Morgunblaðið - 28.02.1993, Qupperneq 9

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 28. FEBRÚAR 1993
B 9
Ljósmynd Frank Johnston
HERMAÐURINN
í KIRKJUNNI
Frank Johnston óskaði eftir því að komast á vígstöðv-
arnar í Víetnam sem ljósmyndari og var þar í 14 mán-
uði. Hann tók þátt í 47 orustum með sjóhernum og í
einni þeirra tók hann mynd af 19 ára gömlum banda-
rískum hermanni sem hann segir vera bestu mynd sína.
„Við vorum um 600 sem tókum þátt í þessari orustu
og eftir 30 tíma vorum við aðeins 43 á lífi. Við vorum
umkringdir af herliði Norður-Víetnama og leituðum
skjóls í kirkju á stað sem heitir An Hoa. Þrír af okkur
voru ósærðir, ég, tökumaður frá ABC, og ungur hermað-
ur sem hét Richard Satter. Ég tók mynd af þessum
unga manni, sem var aðeins 19 ára gamall, þar sem
hann sat Við altari kirkjunnar með byssuna í fangi
sér. Þrátt fyrir æsku sína leit hann út eins og gamall
maður. Menn eldast fljótt í styijöldum.
Allt í kringum okkur í kirkjunni voru særðir menn
og nokkrir létust um nóttina. Um morguninn var reynt
að bjarga okkur og voru þijár þyrlur skotnar niður í
þeirri tilraun. Loks tókst þeim að komast í gegn og
við sem uppi stóðum hlupum allan daginn með særða
menn á börum að þyrlum sem stöðugt voru í gangi og
fóru jafnharðan í burtu með hina særðu.
Þegar öllum hafði verið bjargað skildust leiðir okkar
Richards og ég sá hann aldrei framar. En myndin af
honum hefur ætíð hangið uppi á heimili mínu.
Fyrir rúmum þremur árum kom maðurtil mín og
kvaðst heita Robert Satter. Ég kannaðist ekki við nafn-
ið en samt fór kuldahrollur um mig. Þetta reyndist þá
vera yngri bróðir Richards. Hann sagði mér að bróðir
sinn hefði ætíð skrifað sér úr stríðinu, og hann hefði
alltaf skrifað honum til baka með hjálp foreldra sinna,
því hann var aðeins sjö ára gamall á þeim tíma. í fimm-
tán ár hafði Robert gert dauðaleit í öllum skýrslum sem
hugsanlega gætu upplýst hann um afdrif bróður hans.
Loks sá hann þessa Ijósmynd í Time Life-bókunum, en
hann hafði mörgum sinnum áður flett í gegnum þessar
bækur án þess að þekkja bróður sinn.
Ég reyndist vera sá eini á lífi sem hafði þekkt Ric-
hard í stríðinu og gat því sagt bróður hans og foreldr-
um frá því hversu hugrakkur hann hafði verið á víg-
stöðvunum. Þau sögðu mér frá því, að Richard hefði
fallið degi áður en herþjónustu hans lauk.
Ljosmynd Frank Johnston
Fró Víetnam. Daglegt líf heillar ljósmyndarann ekki síður en heimsvið-
burðir.
Eins og við var að
búast er þessi
þekkti ljósmyndari
ekkert nema lítil-
lætið, tekur af sér
Texashattinn og
báðar myndavél-
amar sem hann
segist næstum sofa með og hefur
ekkert á móti því að rabba um lit-
ríkan feril sinn sem ljósmyndara.
Hann segir að þetta hafi allt byijað
í myrkrakompu föður síns.
„Faðir minn var yfirljósmyndari
hjá blaðinu Philadelphia Inquire og
varð ég fyrir áhrifum frá honum.
Sem krakki hljóp ég um myrkra-
herbergi ljósmyndaranna á blaðinu,
þvældist fyrir og þótti mikill skelf-
ir, en þeir reyndu að umbera mig.
Það voru nú fyrstu kynni mín af
blaðaljósmyndun og ég held ég
hafi verið heillaður af því starfi frá
upphafi.
Faðir minn lést þegar ég var
fímmtán ára gamall svo ég naut
ekki leiðsagnar hans lengi, en þó
nógu lengi til að læra eitt og annað
um ljósmyndun. A þessum tíma tók
ég ljósmyndir sem ég seldi ýmsum
aðilum, ekki endilega dagblöðum
því ég var mjög ungur og átti í
harðri samkeppni við mér eldri
menn!“
BÓFAHASAR í DALLAS
Frank Johnston fór þó ekki í nám
í ljósmyndun heldur útskrifaðist
sem hagfræðingur frá háskólanum
í Philadelpiu. Eftir námið tók her-
þjónustan við, fékk hann starf sem
ljósmyndari hjá frétta- og upplýs-
ingaþjónustu hersins, og var sendur
til Austin í Texas. „Það var óvænt
tækifæri og mikil lífsreynsla fyrir
mig því ég var sendur þangað sex
mánuðum áður en Kennedy var
myrtur.
