Morgunblaðið - 31.03.1992, Blaðsíða 31

30
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 31. MARZ 1992
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 31. MARZ 1992
31

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
• •
Oryggismál til
endurskoðunar
W W f
Oryggishagsmunir Islands og
breytt staða vegna þróun-
arinnar undanfarin misseri eru
til umfjöllunar í skýrslu um ut-
anríkismál, sem utanríkisráð-
herra hefur lagt fram_ á Al-
þingi. Þar segir m.a.:„A eftir-
stríðsárunum hefur íslenzka
þjóðin notið öryggis, stöðugleika
og velmegunar sem aldrei fyrr.
Tekizt hefur að standa vörð um
sjálfstæði landsins og ná fram
mikilvægum markmiðum í sam-
skiptum við aðrar þjóðir. Staða
íslands í veröldinni hefur verið
örugg og traust.
Breyttar aðstæður í alþjóða-
málum, ekki sízt í Evrópu norð-
anverðri og austanverðri, rnunu
að öllum líkindum hafa djúpstæð
áhrif á stöðu landsins í framtíð-
inni. Af þeim sökum er óhjá-
kvæmilegt, að stjórnvöld beiti
sér á næstunni fyrir ítarlegu
endurmati á veigamiklum þátt-
um utanríkisstefnunnar.
Aðildin að Atlantshafsbanda-
laginu hefur til þessa verið horn-
steinn stefnunnar í öryggismál-
um. Hernaðarlegt mikilvægi ís-
lands innan Atlantshafssam-
starfsins skapaði íslandi áhrifa-
ríkan sess innan bandalagsins á
tímum kalda stríðsins. Þessi
staða var völduð með tvíhliða
varnarsamningi Islands og
Bandaríkjanna."
Eins og þessi orð utanríkis-
ráðherra bera með sér standa
íslendingar að ýmsu leyti á
tímamótum í öryggis- og varn-
armálum. Stefnan, sem forustu-
menn Sjálfstæðisflokks, Alþýðu-
flokks og Framsóknarflokks,
mörkuðu á árunum eftir stríð
til verndar sjálfstæði og öryggi
hins unga lýðveldis hefur reynzt
þjóðinni til gæfu. Hatrömm bar-
átta Sósíalistaflokksins, Þjóð-
varnarflokksins, Alþýðubanda-
lagsins og svonefndra
„hernámsandstæðinga“ gegn
þátttöku Islendinga í varnar-
samstarfi vestrænna lýðræðis-
ríkja hefur í ljósi sögunnar
reynzt á sandi byggð.
En sú öra þróun, sem orðið
hefur í öryggis- og varnarmálum
í kjölfar hruns kommúnismans
í Sovétríkjunum og Austur-Evr-
ópu, kallar á endurmat á stefnu
íslands. Þar ber tvennt hæst.
Bandaríkjamenn draga um þess-
ar mundir mjög úr umsvifum
sínum um allan heim vegna loka
kalda stríðsins og munu gera
það í vaxandi mæli á næstu
árum. Almenningur í Bandaríkj-
unum gerir kröfur um það, að
dregið verði verulega úr útgjöld-
um til hermála og féð notað til
umbóta innanlands. Það hefur
leitt til þess, að Bandaríkjastjórn
vill að aðildarríki Atlantshafs-
bandalagsins í Evrópu taki meiri
byrðar á sínar herðar og hefur
verið þess hvetjandi, að þau
hafi með sér nánara varnarsam-
starf. Sú stefna hefur orðið
ofaná og er sameiginleg varnar-
stefna Evrópuríkjanna nú í mót-
un.
Varnarsamstarfið i Evrópu
mun í framtíðinni byggja á Atl-
antshafsbandalaginu og Vestur-
Evrópusambandinu. Aðilar að
því eru flest ríki Evrópubanda-
lagsins og ákváðu leiðtogar þess
á Maastricht-fundinum að bjóða
þeim NATO-ríkjum sem utan
standa, íslandi, Noregi og Týrk-
landi, að gerast aukaaðilar að
VES. Bæði forsætisráðherra,
Davíð Oddsson, og utanríkisráð-
herra, Jón Baldvin Hannibals-
son, hafa tekið boðinu jákvætt.
