Morgunblaðið - 31.01.1993, Blaðsíða 10

IP B
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 31. JANÚAR 1993
AXEL
A GJðCRI
ja hann
tekur sko
hraustlega
ínefiÖ
eftir Vilmund Honsen
AXEL Thorarensen á Gjögri er
óvei\julegur maður á margan hátt.
Hann er 86 ára, fæddur 1907.
Axel.hefur búið á Gjögri alla sína
tið og þar kann hann líka best við
sig. Líf hans er nátengt þeim nátt-
úruöflum sem ráða ríkjum í þess-
ari harðbýlu og afskektu sveit
norður á Ströndum. í áttatíu og
sex ár hefur Axel lifað í sátt við
umhverfið, sótt sjóinn og stundað
veiðar. Axel hefur frá mörgu að
segja og segir skemmtilega frá
milli þess sem hann býður í nefið.
Faðir minn var Jakob
Thorarensen sonur
Jakobs Thorarensens
sem verslaði í Kúvík-
um, en móðir mín hélt
Jóhanna Sigrún Guð-
mundsdóttir frá Kjós í Arneshrepp.
Jakob Thorarensen skáld var hálf-
bróðir minn. Ég hef aldrei fengist
við að yrkja, hitt er annað þetta er
svo sem hægt. Þetta er bara vani
mikið víst, að hnoða þetta saman.
Hann var afskaplega mikill maður
hann Jakob, afi gamli. Hann hafði
mikla verslun. Hann fór alltaf til
Danmerkur til að kaupa allt inn sem
hann þurfti. Pabbi var danskur í
aðra ættina og talaði dönskuna alveg
eins og íslensku, því Jakob afí minn
talaði alltaf dönsku við krakkana,
ja og þau voru alveg jafn fær í
dönsku eins og íslensku.
Ég hef eignast hátt upp í þó nokk-
uð af börnum með Agnesi Gísladótt-
ur, konunni minni heitinni, alls níu.
Þau eru Óli, Jakob, Jóhanna, Stein-
unn, Ölver, Olga, Kamila, Elva og
eitt dó á fyrsta ári. Ölver dó úr hel-
vítis krabbanum. Já, svo er orðið
mikið af bamabörnum, blessaður
vertu, sægur orðinn. Já og barna-
bamabömum. Er orðinn langalang-
afí meira að segja, ég held það. Eg
held að bamabörnin séu eitthvað
yfír þrjátíu. Þau koma nú alltaf hing-
að í frí á sumrin. Ég hef verið að
kenna þeim að verka selskinn. Ég
hef verkað fleiri hundruð skinn yfír
ævina, en ég kann ekki að flá þá
með hreifunum. Það er voðalegur
vandi og það hef ég aldrei gert,
sko. Þetta er allt annað en að flá
tófu, sko. Þar eru fláðar klæmar og
allt saman, sko, og minka jafnvel.
En með sel er það allt verra sko.
(Fær sér í nefíð.)
Byrjaði að taka ■ nefið ijórtán
ára og Npilaði á harmonikku
Ég hef verið svona fjórtán, fimmt-
án ára gamall þegar ég byijaði að
taka í nefíð og hef tekið í nefið síð-
an. Ég var við að beita ásamt öðr-
um, við vorum í landi við beitingu.
Karlarnir sem voru við að beita
þarna, ég var náttúrulega grútsyfj-
aður og þeir voru að segja mér að
þetta væri svo gott að taka í nefíð
upp á það að geta haldið sér vak-
andi. Þeir gáfu mér í nefíð svona
og svo fór ég smám saman að læra
það, ha.
Ég spilaði á harmónikku. Ég spil-
aði á skröllunum hérna hjá okkur,
já, ég held nú það, en ég spilaði aldr-
ei á samkomum. Ég átti alltaf
harmónikku, þær fást nú ekki leng-
ur, ekki svoleiðis hnappaharmónikk-
ur, tvöfaldar harmónikkur. Það voru
tvöfaldar nótnaraðir á þessum harm-
ónikkum, svo átti ég eina sem var
þreföld sko, það voru þijár nótnarað-
ir. Sko það voru svona plötur litlar,
svona eins og tölur, já, já. Ég hef
alltaf haft svo ógurlega gaman af
harmónikkunni. Já, við vorum hérna
alltaf krakkarnir, það var svo mikið
af krökkum hér og unglingum þegar
ég var að alast upp. Og þá var ball
um „hvuija" helgi, já, bara heima-
böll í einu húsi hérna, já, já. En ég
er alveg hættur að spila núna. Ég
á mikið af spólum með harmónikku-
lögum sem Jakob minn hefur tekið
upp fyrir mig. Ég á fleiri, fleiri spól-
ur af því en þér að segja þá er ég
dálítið vandlátur, ha.
Veóurfar og búskapur
Ég er búinn að vera með veðurat-
hugun hér í tuttugu ár líklega. Og
tíðarfar var upp og niður þá eins
og enn. Þá kom ís oftast nær mark-
visst á hveiju ári, svo voru bara ísa-
leysisár í þijátíu ár. Það sást ekki
einn einasti ísjaki, en svo kom tals-
vert mikill ís nú fyrir nokkrum árum.
