Morgunblaðið - 28.04.1993, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 28. APRÍL 1993
19
þessirtveir gjaldmiðlar, bandarísk-
ur dollar og japanskt jen vegi hugs-
anlega óeðlilega þungt í myntkörfu
erlendra lána Fiskveiðasjóðs.
Rétt er hér og skylt að geta
þess að stjóm Fiskveiðasjóðs hefur
til skamms tíma ekkert haft með
það að gera, hvaða erlend lán Fisk-
veiðasjóður fékk. Slíkt var alfarið
ákvarðað af Framkvæmdasjóði,
sem sá Fiskveiðasjóði fyrir erlendu
lánsfé og Fiskveiðasjóður var
skyldugur til þess að taka það fé
að láni.
Áætlað er að um 70% af skuld-
um sjávarútvegsins séu í erlendum
myntum, þannig að erlendar skuld-
ir sjávarútvegsins losa 70 milljarða
króna, þar sem heildarskuldir sjáv-
arútvegsins eru nálægt 105 millj-
örðum króna. Við 6% gengisfell-
ingu í nóvember síðastliðnum, má
samkvæmt þessu áætla að skuldir
sjávarútvegsins í heild hafi aukist
um 4,5%, eða um rúma 4 milljarða
króna. Af þessu er ljóst að greiðslu-
byrði íslenskra skuldara í sjávarút-
vegi af erlendum lánum vegna
gengisbreytinga á liðnu ári hlýtur
að aukast töluvert, eða um 6,4%,
þótt vissulega fái sjávarútvegs-
fyrirtækin auknar tekjur fyrir út-
flutning sinn á móti, en engan
veginn þó þær sem gert hafði ver-
ið ráð fyrir, vegna verðlækkunar
á erlendum mörkuðum okkar.
Rýrnandi auðlind
aðaláhyggjuefnið
Gunnar Ragnars segir að það
hafi í sjálfu sér verið álitamál
hvernig færa átti þessa eingreiðslu
úr Verðjöfnunarsjóði sjávarútvegs-
ins til bókar, en slíkt bókhaldsat-
riði sé þó ekki aðaláhyggjuefnið,
heldur þær verðlækkanir sem orðið
hafa á erlendum mörkuðum og þau
umskipti sem orðið hafa í afla-
brögðum á undanförnum árum.
„Nú hafa orðið verulegar verð-
lækkanir að undanförnu, þannig
að gengisbreytingin, sem við höf-
um náttúrlega tekið á okkur í
gengistapi af skuldum okkar, hefði
átt að virka sem ávinningur fram-
undan vegna fleiri króna fyrir
hvert pund í útflutningi, verður
ekki neinn ávinningur, vegna þess
að verðlækkanir hafa étið upp
gengisfellinguna og meira til. Það
er rýrnandi afli, sem er orðið
stærsta vandamál íslensks sjávar-
útvegs í dag. Hjá okkur hér hjá
ÚA var aflinn á úthaldsdag á hvert
skip árið 1988 16 tonn, en fyrstu
þijá mánuði þessa árs rétt slefar
hann yfir 10 tonn á skip. Þetta
gerir það að verkum að það er að
verða svo miklu dýrara að sækja
hvert tonn af fiski. Þetta þýðir það
í raun að auðlindin er 30% til 40%
rýrari en hún var árið 1988,“' seg-
ir Gunnar.
Af framangreindu má sjá að
þegar þessir tveir áhrifavaldar á
afkomu liðins árs, greiðslur úr
Verðjöfnunarsjóði sjávarútvegsins
og gengistap vegna erlendra
skulda atvinnugreinarinnar, eru
reiknaðir saman og dregnir frá
rekstrarniðurstöðu ársins í fyrra,
þá verður útkoma ársins um leið
með öðrum hætti og líkast til tals-
vert skárri, þar sem færa má gild
rök fyrir því að gengistapið vegna
gengisfellingarinnar dreifist á all-
mörg ár, þótt það sé allt fært til
bókar í ársreikningum liðins árs.