Þessi þróun sýnir, að íslend-
ingar standa nú frammi fyrir
breytingum á þeim meginstoð-
um, sem stefnan í öryggis- og
varnarmálum hefur byggzt á og
hefur reynzt þjóðinni svo heilla-
dijúg, aðildinni að Atlantshafs-
bandalaginu og varnarsamn:
ingnum við Bandaríkin. í
skýrslu utanríkisráðherra um
samstarfið við Bandaríkjamenn
segir m.a.:
„Tvíhliða varnarsamstarf ís-
lands og Bandaríkjanna verður
eftir sem áður ein af meginstoð-
um utanríkisstefnunnar. En
jafnhliða fyrrgreindum breyt-
ingum þurfa Islendingar að búa
síg undir að vægi og umsvif
varnarliðsins hér á landi minnki
á næstu árum. Þróun innanríkis-
mála í Bandaríkjunum getur
valdið þar mestu. Því er ráðlegt
og tímabært að íslenzk stjórn-
völd efni til viðræðna við banda-
rísk stjórnvöld um tilhögun og
umfang varnarsamstarfsins á
komandi árum.“
Ástæða er til að fagna því,
að ríkisstjórnin stefnir að slíkum
viðræðum við Bandaríkjastjórn.
Um leið og eðlilegt er, að breyt-
ingar verði á starfsemi varnar-
stöðvarinnar á Keflavíkurflug-
velli í ljósi breyttra aðstæðna,
skiptir miklu máli fyrir okkur
íslendinga að tryggja með raun-
hæfum hætti öryggishagsmuni
okkar í breyttum heimi. Viðræð-
ur við bandarísk stjórnvöld af
því tagi, sem boðaðar eru í
skýrslu utanríkisráðherra til Al-
þingis, hljóta að stefna að því
marki.
Langaði að gera
það yfirnáttúru-
lega náttúrulegt
- sagði Friðrik Þór Friðriksson um til-
urð kvikmyndarinnar Börn náttúrunnar
Frá Árna Þórarinssyni í Los Angeles.
„Ein af ástæðunum fyrir því að ég gerði Börn náttúrunnar er sú
að inig langaði til að gera hið yfirnáttúrulega náttúrulegt vegna þess
að ég trúi því að ævintýri gerist í raunveruleikanum. Eitt slíkt ævin-
týri er sú staðreynd að ég er hér!“ sagði Friðrik Þór Friðriksson leik-
stjóri í ávarpsorðum sínum við upphaf málþings með leikstjórum í
gærkvöld sem kepptu um óskarsverðlaun fyrir bestu erlendu myndina
hér í Los Angeles í nótt. Mikil spenna hefur ríkt hér í herbúðum Islend-
inga um helgina því eins og fram hefur komið hafa Börn náttúrunnar
fengið góðan byr í viðureign sinni við helstu kejipinaiitana „Rauðu
luktina" frá Hong Kong og „Grunnskólann" frá Tékkóslóvakíu. Þá
hefur „Uxinn“ eftir Sven Nykvist frá Svíþjóð hlotið töluverðan stuðning.
Eftir að leikstjórarnir fimm höfðu
hist óformlega eftir hádegið í gær
á Hilton-hótelinu var lagt af stað í
limósínum kl. hálffjögur að staðar-
tíma áleiðis til Dorothy Chandler-
hallarinnar þar sem verðlaunaat-
höfnin fór fram og hófst kl. sex eða
kl. tvö í nótt að íslenskum tíma.
Óvenjulega mikil öryggisgæsla var
við höllina að þessu sinni vegna
hótana samtaka homma og lesbía
um mótmælaaðgerðir gegn nei-
kvæðri meðferð Hollywood-kvik-
mynda á samkynhneigðu fólki. Mik-
ill fjöldi fólks var saman kominn til
að fylgjast með stjörnunum þegar
þær gengu í salinn; sumir höfðu
hafst þarna við sólarhringum sam-
an.
