Morgunblaðið - 28.02.1993, Qupperneq 16

16 B
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 28. FEBRÚAR 1993
Hópurinn „Svartklæddar konur“ hefur mótmælt stríðinu í fyrrverandi Júgóslavíu á fjölförnu götuhorni í miðbæ Belgrad einu
sinni í viku síðan striðið hófst í Króatíu. Þær verða oft fyrir aðkasti karlmanna og mótmælaborðinn er stundum rifinn af
þeim. Konan til hægri fremst á myndinni er Serbi og flúði Sar^jevó. Maður hennar er þar enn í felum. Hún reynir hér að
sannfæra serbneska konu, sem sá ustasha-sveitir Króata myrða föður sinn í heimsstyrjöldinni síðari í Krajina í Bosníu, um
að striðið sé óréttmætt.
Hjálp fyrir
fórnariömb i felum
eftir Önnu Bjarnadóttur
HJÁLP hefur rignt yfir Zagreb, höfuðborg Króatíu, síðan fréttir bárust
af fjöldanauðgunum í Bosniu-Herzegovínu. Erlend félög, samtök og alþjóða-
stofnanir hafa safnað peningiun og boðið liðsinni og einstaklingar hafa
ferðast til borgarinnar til að veita aðstoð. Svo margir eru reiðubúnir að
rétta hjálparhönd að ráðamönnum finnst nóg um. Ýmis verkefni í samvinnu
við mismunandi hópa eru komin í gang en enginn hefur heildarsýn yfir
hlutina. Alþjóðasamtök Rauða kross félaganna hafa því sent fulltrúa til
fyrrverandi Júgóslavíu til að kynna sér hjálparstarfið.
Hannu-Pekka Laiho frá Finnlandi og
Gunn Quamme frá Noregi eru nú að safna
upplýsingum um ástandið á þessu svæði
til að kanna hvort Rauði krossinn eigi að
skerast í leikinn; hvort hann eigi að heija
beina aðstoð við konur sem hefur verið
nauðgað, hvort hann geti samræmt og
sameinað aðstoð sem þegar er hafin eða
hvort hann geti liðsinnt hjálparhópum á
annan hátt.
Quamme hefur 12 ára starfsreynslu úr
kvennaathvarfi í Ósló. Kven-friðarsinnum
í Belgrad, höfuðborg Serbíu, þótti mikið
til þess koma. Þeir kalla sig „Svartklædd-
ar konur" og beijast gegn striðinu í fyrr-
verandi Júgóslavíu. Margar kvennanna
eru virkar í SOS-símaþjónustu sem hijáð-
ar konur geta hringt í. Þær vita að ofbeldi
í hjónabandi hefur aukist síðan stríðið
hófst og að nauðganir almennt eru algeng-
ari en opinberar tölur sýna. Þær hafa enn
ekki fengið tækifæri til að tala við serb-
neskar konur í flóttamannabúðum en vita
dæmi um að konur sem var nauðgað í
stríðinu séu á geðveikrahæli. Quamme
stakk upp á að þær stæðu með spjöld
með SOS-númerinu fyrir utan flótta-
mannabúðir svo að konur í vanda vissu
hvert þær gætu leitað.
Meyjarhaftið bætt
Liðsmenn úr öllum striðshreyfmgum
fyrrverandi Júgóslavíu hafa nauðgað, en
Serbar þó gengið harðast fram þótt ekki
sé sannað að þeir hafi beitt nauðgunum
sem stríðsvopni á skipulagðan máta. Tals-
maður serbneska hersins í Banja Luka í
Bosníu gerði lítið úr fréttum af nauðgun-
um. „Hvemig hefðum við átt að ná svona
miklu landsvæði undir okkur ef nauðgan-
ir hefðu verið eins algengar og sagt er?“
spurði hann hæðnislega og minntist á
blaðamanninn Alexöndru Stiglmayer sem
var fyrst með fréttina af nauðgunum í
stríðinu í Bosníu og nefndi töluna 60.000
í því sambandi. Hann sagði að Króatar
og múslimar hefðu líka nauðgað en serb-
neskar konur þegðu bara yfir slíkri
„skömm". „Haldið þið^ekki að það verði
búið að nauðga ykkur nokkrum sinnum
þegar þið snúið aftur úr þessari ferð?“
spurði hann að lokum þegar hann heyrði
hvert við (þijár konur) vildum fara í Bosn-
íu.
Quamme sagði að það væri mikill vandi
að ná til kvenna sem hefði verið nauðgað.
