Morgunblaðið - 14.07.1992, Blaðsíða 46

46
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 14. JÚLÍ 1992
BOTNDÝRARANNSOKNIR VIÐ ISLANDSSTRENDUR
Jörundur Svavarsson sýnir
krossfiska og smákrabba sem
upp komu við sýnatöku.
í þessum leiðangri sagði Jörundur
að gerðar hefðu verið athuganir á
50 stöðum og tæki sett í sjó alls 200
sinnum. Við gagnasöfnun væri not-
Mikilvægt samstarf
LEIÐANGURSSTJÓRI f þessari ferð til botndýrarannsókna við Norður-
land er Torleiv Brattegard, prófessor við sjávarlíffræðideild Björgvipj-
arháskóla. Hann sagði að þessi rannsókn, sem gengur undir alþjóðlega
nafninu BIOICE, væri unnin í framhaldi af hliðstæðum botnrannsókn-
um við Færeyjar (BIOFAR).
Brattegard sagði að rannsóknar-
leiðangurinn hefði gengið afar vel,
veður hefði verið ákjósanlegt, en
rannsóknir af þessu tagi væri ekki
hægt að stunda nema veður væri
stillt og gott. Þá hefði aflast afar
mikið af mjög fjölbeyttum sýnum.
Hann sagði að rannsóknaskipið
Hákon Mosby væri að jafnaði við
rannsóknir í 300 daga á ári, mest
við Norðurlönd. Það hefði til dæmis
tekið þátt í botndýrarannsóknunum
við Færeyjar og hefði svo komið
hingað til lands í frumkönnunarleið-
angur á síðasta ári. Skipið hefði að
vísu farið mjög víða til rannsókna,
meðal annars að Grænlandsströnd-
um og allt vestur til Bandarikjanna.
Leiðangursmenn væru ekki alltaf
jafnheppnir með veður og nú við ís-
land. I leiðangri við Grænland fyrir
TAXI

°/
LEIGUBÍLL
ER ÓDÝRARI
EN ÞÚ HELDUR
nokkru hefði gert versta veður og
mikinn sjó svo öllum opum hefði
verið rammlega lokað en brot hefði
riðið yfir skipið og mölvað þykka
hurð sem var fyrir tækjasalnum.
Maður sem setið hefði við tölvur þar
hefði skyndilega setið í jökulköldum
sjó upp fyrir axlir og sjórinn hefði
gengið niður um allt skip. Talsvert
hefði eyðilagst af tækjum sem sjórinn
hefði náð að bleyta.
Brattegard sýndi fréttamönnum
skipið sem er vel búið tækjum og
auk þess er um borð setustofa sem
er jafnframt bókasafn og sjónvarps-
herbergi og þar hafa skipveijar að
auki aðstöðu til líkamsþjálfunar. í
vinnslusal skipsins sýndi hann af-
rakstur leiðangursins, fjölmargar
tunnur fullar af smærri ílátum þar
sem geymd eru sýni þau sem upp
hafa komið. Alls er þetta um eitt
tonn af botndýrum og fleira botn-
efni. Sýnin fara nú til frumgreining-
ar í hinni nýju greiningarstöð í Sand-
gerði.
Að sögn Brattegard er rannsókna-
skipið rekið af norska ríkinu og
Björgvinjarháskóla og fyrst og
fremst ætlað það hlutverk að vinna
að rannsóknum fyrir norska ríkið.
Hann sagðist þó telja þátttöku í norr-
ænni samvinnu afar mikilvæga og
ekki síður að skipið og vísindamenn
sem tengdust því hefðu átt talsverð-
an þátt í alþjóðlegri samvinnu að
sjávarlífsrannsóknum.
Fyrsta rannsókn á íslenskri
botndýraflóru í hundrað ár
NORSKA rannsóknaskipið Hákon Mosby hefur að undanfömu verið í
rannsóknaleiðangri fyrir Norðurlandi. Tekin hafa verið sýni af botn-
dýraflóru allt frá 30 metra dýpi og út á rúmlega 1000 metra. För
skipsins er þáttur i rannsóknaverkefninu Botndýr á íslandsmiðum sem
íslenskir og erlendir vfsindamenn vinna nú að. Verkefnið er unnið á
vegum umhverfisráðuneytisins, Hafrannsóknastofnunar, Liffræðistofn-
unar Háskóla íslands, Náttúrufræðistofnunar islands og Sjávarútvegs-
stofnunar Háskóla íslands. Úrvinnsla sýna fer fram í sérstakri frum-
greiningarstöð sem verið er að koma á fót i Sandgerði og siðan verða
nánari rannsóknir unnar á ýmsum sérfræðistofnunum. Formaður verk-
efnissljórnar er Jón Gunnar Ottósson, í umhverfisráðuneytinu.