Metaðsókn var að málþinginu í
Samuel Goldwyn-salnum á laugar-
dagsmorgun, um 900 manns, bæði
fulltrúar í bandarísku kvikmynda-
akademíunni og annað. áhugafólk.
Stjórnendur málþingsins, leikstjór-
inn George Schaefer fór geysilega
fögrum orðum um Börn náttúrunnar
kallaði myndina „tónaljóð" og sagði
að kvikmyndataka Ara Kristinsson-
ar, sem var viðstaddur, væri ein sú
fallegasta sem hann hefði séð; hver
rammi gæti farið upp á vegg í lista-
verkasafni. Fjölmargar fyrirspurnir
bárust frá áhorfendum og vöktu
svöi' Friðriks Þórs einatt mikinn
hlátur. Til dæmis svaraði hann
spurningu um gildi kvikmyndanáms
þannig: „Ég fór ekki í kvikmynda-
skóla vegna þess að ég hugsaði
vandlega um hvernig ég ver tíma
mínum og peningum." Ljóst var að
hinn útlægi kínverski leikstjóri
Zhang Yimon naut mikillar samúðar
viðstaddra sömuleiðis sá aldni
myndmeistari Sven Nykvist. Eftir
málþingið bauð akademían leikstjór-
Reuter
Leikstjórar þeirra fimm mynda sem lilnefndar voru sem besta erlenda mynd ársins voru iieiðraðir á
málþingi kvikmyndaakademíunnar á laugardag. Á myndinni eru f.v.: Friðrik Þór Friðriksson, leikstjóri
Barna náttúrunnar, Jan Sverak, leikstjóri Grunnskólans, Gabriele Salvatore, leikstjóri Mediterraeno,
Sven Nykvist, leiksljóri Uxans, og Zliang Yimon, leikstjóri Itauðu luktarinnar.
unum fimm til hádegisverðar með
bandarískum kvikmyndaleikurum
og snæddu Friðrik og keppinautar
hans með leikstjórum eins og Bar-
böru Streisand, Billy Wilder og
Norman Jewison, en sessunautur
íslenska leikstjórans var leikstjórinn
frægi Paul Mazurski.
Síðdegis á laugardag var haldið
hanastél fyrir leikstjórana fimm þar
sem þeim voru formlega afhent við-
urkenningarskjöl fyrir tilnefning-
una. Hinn kunni bandaríski kvik-
myndatökumaður Haskell Wexler
aflienti Friðrik Þór skjalið fyrir Börn
náttúrunnar. í ávarpi sínu sagðist
Friðrik Þór vilja þakka akademíunni
þann heiður sem hún sýndi minnsta
kvikmyndaframleiðslulandi í heimi,
íslandi. Fulltrúi fjölmennasta svæð-
isins, Zhang Yimon, tók hins vegar
við skjalinu úr höndum leikkonunn-
ar Anjelicu Houston. Formaður
kvikmyndaakademíunnar, leikarinn
Karl Malden, ávarpaði viðstadda og
einnig Fay Kamin, formaður nefnd-
arinnar sem valdi erlendu myndirnar
fimm. í samtali við Morgunblaðið
sagðist Fay Kamin hafa hrifist
geysilega af Börnum náttúrunnar
og í sama streng tók varaformaður
nefndarinnar, leikkonan Nina Noch,
og reyndar allir aðrir viðstaddir.
Samkvæmt heimildum blaðsins voru
Börn náttúrunnar og Rauða luktin
lang efstar í vali nefndarinnar.
