda henni
tii streitu. Það er komið aftan að
öllum sem beijast fýrir auknum
rétti þessara þegna. En fyrst og
síðast er komið aftan að þeim sem
síst skyldi.
Elín G. Ólafsdóttir
„Verði samþykktinni
fylgt eftir væri stigið
óbætanlegt skref aftur
í tímann, aftur í forn-
eskju fordóma og
skorts á umburðar-
lyndi.”
Meirihlutinn gerir lítið úr sjálf-
um sér með þessari samþykkt. Hér
gengur hann þvert á þá stefnu sem
þjóðin hefur sammælst um, en
ekki bara það, hér gengur meiri-
hlutinn þvert á eigin stefnu, sem
framkvæmd hefur verið í áraraðir
af félagsmálayfirvöldum borgar-
innar. Gáum að því að hér er nú
rekinn fjöldinn allur af sambýlum,
vistheimilum og geðdeildum í grón-
um íbúðahverfum um alla borg í
góðri sátt. Enda hefur verið um
markvissa uppbyggingu sambýla
að ræða af borgarinnar hálfu
undanfarin ár í anda markaðrar
mannúðarstefnu Alþingis og
skuldbindinga samkvæmt alþjóða-
samþykktum, s.s. Mannréttinda-
sáttmála Sameinuðu þjóðanna ofl.
sem við erum áðilar að.
Það eru ekki allir eins
Það getur reynt á umburðar-
Iyndi fólks að umgangast þá sem
víkja verulega frá hinu almenna,
sérstaklega ef þeir eru að öllu jöfnu
lokaðir frá samfélaginu. Fólk sem
hefur reynslu af nábýli t.d. við
geðfatlaða tekur því í flestum til-
fellum sem sjálfsögðum hlut að við
erum ekki öll eins, en eigum þó
sama rétt. Við höfum öll skyldum
að gegna í þessu efni, lagalegum
og siðferðilegum.
Við kvennalistakonur og aðrir í
minnihlutanum höfum lagt okkur
fram um að fara gætilega í sakirn-
ar allt frá því í vor þegar þessi
mál komu til umijöllunar í tengsl-
um við sambýlið í Hólabergi. Við
höfum farið með löndum og vonað
að það yki möguleika á farsælli
lausn. Við höfum vonað að beitt
yrði lagni og þeim skilningi sem
þarf í svo viðkvæmum og afdrifa-
ríkum málum.
Við höfum ekki blásið í herlúðra
hingað til og ég vil enn halda í þá
von að málið fái farsælan endi.
Það má ekki setja svo viðkvæm
mál í hnþt vegna valdabaráttu,
átaka eða þröngsýni.
Það alit sem þér gjörið einum
minna minnstu bræðra ...
Ef samþykktinni verður fylgt
eftir væri meirihlutinn að bijóta
mannréttindi og það er alvarlegt
mál. Með því væri rift samkomu-
lagi og samstöðu sem í meginatrið-
um hefur ríkt meðal almennings
og ráðanianna varðandi skilyrði
fatlaðra til að lifa eins eðlilegu lífi
og unnt er í hveiju tilviki.
Verði samþykktinni fylgt eftir
væri stigið óbætanlegt skref aftur
í tímann, aftur í forneskju fordóma
og skorts á umburðarlyndi.
Ég geri þær kröfur til þeirra sem
hér ráða för, og eiga að teljast
vitibornir og „eðlilegir” í háttum,
að þeir setjist niður og geri út um
málið á mannsæmandi hátt áður
en í óefni er komið. Leitum allra
leiða til að leysa þennan tilbúna.
vanda þannig að þeir sem í hlut
eiga bíði ekki skaða af.
Ég skora á borgarstjóra, meiri-
hlutann og aðra sem að málinu
þurfa að koma að endurskoða
málið og leysa það. Munið það sem
segir í helgri bók: „ ... það allt
sem þér gjörðuð einum minna
minnstu bræðra, það hafið þér
gjört mér”.
Höfundur er borgarfulltrúi
Kvennalistans.
SOLUHÆSTIBÍLLINN í EVRÓPU
VOLKSWAGEN
NU A FRABÆRU VERÐIÁ ÍSLANDI
FRÁ KR. 982.080
5 DYRA - 3 ÁRA ÁBYRGÐ
HVARFAKUTUR
MINNI MENGUN
m
HEKLA
LAUGAVEG1174
SÍMI 695500