Ég man nú ekki alveg hvenær. Þá
fylltist alveg fjörðurinn héma sko
og allt saman út úr. Það hafa einnig
verið misjafnlega miklir snjóavetrar
inn á milli, þó man ég eftir skal ég
segja þér eftir svo góðum vetri að
það kastaði úr tveimur smá éljum
allt árið, allan veturinn sko. Þá var
vel fært og allir labbandi eða á hest-
baki, þeir sem áttu truntu einhvetja.
Ég hef aldrei verið gefinn fyrir
sauðfé, nema þá að éta það. Ég
hafði nokkrar kindur alltaf svona
bara til að hafa fyrir mig til að éta.
Belju átti ég líka einu sinni og ég
var þeirri stundu fegnastur þegar
hún hrökk upp af. Ég sveik af mér
allt sumarið við að heyja fyrir henni
og rótar fískur eins og hann var.
Maður var alltaf að slá allt með Ijá
og orfí og svo voru þurrkarnir mis-
jafnir, þá var ekki vothey. Ekki þar
fyrir, ég þurfti svo sem ekki að hafa
belju. Sveitungar mínir hérna, þeir
létu mig hafa héma alltaf mjólk,
eins og þeir gera enn í dag, það held
ég-
Ja, o« þarna fékk ég nóra
<srli. skal é« segja þer í
tveimnr skotum
Ég kann náttúrulega ýmsar veiði-
sögur. Það em bæði refír og það eru
sprökur og það eru selir en bjarndýr
hef ég aldrei skotið. Þó að ég hafí
skotið fleiri hundruð seli þá get ég
ekki sagt neitt sögulegt um þá, nema
það að ég skaut og annað hvort lá
hann eða ekki hann lá.
Ég skaut einu sinni fjóra seli á
tveimur mínútum, það get ég sagt
þér og það með riffli. Svoleiðis er
að ég var hér úti í kartöflugarði í
Akurvík, að sá þar um vorið. Þau
voru með mér krakkarnir mínir, þau
voru um fermingu. En ég var ekki
með neina byssu með mér. Krakk-
arnir eru að leika sér niðri ífjöru og
koma og segja mér að þau sjái sel
frammi á vík. Ég leit nú upp og sá
þá að þá er selur þar alveg frammi
undir Klömp nærri því, en það var
nú náttúrulega helvíti Iangt færi.
Svo ég segi Jóhönnu að hún skuli
hlaupa heim og sækja fyrir mig riffíl-
inn. Þetta var riffill 22, en þeir eru
nú litlir. Ég fékk hann hjá kaupfé-
lagsstjóranum, sem var þá í Norður-
fírði, hann var að flytja. Hann hét
Ófeigur Pétursson og hann seldi mér
riffilinn. Þetta var alveg forláta
verkfæri, en hann var bara með einu
skoti. Svo fer ég þarna norður í vík-
ina, það er standklettur hér, ég sá
að það myndi vera einna styst það-
an, ef ég skyti nú þaðan. Og ég er
þar, og þegar ég kem þangað þá eru
selimir tveir, stórir selir sko, þetta
voru landselir samt ekki stórir miðað
við útseli. Jæja, þeir eru nú báðir
uppi í einu, það hefur verið líklega
allt að svona 50-60 metrar, ég veit
ekki hvað það var langt, 60 metrar
eða jafnvel meira og þar eru báðir
uppi, skal ég segja þér. Ég vil ekki
skjóta meðan þeir voru báðir uppi,
en svo fara þeir báðir í kaf. Svo
eftir nokkurn tíma þá kemur annar
upp aftur og þá var ég ekki lengi á
mér og skaut og hann liggur og
rétt um leið sko þá kemur hinn upp.
Þá er ég búinn að setja skotið í og
skaut hann líka. Og þeir lágu þarna
báðir, flutu þarna báðir. Jæja, svo
sendi ég Jóhönnu heim til þess að
biðja Valda bróðir minn að koma á
trillu út eftir, til að sækja þá. En
það var álandsvindur, þegar Valdi
kom á trillunni þá voru þeir reknir
upp í ijöruna undan kulinu. Þeir
sukku ekki, en af hveiju sukku þeir
ekki? Vegna þess að þeir voru komn-
ir alveg að því að kæpa. Þetta voru
tvær urtur og ég get svarið það að
ég fékk fyrsta flokks skinn, bæði
kópaskinnin. Ég fékk fullt verð fyrir
þau alveg eins og þeir sem voru að
veiða í lögnunum. Já, og þarna fékk
ég fjóra seli, skal ég segja þér í
tveimur skoþum, segir Axel skelli-
hlæjandi og fær sér stórt í nefið.
Nprakan
Hefur þú ekki heyrt um það þeg-
ar ég veiddi sprökuna. Það var svo-
leiðis einu sinni sem oftar sem ég
fór út á sjó, ég var nú alltaf á sjó
og ég fór hérna norður undir hjá
vitanum. Og lá þar, rnaður lá nú
alltaf, það gerir það að það rak svo
fljótt oft á tíðum og það var mikið,
mikið betra að liggja. Það var mikið
betra að liggja, þá gat maður verið
að kippa eins og það var kallað. Það
að kippa er að róa á sama stað, og