A sunnudag fóru þessir tveir
keppinautar, Friðrik Þór Friðriksson
og Zhang Yimon, saman í Disney-
land í boði akademíunnar, en um
kvöldið hélt Siguijón Sighvatsson
kvikmyndaframleiðandi í Hollywood
veglegt samkvæmi til heiðurs Frið-
riks Þórs þar sem saman var kom-
inn mikill fjöldi gesta. Hér í Los
Angeles er töluverður fjöldi Islend-
inga í tilefni af Óskarsverðlaunaf-
hendingunni og þar á meðal tvenn
sjónvarpstökulið sem fylgjast með
gangi mála, annað • undir stjórn
Hermanns Gunnarssonar og Egils
Eðvaldssonar og hitt undir stjórn
Hilmars Oddssonar;
Ekkí borin fram tillaga
um bann við hvalveiðum
Umhverfisraðstefna 1 Brasiliu:
FULLTRÚAR á fjórða og síðasta undirbúningsfundi ráðstefnu um
umhverfi og þróun í Rio de Janeiro í júnímánði hafa komist að sam-
komulagi um að leggja ekki fram tillögu Nýsjálendinga um livalveiði-
bann á ráðstefnunni. Þess í stað verði notað orðalag hafréttarsáttmál-
ans um að vernda og nýta beri hvali og önnur sjávarspendýra. Gunn-
ar G. Schram, annar formaður íslensku undirbúningsnefndarinnar,
segir að Islendingar ættu vel að geta sætt sig við þessa lausn. Undir-
búningsfundurinn fer fram í New York.
Gunnar sagði að hér væri ekki um
nýja tillögu að ræða. Nýsjálendingar
hefðu borið hana fram á undirbún-
ingsfundi í Genf í ágústmánuði á
síðasta ári en ekki fengið neinn
meðbyr með henni. Þeir hefðu þó
ekki gefið tillöguna upp á bátinn og
borið hana fram á fundinum nú en
á laugardaginn hefði orðið sam-
komulag um að leggja hana ekki
fram á ráðstefnunni en nota þess í
stað orðalag hafréttarsáttmálans um
að vernda og nýta beri hvali og önn-
ur sjávarspendýr í heildartexta um
hafið.
„Kalla má tillöguna meinlausa og
Islendingar geta vel sætt sig við
hana,“ sagði Gunnar. Aðspurður um
undirbúningsfundinn sagði Gunnar
að hann gengi þokkalega og verið
væri að reyna að ljúka málum í
nefndum. Þó ætti enn eftir að ganga
frá tillögum um takmörkun eitur-
efnalosunar í hafi, hvernig framtíð-
arstjórn umhverfismála í heiminum
yrði háttað eftir ráðstefnuna og enn
stæði yfir deila milli þróunarríkjp.nna
og iðnríkjanna um grundvallaryfir-
lýsingu ráðstefnunnar í umhverfis-
málum. Undirbúningsfundinum lýk-
ur næskomandi laugardag og sagðist
Gunnar vonast til að þá yrði búið
að ganga frá öllum ályktunum og
samþykktum sem ætlunin væri að
ganga endanlega frá í Rio í júnímán-
uði.
Ólafsfjörður:
130 sjómenn af 300 eru
búsettir annars staðar
UM 130 sjómenn af um 300 sem störfuðu á Ólafsfirði á síðasta ári
voru utanbæjarmenn og höfðu þeir um 140 milljónir króna í tekjur.
Langflestir utanbæjarmanna voru frá Akureyri og nágrenni, en einn-
ig komu margir að sunnan. Þetta kemur fram í bæjarblaðinu Múla,
þar sem segir að ekkert af þessum 140 milljónum renni til bæjar-
sjóðs Ólafsfjarðar og þannig hafi þetta verið í áraraðir.
í blaðinu kemur ennfremur fram
að flestir sjómenn eru á launaskrá
hjá Sæbergi hf. eða 110. Þar af
voru 82 með skráð lögheimili á Ól-
afsfirði en 28 annars staðar og þess-
ir 28 höfðu 55,5 milljónir í árslaun
árið 1991. Ef þeir hefðu veriðiskráð-
ir á Ólafsfirði hefði bærinn hVft 4,2
milljónir króna í tekjur.