Þau fyrirtæki sem skiluðu árstapi
í fyrra, sem var innan við bókfært
gengistap eða nálægt þeirri upp-
hæð, virðast því vera á réttri braut
að því er varðar hagræðingu í
rekstri og spamað. En samt sem
áður er lítil ástæða til þess að
kætast yfir afkomu atvinnugrein-
arinnar í heild, því greiðslurnar úr
Verðjöfnunarsjóði voru eingreiðsl-
ur, eins og marg er búið að tíunda
hér að framan. Jafnvel þótt þær
gætu flokkast undir reglulegar
tekjur og fyrirtækin ættu von á
slíkum greiðslum ár hvert, sem þau
eiga ekki, er ljóst að margt fleira
þyrfti til að koma, þannig að at-
vinnugreinin í heild starfaði og
væri rekin í lífvænlegu rekstr-
arumhverfi.
Saltfiskframleiðendur gætu
tapað nær 3 milljörðum á ári
Svart ástand verði verðfall á saltfiski og háir tollar til Evrópu viðvarandi
MIÐAÐ við að saltfiskútflutningur íslendinga hafi verið fyrir
um 10 milljarða króna á síðastliðnu ári, er hægt að áætla hvað
15% til 20% verðfall á mörkuðum, ásamt ýmist 13% eða 20%
innflutningstolli til EB-landanna, þýðir fyrir íslenska saltfisk-
framleiðendur í krónum talið, sé um svipað útflutningsmagn
að ræða í ár. Yrði verðfallið viðvarandi, háir innflutningstollar
héldust og fiskframleiðendur breyttu ekki yfir í aðrar fram-
leiðsluaðferðir, fyrir aðra markaði, er hægt að gera sér í hugar-
lund að tekjutap saltfiskframleiðenda á einu ári gæti numið
allt að 2,8 milljörðum króna.
AF INNLENDUM
VETTVANGI
AGNES BRAGADÓTTIR
Áætla má að íslenskum salt-
fiskútflytjendum hafi tekist að
eiga um 10% af tollfrjálsa kvótan-
um til Evrópu, þannig að miðað
við það eru um 9 milljarðar eftir,
þegar slíkur útflutriingur hefur
verið dreginn frá. Um 85% til 90%
í verðmætum af saltfiskútflutn-
ingi íslendinga er þorskur, sem
áætla má að hafi numið um 8
milljörðum króna í útflutningi lið-
ins árs, að frádregnum tollfrjálsa
kvótanum. Að því gefnu að verð-
fall á árinu í fyrra hafi að meðal-
tali verið 10%, þá þýðir það að
útflytjendur myndu tapa um 800
milljónum króna á verðlækkunun-
um einum.
Samkvæmt GATT-samkomu-
laginu er gefínn 25 þúsund tonna
tollfijáls innflutningskvóti á ári á
saltfiski til EB-landanna. Það er
í ársbyrjun sem þessi kvóti er við
lýði, og á meðan innflutningurinn
er innan 25 þúsund tonna mark-
anna, geta saltfískframleiðendur
keppst við að ná sem mestri hlut-
deild í þeim kvóta. Magnús Gunn-
arsson framkvæmdastjóri SÍF
segir að birgðastaða saltfiskút-
flytjenda hér á landi hafi á undan-
förnum árum verið rýr um ára-
mót, þannig að hlutdeild íslenskra
útflytjenda í tollfijálsa ‘kvótanum
hafi aldrei verið mikil, í mesta
lagi um 10%. Það hafi verið þeir
framleiðendur sem átt hafí mikinn
físk, eins og Norðmenn, sem beð-
ið hafí eftir því að tollfrj álsi kvót-
inn tæki gildi um hver áramót,
og síðustu tvö árin hafi þeir flutt
mikið magn inn til Evrópu af salt-
físki fyrstu tvo mánuði ársins.
