Morgunblaðið - 24.01.1992, Síða 1

64 SIÐUR B/C/D
19. tbl. 80. árg.
FÖSTUDAGUR 24. JANÚAR 1992
Prentsmiðja Morgunblaðsins
Gorbatsjov tekur á móti gestum
Reuter
Míkhaíl Gorbatsjov fyrrum forseti Sovétríkjanna hefur nú komið sér fyrir í ráðgjafarstofnun um stjórnmál
sem við hann er kennd. í gær tók hann á móti Roland Dumas, utanríkisráðherra Frakklands, sem er í
opinberri heimsókn í Rússlandi. Erfitt er að ráða af svip ráðherrans hvernig honum líst á nýju húsakynn-
in Gorbatsjovs.
Búist við umfangs-
mikilli fækkun lang-
drægra kjarnavopna
Washington, Ósló. Reuter.
Bandaríkjamenn ætla að fækka verulega fjölodda kjarnaflaugum
sínum samkvæmt frétt í dagblaðinu New York Times í gær og mun
fækkunin m.a. ná til kjarnaflauga í kafbátum. Embættismenn, sem
ekki vildu láta nafns síns getið, staðfestu frétt blaðsins og sögðu
að fækkunin yrði að miklu leyti einhliða. Hluti hennar væri hins
vegar háður viðbrögðum þeirra fjögurra fyrrum sovétlýðvelda sem
hafa yfir kjarnorkuvopnum að ráða. Sögðu þeir líklegt að George
Bush Bandaríkjaforseti myndi greina frá þessum áformum í árlegri
stefnuræðu sinni sem hann flytur í næstu viku.
Embættismennirnir vildu ekki tjá
sig um hvort þegar hefðu verið hafn-
ar formlegar viðræður við lýðveldin
flögur, Rússland, Úkraínu, Hvíta-
rússland og Kazakhstan um fækkun
kjarnorkuvopna. Þeir gáfu aftur á
móti í skyn að um væri að ræða
mun umfangsmeiri niðurskurð en
START-samkomulagið um fækkun
langdrægra kjarnorkuflauga gerir
ráð fýrir. Að sögn þeirra er aðallega
tvennt sem liggur að baki þessum
Bandaríkjamenn ætla að auka aðstoð við fyrrum lýðveldi Sovétríkjanna:
afvopnunaráformum: Annars vegar
spennufall í samskiptum austurs og
vesturs og hins vegar mikill þrýst-
ingur á Bandaríkjastjórn að draga
úr útgjöldum til vamarmála.
í frétt New York Times kernur
fram að Bush muni líklega leggja
til að eyða öllum MX og Minuteman
3-flaugum Bandaríkjamanna. í báð-
um tilvikunum er um að ræða fjöl-
odda flaugar geymdar á landi. Á
embættismönnunum mátti svo skilja
að uppi væru hugmyndir um fækkun
Trident 1 og Trident 2-flauga en
þær er m.a. að finna í kafbátum
Bandaríkjaflota.
Bandaríkin:
Loftbrú rís 10. febrúar
til hjálpar samveldinu
Rússlandsforseti afnemur innflutningstolla og boðar löggjöf um erlenda fjárfestingu
Washington. Reuter.
BANDARÍSK stjórnvöld kynntu í gær umfangsmikla áætlun um að
senda matvæli og lyf flugleiðis til Samveldis sjálfstæðra ríkja. James
Baker, utanríkisráðherra Bandarikjanna, sagði undir lok ráðstefnu
47 ríkja og sjö alþjóðasamtaka í Washington um aðstoð við fyrrum
lýðveldi Sovétríkjanna, að loftbrúin risi 10. febrúar næstkomandi og
myndu fullhlaðnar bandarískar herflugvélar fljúga 54 ferðir til ýmissa
staða í samveldinu á tveimur vikum.
Baker kynnti nýju áætlunina á
fréttamannafundi í gær. Sagði hann
að hún ætti að færa þjóðum Sovét-
ríkjanna fyrrverandi heim sanninn
um, að þeir sem einu sinni bjuggust
til að heyja styijöld við þær hefðu
nú þor og staðfestu til að nota heri
sína undir kjörorðinu „glæðum von-
ir“. Þetta frumkvæði kemur til við-
bótar fjárframlagi því sem George
Bush Bandaríkjaforseti hét á mið-
vikudag. Baker sagði að á ráðstefn-
unni hefðu vinnuhópar fjallað um
hvemig ætti að koma matvælum til
samveldisins, reisa íbúðarhúsnæði,
og veita ráðgjöf um orkumál, læknis-
hjálp og tækniaðstoð. Sendinefnd frá
ráðstefnunni mun hitta leiðtoga
samveldisins í Minsk í Hvítarúss-
landi í næstu viku. Framhaldsráð-
stefna verður haldin á vegum Evr-
ópubandalagsins í Lissabon í Port-
úgal innan þriggja til fjögurra mán-
aða. Þriðja ráðstefnan verður svo
líklega í Japan.
Borís Jeltsín, forseti Rússlands,
sagði í gær að Rússar ættu við erfið-
ustu efnahagskreppu að glíma frá
því í seinni heimsstyijöldinni. Hét
hann því að erlendum hjálpargögn-
um yrði komið í réttar hendur. Jafn-
framt tilkynnti hann að í undirbún-
ingi væri lagasetning til að greiða
fyrir erlendri fjárfestingu í Rúss-
landi. Jafnframt gaf Jeltsín út til-
skipun um að allir innflutningstollar
hefðu verið afnumdir frá og með 15.
janúar. Ný tollalög tækju gildi 1.
apríl næstkomandi.