Sædís hafði 83 sjómenn á launa-
skrá á síðasta ári og voru 66 ineð
skráð lögheimili annars staðar en á
Ólafsfirði og 17 á Ólafsfirði. Heildar-
launagreiðslur til sjómanna voru
63,8 milljónir og fóru 47,3 milljónir
til þeirra sem ekki eru búsettir í
byggðarlaginu.
Sextíu sjómenn voru skráðir hjá
Magnúsi Gamalíelssyni og áttu 46
lögheimili á Ólafsfirði en 14 annars
staðar og fengu þeir greiddar 30,2
milljónir króna í laun.
Morgunblaðið/Sverrir
Þorgeir S. Helgason jarðfræðingur og Sigurjón Páll Isaksson mæl-
ingamaður hjá Línuhönnun hf., leita að rústum munkahúsanna.
Fornleifarannsóknir í Viðey:
Munkahúsa leitað
með nýrri aðferð
í VIÐEY fara fram tilraunir með jarðsjá en það er ný aðferð við
fornleifarannsóknir og er þetta í fyrsta sinn sem hún er reynd hér
á landi. Með jarðsjá er hægt að finna og kortleggja umfang fornleifa
í jörðu án þess að grafa. Að sögn Margrétar Hallgrímsdóttur borgar-
minjavarðar, er meðal annars verið að leita að rústum munkahús-
anna við klaustrið í Viðey sem
undir Viðeyjarstofu.
Margrét sagði, að með þessari
aðferð væri hægt að kortleggja og
afmarka það svæði sem rústirnar
næðu yfir og einnig hversu djúp
■þær lægju. „Við vonumst til að sjá
nákvæmlega hvar rústirnar 'eru,
sem þýðir að uppgröftur og forn-
leifarannsókn verður markvissari
bæði með tilliti til tíma og kostnað-
ar auk þess sem það er mikilsvert
að hafa nokkuð skýra mynd af
umfangi rústanna þegar uppgröft-
ur hefst,“ sagði hún. „Þetta er ný
tækni, sem ekki hefur áður verið
reynd hér á landi við fornleifarann-
sijknir og er reyndar ný farið að
nóta erlendis. Jarðsjá er mjög ná-
kvæm og með henni er hægt að
nema hvar hleðslur eru í jörðu,
jarð- og gjóskulög."
talið er að hafi staðið sunnan
Aðferðin er skaðlaus fyrir forn-
leifar og hefur Fornleifanefnd veitt
leyfi fyrir notkun á tækinu eins og
lög gera ráð fyrir. Línuhönnun hf.
er styrktaraðili rannsóknarinnar og
framkvæmir hana Reykjavíkur-
borg að kostnaðarlausu.
Það er svæðið sunnan við Viðeyj-
arstofu og umhverfi bæjarhólsins
norðan við stofuna, sem er verið
að kanna. Samkvæmt rituðum
heimildum um húsaskipan ís-
lenskra klaustra á miðöldum voru
munkahús gegnt bæjarhúsum.
„Við erum að kanna hversu langt
bæjarhúsið teigði sig og einnig
hvort rústir eru í Klausturhól en
efasemdir eru um að svo sé og er
nú hægt að kanna það án þess að
grafa,“ sagði Margrét.
* *
Asmundur Stefánsson, forseti ASI um stöðuna í kjaramálunum:
Engimi fer í aðgerð-
ir umhugsunarlaust
Dýpkar og lengir kreppuna að samn-
ingar skuli ekki takast segir Einar
Oddur Krisljánsson, formaður VSI
„SÚ YFIRLÝSlNG sem ríkisstjórnin gaf okkur gekk skemmra en
menn höfðu vonast til og í þeim viðræðum sem við höfum átt við
atvinnurekendur að undanförnu höfum við ekki fengið neina þá
niðurstöðu að hún nægi til samningsgerðar. Raunar hafa þeir ekki
gert okkur nein bein kauphækkunartilboð," sagði Ásmundur Stefáns-
son, forseti Alþýðusambands íslands, aðspurður um stöðuna í kjara-
málum eftir að upp úr viðræðum við vinnuveitendur slitnaði aðfara-
nótt sunnudagsins.