Leiðangursmenn komu til Dalvík-
ur á föstudag þar sem þeir kynntu
verkefnið og vinnuaðferðir fyrir
fréttamönnum. Auk vísindamann-
anna um borð voru meðal annarra
viðstaddir Eiður Guðnason umhverf-
isráðherra og Jón Gunnar Ottósson,
formaður verkefnisstjómar. Leið-
angursstjórinn, Torleiv Brattegard
frá Sjávarlíffræðideild Björvinjarhá-
skóla og Jörundur Svavarsson, líf-
fræðingur hjá Líffræðistofnun Há-
skóla Islands, talsmaður rannsókna-
manna, kynntu rannsóknarverkefn-
ið. Síðan var siglt úr höfn, tækjabún-
aður rannsóknaskipsins Hákon
Mosby sýndur og tekin sýni af botni
út með strönd Eyjafjarðar.
Jörundur Svavarsson kynnti leið-
angursmenn sem eru þrettán talsins
frá íslandi, Noregi, Danmörku og
Þýskalandi. Hann sagði að botndýra-
rannsóknir við ísland væru afar stórt
viðfangsefni. Áætlað væri að sýna-
taka tæki allt að því fjögur ár og tvö
rannsóknaskip myndu vera við sýna-
töku á hveiju ári, í viku til hálfan
mánuð í senn. Að þessu sinni hefði
verið könnuð botndýraflóra á svæð-
inu frá Öxarfjarðardjúpi að austan
að Skaga í vestri. f stórum dráttum
væri þetta svæðið á milli 16. og 20.
gráðu og sýni hefðu verið tekin allt
út á rúmlega 1000 metra dýpi.
Að sögn Jörundar má segja að
þetta sé frumkönnun á botndýraflóru
við ísland, en engar skipulegar rann-
sóknir hafa farið fram á þessu sviði
frá því í Ingolf-leiðangrinum sem
farinn var 1896. Því mætti segja að
þetta svið hefði verið órannsakað í
100 ár ef frá væru taldar rannsókn-
ir á nýtanlegum botnlægum dýra-
stofnum.
Jörundur sagði um þennan leið-
angur að komið hefði á óvart geysi-
mikill munur á lífríki vestan og aust-
an Kolbeinseyjar. Austan við Kol-
beinseyjarhrygginn væri lífríkið
miklum mun Qölskrúðugra en vestan
hans og á þvf væru enn ekki til nein-
ar skýringar. Þær fyndust væntan-
lega við nánari rannsóknir sýna. Þá
hefði og komið á óvart hversu gríðar-
lega mikil tegundaauðgi hefði fund-
ist á grunnslóð, einkanlega á Fljóta-
grunni og Grímseyjarsundi. Þar væri
dýrðleg botndýraflóra. Hann sagði
að meðal þess sem komið hefði í ljós
í þörungabendunni leynast seiði,
ormar, smákrabbar, kuðungar,
skeljar, svampar og krossfiskar.
við þessa frumrannsókn væri að á
grunnslóð við norðurströnd íslands
fyndust tegundir sem jafnan fymdust
einungis á djúpslóð.
Morgunblaðið/Sverrir Páll
Eiður Guðnason umhverfisráðherra og Jón Gunnar Ottósson verkefn-
isstjóri á tali við vísindamenn um borð i Hákon Mosby
Torleiv Brattegard ieiðangursstjóri:
aður ýmiss búnaður, sleðar sem
dregnir væru eftir botni í ákveðinn
tíma og söfnuðu í sig sýnum, botn-
greipar sem tækju upp ákveðna
stærð af botnfleti, en þannig mætti
kortleggja fjölda einstaklinga á af-
mörkuðum svæðum. Einnig væru
notaðar neðansjávarmyndavélar og
tæki til að mæla seltu, efnasamsetn-
ingu og hitastig. Beitt væri þeim
aðferðum sem henta þættu best á
hveijum stað. Á botninum við ísland
væri mjög fjölbreytt hitastig og botn-
hitinn segði mjög til um það jhvaða
líf hrærðist á hveijum stað. Á þús-
und metra dýpi væri hitinn -0,4 gráð-
ur, hinn sami og á botni Norður-
íshafsins.