Skammartilfinningin væri svo sterk að
þær veigruðu sér við að segja nokkrum
Morgunblaðið/Anna Bjamadóttir
Gunn Quanune og Hannu-Pekka Laiho
á fundi með „Svartklæddum konum“.
frá. Hún nefndi dæmi um sex konur í
einum flóttamannabúðum í Króatíu sem
höfðu sagt félagsráðgjafa að þeim hefði
verið nauðgað. Hann sagði strax að þær
fengju sérstaka hjálp. „Daginn eftir voru
þær famar. Það var stórt skref fyrir þær
að viðurkenna að þeim hafði verið nauðg-
Svomargireru
reiðubúnir að rétta
hjálparhönd í
Zagreb að
ráðamönnum
finnst nóg um
að. Þær voru ekki tilbúnar að fara í með-
ferð.“
Stríðsnauðganimar hafa valdið sérstök-
um vanda meðal múslima. Konur eiga að
vera hreinar meyjar þegar þær gifta sig
og stúlka sem hefur misst meyjarhaftið
er ekki söm í augum karlmanna. Laiho
sagði að af þessum sökum væri nú reynt
að bæta meyjarhaft ungra stúlkna með
nýrri himnu í Zagreb. Óupplýstir múslim-
ar líta svo á að kona hafí átt kynmök við
karlmann þótt henni hafí verið nauðgað
og fyrirlíta hana fyrir það. Margir hafa
vísað eiginkonum sínum á dyr fyrir að
vera nauðgað. Það hefur aukið erfíðleik-
ana á stríðssvæðunum. Trúarleiðtogar
kalla nú konur sem hafa lent í klónum á
Serbum píslarvotta. Þær eru þar með
orðnar stríðshetjur og karlar sækjast sér-
staklega eftir að kvænast konum sem
hefur verið nauðgað.
Upplausn á kvennafundi
Þýsku samtökin Perspektive Berlin
stóðu fyrir alþjóðlegri kvennaráðstefnu
um nauðganir í Zagreb í byijun febrúar.
Fulltrúum frá fjölda þjóðlanda var boðið
en ekki frá Serbíu. Streita milli þátttak-
enda kom í ljós strax í upphafí fundar.
Konur frá Króatíu og Bosníu notuðu tæki-
færið til að ásaka Serba um árásargimi
og nauðganir en nefndu ekki stríðsofsa
eigin þjóða einu orði. Erlendum fulltrúum
þótti nóg um og kvennamálaráðherra
Austurríkis sagðist ekki vilja vera notuð
sem vopn í áróðursstríði nokkurrar ríkis-
stjómar.
Fulltrúi Ungveijalands sætti sig ekki
við að það væri enginn framsögumaður
frá Serbíu og bað Vesnu Bozic, bandarísk-
an blaðamann af serbneskum ættum, að
ávarpa fundinn. Konur frá Króatíu og
Bosníu gengu þá úi salnum og neituðu
að hlýða á hana lesa kveðju frá kynsystr-
um í Belgrad. Þær vom þjóðemissinnar
og hliðhollar stjómvöldum sem vildu ekki
að Serbar mættu á fundinn. Þær vildu
ekki að ráðstefnan fjallaði um nauðganir
í stríðinu almennt heldur eingöngu um
voðaverk Serba. Múslimakona varð til
dæmis viti sínu ijær af bræði í lok fundar-
ins þegar ítalskar konur fóm upp á svið
og breiddu úr bláum borða sem á stóð:
„Nauðganir em ekki spuming um þjóð-
emi heldur árás karlmanna á konur.“ Hún
reif borðann af þeim, kuðlaði hann sam-
an, henti honum á gólfíð og tróð á hon-
um. „Það er ekki hægt að jafna nauðgun-
um á götum úti við það sem konur og
böm í Bosníu-Herzegovínu hafa þurft að
þola," sagði hún og angistin skein úr
augum hennar.
Fundurinn leystist upp án þess að sam-
eiginleg yfírlýsing væri samþykkt. „Glæp-
irnir munu halda áfram með ykkar bless-
un, “ fullyrti króatísk kona. Þýsku konum-
ar flýttu sér af fundarstað til að ná í flug-
vél en austurrískur þingmaður, Marijana
Grandits, sem hjálpaði við undirbúninginn
sagðist vera fegin að fundurinn var hald-
inn þrátt fyrir allt. „Vandinn í sambandi
við þessar nauðganir kom skýrt fram,“
sagði hún. Hann felst meðal annars í ráða-
leysi. Allir vilja hjálpa en enginn veit hvaða
hjálp kæmi fómarlömbunum best.
UTSALA
Enn nteiri verólæklcun
Allt að , ..ofaj
»hummel i
o
afsláttur
SPORTBUÐIN
ÁRMÚLA 40 • SÍMAR 813555, 813655.
I