„Við höfum verið bæði í formlegum
og óformlegum viðræðum við at-
vinnurekendur að undanförnu til að
reyna að átta okkur á hver væri raun-
verulega þeirra vilji og á fundi samn-
inganefndarinnar á laugardeginum
dró ég fram hvað ég teldi að atvinnu-
rekendur væru lengst tilbúnir að
ganga og það kom fljótlega í ljós í
hópnum að það gæti ekki orðið sam-
staða um að_það yrði forsenda áfram-
haldandi samningaviðræðna. Við fór-
um yfir málið aftur rneð atvinnurek-
endum og fengum ekki nein jákvæð
viðbrögð, þannig að það var ekki
fyrir hendi annað en viðræðuslit,"
sagði Ásmundur.
Hann sagði að félagar í samninga-
nefnd ASÍ væru farnir til síns heima
til að kynna stöðuna og fara yfir
hana með félagsmönnum og það yrði
tekinn tími til þess að fá fram skýr-
ari viðbrögð. Engin fundarhöld hefðu
verið ákveðin í samninganefndinni
en þau yrðu ákveðin í ljósi þess sem
fram kæmi hjá aðildarfélögunum.
Ríkissáttasemjari væri með málið í
sínum höndum og það væri auðvitað
hans ákvörðun hvenær hann boðaði
til samningafundar.
Aðspurður hvort hann teldi að það
kærni til átaka á vinnumarkaði í
framhaldi af viðræðuslitunum, sagði
Ásmundur: „í erfiðu árferði og í
ótryggu atvinnuástandi fer enginn í
aðgerðir umhugsunarlaust. Menn
hljóta að verða skoða stöðuna eins
og hún er núna af róserni og yfirveg-
un áður en frekari ákvarðanir verða
teknar." Aðspurður hvort ekki væri
fullreynt að vinnuveitendum yrði ekki
þokað frekar án aðgerða sagðist hann
ekkert vilja fullyrða í þeim efnum
fyrr en frekar hefði reynt á það.
Hann sagði það rétt að fyrirheit ríkis-
stjórnarinnar í tengslum við kjara-
samninga væru tengd því að sanin-
ingar tækjust, en honuni fyndist afar
ósennilegt að ríkisstjórnin færi að
eiga við þau mál sem hún hefði lýst
yfir að hún myndi ekki hreyfa, eins
og atvinnuleysisbætur, fæðingaror-
lofsgreiðslur og vaxtahækkun í fé-
lagslega íbúðakerfinu.
Vonbrigði að samningar
skuli dragast
„Það er í sjálfu sér vonbrigði að
samningar skuli dragast svona vegna
þess að við höfum gert okkur vonir
um að með nýjum kjarasamningum
gætum við byijað að feta okkur út
úr kreppunni. Við hefðu getað náð
tökum á því að vextir lækkuðu og
lagt grunninn að því að það færi
meiri atvinnustarfsemi í gang, en
þetta dregst og dregst og það dýpkar
og lengir kreppuna, það er engin
spurning," sagði Einar Oddur Krist-
jánsson, formaður Vinnuveitenda-
sambands íslands, aðspurður um
þessa niðurstöðu í samningaviðræð-
unum.
Hann sagði að þegar farið hefði
verið að ræða launabreytingar hefði
komið í ljós að mikið bæri á milli.
