Morgunblaðið - 04.10.1992, Qupperneq 6

Þann sem byggði þennan bæ skorti ekki stórhug.
AS'
Örlygsstöðuity
Snorri Ingimarsson læknir og Kolbrún kona hans sýna fallegan gróðurinn í hvammin-
um ofan við bæinn
eftir.Elínu Pólmadóttur
FJÖRBROT þjóðveldisins.
Örlygsstaðabardagi. 21. ágúst
1238. Áletrun á stuðlabergss-
úlu ofanþjóðvegarins fram
Skagafjörðinn að austan vek-
ur athygli ferðamanna, sem
þjóta í bílum sínum framhjá.
Þarna eru líklega Örlygsstað-
ir, hugsa þeir vísast og horfa
á stórt og myndarlegt hús
uppi í hlíðinni aðeins lengra.
Glæsilegt heim að líta og veg-
legra hlið en á öðrum íslensk-
um bæjum. En hvað er þetta?
Á hliðinu stendur skilmerki-
lega nafnið Ásgarður. Vegfar-
andann langar til að sveigja
upp heimreiðina og fara heim
að þessu stóra húsi sem við
blasir milli hliðarstólpanna.
Það er allt öðru vísi en flestir
bæir. Til að sjá minnir það á
danskan herragarð - með
burstum.
Orlygsstaðir eru
þetta ekki,
enda voru
þeir ekki bær
heldur gerði
með sauða-
húsi í, umgirt
lágum vegg. En þessi frægi bar-
dagi, Örlygsstaðabardagi, sem sagt
er frá í Sturlungu, var vissulega
háður þama. Ung hjón ráða húsum
í Ásgarði, sem líka á sér sína sér-
stæðu sögu þótt ný sé. Snorri Ingi-
marsson læknir og Kolbrún Finns-
dóttir kona hans taka á hlaðinu vel
á móti svo forvitnu fólki. Og fyrr
en varir er Snorri kominn með ann-
an gestinn út fyrir túngarðinn í
mýrina þar sem Örlygsstaðabardagi
var háður fyrir hálfri áttundu öld
og við komin í hrókasamræður um
atburði og menn eins og orustan
hefði verið háð í gær. Og Kolbrún
komin með hinn gestinn upp í fal-
lega hvamminn upp af húsinu með
tijálundum og fallegum gróðri, sem
merkiskonan Lilja Sigurðardóttir
frá Víðivöllum tók að rækta þar.
Raunar var það hún, þá harðfullorð-
in, og fóstursonur hennar sem
byggðu sér þessa „ævintýrahöll"
1947.
Nú eru þau Snorri og Kolbrún
tekin til við að gera við og fram
halda draumunum hennar Lilju.
Fóstursonur hennar Friðjón Hjör-
leifsson (Jónssonar á Gilsbakka og
unnustu hans Friðrikku Sveinsdótt-
ur) bjó þarna eftir að Lilja dó. Hann
var agnarsmár fyrirburður er Lilja
tók við honum að móður hans lát-
inni. Sagt er að drengurinn hafi
verið lagður í kartöflumél í vindla-
kassa, sem hafður var á ofni. Þau
voru upp frá því samvistum og fluttu
saman í Ásgarð, þar sem hún lést
1970. Og þegar hann dó 1985 féll
eignin til Snorra Ingirnarssonar.
Hann kvaðst hafa verið sendur
drengur í sveit til þeirra Lilju og
Friðjóns. „Hún var fóstra Friðjóns,
Friðjón varð fóstri minn og þegar
ég fullorðnaðist varð ég fóstri hans,“
segir Snorri þegar hann sér spurnar-
svipinn á gestinum. Friðjón var ynd-
islegur maður, einn besti maður sem
ég hefi þekkt, en hann gat aldrei
vel staðið alveg einn. Hann var við-
kvæmur náttúruunnandi. Að honum
hændust böm og málleysingjar.“
HUGSJÓNAKONAN
HUGUMSTÓRA
Ekki þarf annað en ganga þama
um landið og húsið til að sjá hversu
merkileg og sérstæð kona Lilja hef-
ur verið. Hún var fædd 26. febrúar
1884 á á Víðivöllum, þarna rétt
neðan við veginn í Blönduhlíðinni,
dóttir Sigurðar Sigurðssonar og
Guðrúnar Pétursdóttur, sem bjuggu
þar við mikla rausn og höfðings-
skap. „Það var engin tilviljun að
Víðivallaheimilið var öðmm heimil-
um fremur valið til móttöku fyrir
innlenda og erlenda höfðingja er
ferðuðust um landið," er haft eftir
merkum Skagfirðingi. Meira að
segja voru þar hlaðin borð af alls
konar góðgæti þegar áætlunarbílar
hófu fyrst ferðir milli Akureyrar og
Reykjavíkur, allir tóku hressilega
til matar síns, en þegar átti að
greiða var slíkt afþakkað. Guðrún
húsfreyja kvaðst aldrei hafa selt
gestum mat og vildi ekki þyija á því
í ellinni, að því er Hulda Á. Stefáns-
dóttir frá Þingeyrum skrifaði í grein
um Lilju. Við þessu búi tók Gísli
tvíburabróðir Lilju 1908 og þegar
móðir hennar hætti búskap 1915,
tók Lilja við bústjórn með bróður
sínum og hafði hana á hendi þar
til hann kvæntist 1935 Helgu Sig-
tiyggsdóttur frá Framnesi. „Það
mátti segja um Lilju Sigurðardóttur
að hún var höfðingi í öllu sínu fram-
ferði, stórhuga og fjölhæf, lagði á
margt gjörva hönd, sem má sjá af
því hve mörgu henni var trúað fyrir
í skólum þessa lands: matreiðslu,
vefnaði, jarðyrkju; á Blönduósi,
Núpi, Hvannéyri, Löngumýri, auk
alls þess sem húntók sér fyrir hend-
ur heima fyrir,“ skrifaði Hulda Á.
Stefánsdóttir um hana. Lilja hafði
líka fengið menntun. Heimiliskenn-
arar voru fyrir börnin á Víðivöllum,
oftast kvennaskólamenntaðar stúlk-
ur, sem höfðu umfram karlkennara
að geta sagt systrunum til í handa-
vinnu jafnhliða bóknáminu. Viku
fyrir ferminguna áttu systurnar að
taka við eldhúsverkunum, ásamt
eldabuskunni, undir umsjón móður
þeirra sem hafði lært matreiðslu á
Akureyri hjá dönskum hótelhaldara.
Síðan fór Lilja á Kvennaskólann á
Akureyri og var þar í tvo vetur og
kórónaði svo menntunina með því
að fara til Kaupmannahafnar, þar
sem hún sótti ýmiskonar nám í 2
ár. M.a. varð nokkurra vikna hjúkr-
unarnámskeið Rauða krossins henni
dijúgt, að því er hún sagði síðar.
Enda gat hún stundum linað þján-
ingar sjúkra meðan beðið var lækn-
is, sem gat tekið nokkum tíma, jafn-
vel daga, og hún aðstoðaði Jónas
Kristjánsson lækni þegar þurfti að
gera einhveija aðgerð í sveitinni.
Lilja var semsagt vel undirbúin
fyrir þau mörgu og miklu verkefni
sem hennar biðu bæði heima og að
heiman. Árið 1930 fékk sýslunefnd
Skagafjarðarsýslu Lilju t.d. til að
standa fyrir Skagfirðinga fyrir risnu
á Alþingishátíðinni, sem hún gerði
af frábærum myndarskap, svo mælt