Jörundur sagði að sýni úr leið-
angri þessum og þeim sem á eftir
færu yrðu flutt til Sandgerðis, þar
sem unnið er að því að koma á fót
frumgreiningarstöð. Síðan færu sýn-
in til nánari rannsóknar á ýmsum
þeim stofnunum sem að rannsókna-
verkefninu stæðu. Gera mætti því
skóna að í heild myndu að minnsta
kosti 60-70 sérfræðingar annast
þessar rannsóknir á sjó og í landi.
Jörundur tók fram að þessi rann-
sókn beindist ekki beinlinis að því
að kanna eða finna nýtanlega dýra-
stofna. Hins vegar væru athuganir
af þessu tagp afar nauðsynlegar til
að átta mætti sig á lífkeðjunni og
margt af því sem fyndist í þessum
athugunum gæti nýst þótt óbeint
væri. Til dæmis væri hér mikið um
svampa en þeir framleiddu meðal
annars efni sem nýst gætu í iðnaði.
Einhver merkasta rann-
sóknin við Island núna
- segir umhverfisráðherra
EIÐUR Guðnason umhverfisráðherra telur rannsóknaverkefnið Botn-
dýr á íslandsmiðum eitt merkasta viðfangsefni íslenskra vísindamanna
um þessar mundir. Miklar vonir séu bundnar við að niðurstöður þess
geti reynst hagkvæmar íslenskum atvinnuvegi auk þess að veita gagn-
merkar upplýsingar um náttúru hafsins umhverfis landið.
Umhverfísráðherra sagði að rann-
sóknir á botndýraflórunni hlytu að
teljast markverðar. Nauðsynlegt
væri fyrir sjávarútvegsþjóð að kunna
góð skil á lífríkinu í sjónum umhverf-
is land sitt og ekki síður að þekkja
botn hafsins. Þá væri afar mikilvægt
samstarf þeirra stofnana sem að
rannsókninni stæðu og ekki síður
þátttaka norrænna vísindamanna, en
Háskólinn í Björgvin léti til dæmis
rannsóknaskipið í té endurgjalds-
laust.
Jón Gunnar Ottósson:
Gagnmerk samvinna
margra ólíkra stofnana
Jón Gunnar Ottósson verkefnisstjóri botndýrarannsóknanna sagði að
þetta stóra verkefni tæki í allt að minnsta kosti 6 ár. Hann gat þess
sérstaklega að hér ynnu saman að einu verkefni stofnanir sem ekki
hefðu áður starfað mikið saman og auk þess stæðu vonir til að fjöl-
margir vísindamenn viðs vegar um heim tækju þátt í rannsóknunum
á síðari stigum.
og á sama tíma færi af stað síðari
rannsóknarleiðangur þessa árs til
sýnasöfnunar. Þannig yrði svo haldið
áfram með tvo leiðangra á ári og
leitast við að kortleggja botndýra-
flóru í efnahagslögsögu landsins,
kanna tegundir, áætla fjölda ein-
staklinga og búa til gagnagrunn sem
nýta mætti í framtíðinni.
Jón Gunnar sagði að þótt sýnatak-
an tæki 3-4 ár mætti búast við að
úrvinnsla og rannsóknir á síðari stig-
um tækju mun lengri tíma, Fyrirhug-
að væri að frumflokkun hæfíst í
Sandgerði í september á þessu ári
Morgunblaðið/Sverrir Páll
Torleif Brattegard ræðir við
umhverfisráðherra.
Jón Gunnar sagðist fagna því sér-
staklega hve vel samvinna þeirra
stofnana sem að rannsóknunum
ynnu gengi. Heildarkostnaður við
verkefnið á þessu ári væri um 30
milljónir króna, þar af legði ríkið til
3 milljónir, Norðmenn legðu til rann-
sóknarskip og að öðru leyti væri
verkefnið kostað af öðrum stofnun-
um. Hann kvaðst þess fullviss að
þegar frumflokkun sýna væri lokið
vaknaði áhugi vísindamanna víða um
heim á að taka þátt í nánari rann-
sóknum, ýmist með því að koma
hingað til lands og vinna við stofnan-
ir hér eða fá sýni send til útlanda.
Verkefnið væri afskaplega merkilegt
og telja mætti öruggt að hér fyndist
fíöldi nýrra og forvitnilegra tegunda,
jafnvel svo skipti hundruðum. Þess
vegna mætti ætla að þetta yrði ekki
eingöngu norrænt eða íslenskt verk-
efni heldur þegar allt kæmi til alls
alþjóðlegt.
TILBOÐ
VÖNDUÐ TEPPIÍ
MIKIÐ ÚRVAL
BETRAVERÐ
TEPPAVERSLUH
FRIÐRIKS BERTELSEN
FÁKAFENI 9 SÍMI: 68 62 66