Eftir morðið á forsetanum var
ég staddur í kjallara fangelsins í
Dallas þegar þeir náðu í Lee
Harway Oswald til að færa hann
yfir í dómhúsið. Ég tók mynd af
honum þegar hann kom út og vissi
ekki þá að fyrir aftan mig stóð
Jack Ruby með byssuna. Við vorum
aðeins örfáir fréttamenn í kjallar-
anum því flestir voru í dómhúsinu.
Ég heyrði allt í einu skot fyrir aft-
an mig og sá Ruby með byssuna
á lofti. Það var aðeins metri á milli
okkar og ég smellti af. En ljós-
myndarinn við hlið mér beygði sig
í sama mund fram, skyggði á mig,
en náði sjálfur þessari frægu mynd
af Ruby með byssuna. Ég náði
mynd af lögreglunni þegar hún
stökk á Ruby, en aðalmyndin mis-
tókst sem sagt. En svona hlutir
gerast, eru bara hluti af lífinu.“
En það var ekki öll nótt úti fyr-
ir ljósmyndarann. Þegar réttarhöld-
in yfir Jack Ruby fóru fram var
Frank á nýj-
an leik stadd- ♦
ur í Dallas til
að bera vitni.
„Ég var
mjög ungur
aðeins 22
ára, en einn
af fáum sem sá hvað gerðist þarna
í kjallaranum. Daginn sem ég átti
að bera vitni var ég á rápi um
ganga dómhússins með myndavél-
ina um hálsinn. Ég var á leiðinni
inn í herbergið þar sem pressan
hafði aðsetur þegar ég heyri konu
öskra. Ég leit við og sá hvar mað-
ur stóð með konu í fanginu og
þrýsti byssu að höfði hennar. Mér
brá svo að ég gat mig hvergi hrært
en kollegi minn í pressuherberginu
sem hafði séð hvað var að gerast
náði að
kippa í mig.
Við sáum
manninn
hverfa inn í
tóman rétt-
arsal við
hliðina - á
okkur, en koma út aftur með nýjan
gísl.
Það fyrsta sem mér datt í hug
var að maðurinn ætlaði að drepa
Jack Ruby. Ég verð að ná mynd
af honum, hugsaði ég, fór fram á
ganginn sem var illa lýstur og um
leið kom hann á móti mér með gísl-
inn. Ég náði að smella af þremur
myndum.
Enginn vissi hvað var að gerast
nema vinur minn fyrir aftan mig,
því pressan sat öll á gólfinu fyrir
framan aðalréttarsalinn, uppgefín
eftir margra daga hangs. Auk þess
höfðu ljósmyndararnir sett frá sér
vélarnar og voru of seinir, en ég
næstum svaf með mína um hálsinn!
Ég náði að elta manninn að lyft-
unni, en þá sneri hann sér að mér
beindi byssunni að mér og sagði:
Ef þú stansar ekki, skýt ég þig!
Ég rétti upp hendur og sagði
skelfdur: Ég hreyfi mig ekki!
Manninum tókst að komast
framhjá þremur vopnuðum lög-
reglumönnum og út á götu. Eg
vissi ekki þá að maðurinn var á
flótta, hélt hann ætlaði í dómsal-
inn, stytti mér því leið, fór niður
brunastigann og út til að komast
að þeirri hlið hússins. Ég hljóp að
sjálfsögðu beint í fangið á byssu-
manninum, sem trúði varla sínum
eigin augum þegar hann sá þennan
fjárans ljósmyndara aftur. Hann
hraðaði sér með gíslinn fram hjá
bílastæði sem var þarna, og ég
mundaði linsuna á vélinni minni.
Þá allt í einu sá ég í gegnum vél-
ina hvar maður skríður upp á einu
bílþakinu, stekkur á byssumanninn
og afvopnar hann!
Þetta var hreint ótrúlegt. Mað-
urinn á bílþakinu reyndist vera
leynilögreglumaður í Dallas og
byssumaðurinn var fangi sem hafði
sloppið úr fangelsi á efri hæð dóm-
hússins. Hann hafði gert byssu sína
úr sápu sem hann hafði litað svarta.
Ritstjórinn minn í New York
hristi bara höfuðið þegar hann sá
mig og sagði: Frank, ég skil þetta
ekki, þú lendir í vandræðum í hvert
sinn sem þú ferð til Dallas."
MED NJÓSNURUM í SAIGON
Myndirnar sem Frank tók í Dall-
as birtust um allan heim og
skömmu síðar var hann gerður að
yfirmanni ljósmyndadeildar banda-
rísku fréttastofunnar UPI í Philad-
elpiu. Þar starfaði hann á annað
ár, eða þar til hann fór sem frétta-
ljósmyndari til Víetnam.
„Ég vildi vera þar sem hlutimir
voru að gerast, svo ég óskaði eftir
að komast til Víetnam sem frétta-
ljósmyndari. Ég var sendur frá UPI
á vígstöðvarnar, nánar tiltekið í
norðurhluta Suður-Víetnam þar
sem sjóherinn var staðsettur. Ég
var þar í fjórtán mánuði og tók
þátt í 47 orustum.
Tíu mánuðum eftir að ég kom
IHRINGIÐU
HEIMSFRÉTTA