„Okkar sjónarmið hefur frá upphafi
verið mjög skýrt. Þeim mun lægri
sem verðbólgan væri þeim mun meiri
möguleikar væru á að fólk og fyrir-
tæki gætu komist út úr þessu á
þokkalegan hátt og við erum ekkki
undir neinum kringumstæðum til-
búnir til þess að gera kjarasamninga
sem leiða sjálfkrafa til þess að geng-
ið fellur verðbólgan eykst og við
sökkvum ennþá dýpra niður í skulda-
fenið. Það stendur og við öxlum þá
ábyrgð og höggumst ekki frá því
sjónarmiði. Okkur voru flutt þau
skilaboð að til þess að næðust samn-
ingar þá þyrft mjög mikið nieira til
að koma en þær hugmyndir sem
hefðu átt að geta varið kaupmáttinn
þokkalega. Það er engin leið að auka
kaupmátt þjóðar þegar þjóðartekj-
urnar eru að minnka. Það er bara
vitleysa og við erum ekki reiðubúnir
og munum ekki undir neinum kring-
umstæðum gera slíkan kjarasamn-
ing,“ sagði Einar Oddur.
Hann sagði að það hefði verið ein-
liugur í herbúðum vinnuveitenda að
slíta þessum viðræðum þegar í ljós
hefði kómið að það vantaði miklu
meira en hægt var að koma til móts
við. í umræðum meðal vinnuveitenda
um hvað væri hægt að gera innan
þess ramma að gengið yrði óbreytt
og verðbólgan færi ekki af stað væri
alveg rétt að miklu meiri efasemda
hefði gætt meðal vinnuveitenda í
sjávarútvegi en í öðrum atvinnu-
greinum. Hins vegar hefði ekki verið
komið að ákvörðunartöku í þessum
efnum og ef til þess hefði komið þá
hefði niðurstaða vinnuveitenda orðið
samhljóða. Hins vegar hefði sjávarút-
vegurinn eðlilega uppi gríðarlegar
efasemdir um hvern einasta einseyr-
ing sem ætti að hækka kaupið um.
„Ég bind að sjálfsögðu vonir við
það að við tökum málið upp aftur,
en það er eitt sem ég hef lært og
það er að vera ekki að giska á tíma-
setningar þegar vinir mínir innan
verkalýðshreyfingarinnar eru annars
vegar,“ sagði Einar Oddur aðspurður
hvort hann teldi að yrði langt hlé á
samningaviðræðum.
Ekki dagur stórra yfirlýsinga
„í dag er ekki dagur stórra yfirlýs-
inga,“ sagði Guðmundur J. Guð-
mundsson, formaður verkamannafé-
lagsins Dagsbrúnar, aðspurður um
stöðu samningamála eftir að slitnaði-
upp úr samningaviðræðum. Hann
sagði að svo komnu vildi hann ekki
láta hafa iieitt frekar eftir sér um
stöðuna en það kynni að breytast
seinna.
Tekist á um gengisstefnuna
„Það kom smá saman í ljós að það
myndi ekki nást sameiginleg niður-
staða og því töldu menn rétt að
hverfa frá þessu. Það er alveg krist-
altært í mínum huga að það var ver-
ið að takast á um gengisstefnuna og
ef einhveijar launabreytingar verða
þá er henni teflt í hættu,“ sagði
Ágúst Einarsson, formaður Samn-
inganefndar ríkisins.
Hann sagðist ekki telja verkfalls-
aðgerðir framundan vegna þess að
þó þær gætu átt rétt á sér í kjarabar-
áttu þá væri nú vaxandi atvinnuleysi
og minnkandi þjóðartekjur og átök
myndu engu skila nema ef til vill því
að knýja á um breytingar á gengis-
stefnunni sem þýddi þá að búið væti
að gefast upp á þeim verðlagsmark-
miðum sem sett hefðu verið.
„Þetta var allt í friðsemd og ég
hef alveg trú á því að menn séu ekki
alveg skildir að skiptum og eigi eftir
að endurmeta stöðuna á næstu dög-
um. Það er alveg ljóst að það ber
nokkuð á milli og ekkert víst að sé
hægt að brúa það bil. Það er liðin
sú tíð sem var hér áður í kjarasamn-
ingum að menn gefi út einhvers kon-
ar innistæðulausar ávísanir og fjár-
magni þær með erlendum lánum. Það
verður ekki gert við þessa samnings-
gerð. Það er alveg ótvírætt af hálfu
ríkisins og vinnuveitenda að sú að-
ferð verður ekki viðhöfð og það tekur
ef til vill sinn tíma fyrir fólk almennt
að átta sig á þessum nýju viðhorfum.