Vytautas Landsbergis, forseti Lit-
háens, sakaði Vesturlönd í gær um
að hugsa meira um að fá endur-
greiddar skuldir Sovétríkjanna en
að hjálpa til við uppbyggingu lands
hans. Lét forsetinn þessi orð falla á
ráðstefnu í London um leiðir til að
koma á fijálsum viðskiptaháttum í
Eystrasaltsríkjunum. Sagði hann að
lánardrottnar arftaka Sovétríkjanna
hefðu hótað Litháum því að engin
aðstoð yrði veitt ef þeir greiddu ekki
sinn hluta af skuldunum. Sagði hann
að Litháar ættu í mesta lagi að taka
á sig skuldir sem stofnað var til í
þágu uppbyggingar í Litháen.
Alexander Tsalkó, annar aðstoð-
arvarnarmálaráðherra Rússlands,
sagði á blaðamannfundi í Ósló í gær
að líklega yrði fækkað um tvær
milljónir manna í rússneska hernum
á næstu árum. „Stjórnmálamenn
tala um að fækka um 700 þúsund
hermenn en ... ég segi að við getum
fækkað, og munum fækka, um tvær
milljónir manna,“ sagði Tsalkó. „Ég
er að tala um tvær milljónir af 3,9
milljónum. Ég er viss um að þetta
verði gert innan tveggja ára.“
Helsta vandamálið sagði hann
vera það hvað ætti að gera við alla
hermennina eftir að þeir yrðu leyst-
ir frá störfum. „Við teljum minni
ógnun stafa af hermanni sem lýtur
skipunum yfirmanns heldur en at-
vinnuleysingja án húsnæðis." Þessar
sömu ástæður sagði Tsalkó liggja
að baki því að líklega yrði ekki byij-
að að kalla heim þá hundrað þúsund
rússnesku hermenn sem staðsettir
væru í Eystrasaltsríkjunum fyrr en
undir lok ársins 1994.
Eistneska ríkisstjórnin biðst lausnar:
Afsögn rakin til efnahagskreppu
EDGAR Savisaar, forsætisráðherra Eistlands, sagði af sér og fyrir
hönd ríkisstjórnarinnar í gær en þá hafði honum mistekist í tvígang
að fá stuðning þingsins við neyðarráðstafanir í efnahagsmálunum. I
frétt frá eistnesku fréttastofunni ETA segir, að Savisaar hafi lagt til,
að Arnold Rtiíitel, forseti þingsins og starfandi forseti, verði næsti
forsætisráðherra. Toivo Jtirgenson, frammámaður í Kristilega demó-
krataflokknum í Eistlandi, sagði í samtali við Morgunblaðið í gær,
að ástandið í eistneskum efnahagsmálum væri ákaflega alvarlegt.
Oliuna væri að þrjóta og verulegur skortur orðinn á brýnustu lífsnauð-
syiyum.
„Það er augljóslega þörf fyrir nýja
menn,“ sagði Savisaar þegar hann
sagði af sér og hann lagði áherslu
á, að forsætisráðherra nýrrar stjórn-
ar yrði að vera hafinn yfir flokka-
drætti og njóta stuðnings meirihluta
landsmanna. Þess vegna legði hann
til, að Rúútel, forseti þingsins, yrði
fyrir valinu. Hefur þingið eða forsæt-
isnefnd þess tvær vikur til að til-
nefna nýjan forsætisráðherra.
Ástæðan fyrir afsögn Savisaars
er efnahagsástandið í Eistlandi en í
Eystrasaltslöndunum ríkir neyðar-
ástand. í fyrri viku fékk Savisaar
stuðning 53 þingmanna af 103 til
að lýsa formlega yfir neyðarástandi
af þessum sökum og meðal þeirra
voru 25 þingmenn rússneska minni-
hlutans í Eistlandi. í þessari viku
hefur stjóminni hins vegar mistekist
tvisvar að fá skipaða samstarfsnefnd
þings og stjórnar til að fylgja neyðar-
ástandslögunum eftir. Var ástæðan
sú, að sumir stuðningsmanna stjórn-
arinnar meðal Eista snerust gegn
henni. Á eistneska þinginu er mikill
flokkafjöldi, sem skipar sér aftur
saman í fimm meginfylkingar, en
ástandið einkennist af óeiningu og
sundrungu. Sagði Savisaar í gær,
að margt væri líkt með stöðunni nú
og 1920. Þá sagði stjórnin af sér
skömmu eftir að Eistar urðu sjálf-
stæðir og þá eins og nú var efnahags-
kreppa í landinu.
I viðtali Morgunblaðsins við Toivo
Júrgenson sagði hann, að ástandið í
landinu yrði alvarlegra með hverjum
deginum, sem liði. Eistland væri enn
á „rúblusvæðinu“ svokallaða, sæti
uppi með gjaldmiðil, sem enginn
vitdi, og væri ekki enn búið að koma
á viðskiptasamböndum við Vestur-
lönd. Þá væru viðskipti við sovétlýð-
veldin fyrrverandi öll í uppnámi eins
og sýndi sig í þvf, að engin olía hefði
komið frá Rússum í nokkurn tíma.
Hefði strætisvagnaakstur stöðvast
víða af þeim sökum og fjarvarmaveit-
um í höfuðborginni, Tallinn, sem
brenndu olíu, hefði verið lokað. Væri
því aðeins hiti í þeim húsum, sem
notuðust við kol eða jarðgas. í fyrra-
dag kom dálítil olíusending frá Sví-
þjóð og von er 100.000 tonnum frá
Finnlandi á næstu dögum. Sagði
Júrgenson, að auk þessa væri veru-
lega farið að skorta ýmsa matvöru
og lyf-