Ég er ekki svartsýnn á framhaldið,
þó mér þyki miður að samningar
skyldu ekki takast í þessari lotu,“
sagði Ágúst.
Hann sagði að ríkisstjórnin hefði
lagt sig í líma við að greiða fyrir
samningum til þess að eyða óvissu
og auka festu og stöðugleika í efna-
hagslífinu. Það væri hins vegar
ómögulegt að segja hve mikill dráttur
yrði á samningum. Aðspurður sagði
hann að allar yfirlýsingar ríkisstjórn-
arinnar í tengslum við kjarasamning-
ana byggðust á því að það næðist
niðurstaða varðandi samningana,
hvort sem um væri að ræða yfirlýs-
ingar til opinberra starfsmanna varð-
andi ýmis réttindamál eða yfirlýsing-
ar til samningsaðila í heild varðandi
ýmsar aðgerðir í félags- og heilbrigð-
ismálum. Hins vegar teldi hann að
vaxtalækkanir gætu átt sér stað.
Skilyrðin væru fyrir hendi í efnahags-
lífinu þó svo ekki væri búið að semja.^
Aðgerðir á næstu vikum
ekki líklegar
„Viðsemjendur okkar launafólks
ins slíta viðræðum án þess að haf;
nokkurn tíma verið tilbúnir til þes
að nefna nokkra einustu tölu aðr;
en 1. apríl, eins og ég hef orða<
það,“ sagði Svanhildur Kaaber, for
maður Kennarasambands ísland
aðspurð um niðurstöðu viðræðnanna
Hún sagði að Samninganefnd rík
isins hefði aldrei verið tilbúin til þes;
að nefna tölur um kaupmátt, kaup
máttarþróun, taxtabreytingar eð;
nokkuð nema hugsanlegan samn
ingstíma til 1. apríl, reyndar mei
framlengingarákvæði. Hún sagði að.,
spurð að einhvern tíma hlytu mem
að taka upp þráðinn aftur, en þa<
væri erfitt að segja til um hvenæi
það yrði. „Ríkisstjórnin og vinnuveit-
endur hafa lagt áherslu á mikilvæg
þess að það yrði samið og talað mik-
ið um vanda atvinnuvegnanna el
ekki náist samningar í landinu. Þac
er fyrirséð að samningar nást ekki í
þeim nótum sem vinnuveitendur haf;
lagt upp með, launafólk lætur ekk
bjóða sér það. Það er ekki tilbúið ac
sætta sig við slíkt,“ sagði Svanhildui
ennfremur.
„Næsta skrefið er auðvitað að fara
yfir stöðuna og endurmeta hana. Ég
fyrir mitt leyti tel aðgerðir á næstu
vikum ekki líklegar. Kennarsam-
bandið hefur lagt mikla áherslu á
samvinnu launafólks og viljað þétta
raðir þess í þessari erfiðu stöðu. Við
enduðum okkar fulltrúaráðsfund sem
lauk ekki fyrr en í gær (sunnudag)
með því að ítreka fyrri samþykktir
um samstöðu. Við náttúrulega hljót-
um, þegar þessi mál verða tekin upp
að nýju, að vinna áfram samkvæmt
þeim samþykktum og verðum bara
að sjá til með hvaða hætti það verð-
ur,“ sagði Svanhildur.
Hún sagði að það væri vinnuveit-
enda að taka þráðinn upp að nýju
því það væru þeir sem hefðu slitið
viðræðunum. Hún teldi líklegt að
fljótlega yrði haldið áfram þar sem
frá var horfið. Formaður Samninga-
nefndar ríkisins hefði orðað það
þannig í lokin að þessi lota væri bú-
inn og hann og lians yfirmenn hlytu
að skoða málið upp á nýtt og atliuga
hvað þeir gætu gert til þess að, koma
málum áfram ef þeim væri annt urn
að ná samningum.