Sé gengið út frá því að verð-
lækkun á saltfíski út þetta ár
verði um 20%, þá er tap útflytj-
enda af verðlækkuninni einni um
1,6 milljarðar króna og þá er enn
eftir að reikna áhrifín af háum
innflutningstollum, ýmist 13% eða
20%, þannig að allt eftir því hvaða
tollur er reiknaður á saltfiskinn,
má áætla að tekjutap framleið-
enda á árinu geti numið allt að
2,8 milljörðum króna, miðað við
svipaða framleiðslu og í fyrra.
Magnús Gunnarsson bendir
réttilega á, að ef þetta er staðan
sem framleiðendur horfa fram á,
á næstu mánuðum og misserum,
þá gerist það einfaldlega að fram-
leiðslan beinist úr þessum grein-
um yfir í þær sem gefa meira af
sér. Þannig hafi töluvert af þorsk-
framleiðslu síðustu mánuðina
færst frá frystingu og söltun á
Evrópu yfir í framleiðslu á þorski
fýrir Bandaríkin. „Þessar tölur
sem þú nefnir eru því alltaf vara-
samar, þótt vissulega geti þær
gefið ákveðna vísbendingu um í
hvað stefnir,“ segir Magnús.
Eru Norðmenn að klára toll-
frjálsan kvóta sinn?
Magnús bendir einnig á, að svo
geti farið að Norðmenn klári brátt
sinn tollfijálsa kvóta til EB-Iand-
anna. Líklegt sé að slíkt gerist
innan skamms, að því er varðar
blautverkaða saltfískinn. Þá megi
áætla að verðið jafnist eitthvað á
nýjan leik milli íslendinga og
Norðmanna. Aðalerfiðleikar ís-
lenskra útflytjenda felist í því að
þeir séu að selja sinn físk með
háum tollum við hliðina á Norð-
mönnum, sem hafa enn yfir toll-
fijálsum kvótum að ráða.
„Það er ósköp einfalt að sjá að
með svona hræringum á mark-
aðnum þá verður samkeppnisstað-
an verri. Það hlýtur að leiða til
þess að framleiðslan dregst sam-
an,“ sagði Magnús, þegar hann
var spurður hvaða áhrif hann teldi
að þessi staða á mörkuðum íslend-
inga í Evrópu kæmi til með að
hafa á saltfiskframleiðslu hér
heima.
Magnús sagði að það gleymdist
gjarnan að saltfiskframleiðslan
byggðist á þorskaflanum á hveij-
um tíma, þar sem um 85% þess
fisks sem verkaður er í söltun er
þorskur. „Það kemur því mjög
þungt niður á greininni þegar
samdrátturinn verður svona mik-
ill, að dragast saman, úr segjum
360 til 380 þúsund tonnum af
þorski á ári, niður í kannski 175
þúsund tonn, eins og gæti blasað
við þegar á næsta fiskveiðiári.
Langvarandi samdráttur í þorsk-
afla, samhliða þeim verðlækkun-
um sem átt hafa sér stað að und-
anförnu, hlýtur að hafa mjög
slæm áhrif á afkomuna, það segir
sig sjálft,“ segir Magnús.
Allt leggst gegn okkur
Jafnframt bendir Magnús á að
undanfarin ár hafi íslenskir fisk-
framleiðendur mætt samdrætti í
þorskafla með hækkandi verði, en
nú fari saman enn frekari sam-
dráttur og lækkandi verð. „Segja
má að allt hafí lagst gegn okkur
í þessum efnum. Það er ekki bara
þróunin niður á við í verði, stöðug
vandamál út af tollakvótum og
samdráttur í afla, sem er okkur
fjötur um fót, heldur einnig verð-
lækkun þeirra gjaldmiðla sem við
eigum mest okkar viðskipti í. Ég
nefni líruna, sem lækkað hefur á
milli 20% og 30% gagnvart ECU;
pesetinn hefur lækkað á milli 8%
og 10% gagnvart ECU. Aðrar
myntir sem við eigum einnig við-
skipti í, eins og franski frankinn
og escudosinn, eru mjög þungir
og veikir gjaldmiðlar í þessu
gjaldmiðlasamstarfi Evrópu-
bandalagsins."
Aðspurður hvort hann teldi að
markaðsstarf saltfískframleið-
enda í Evrópu kynni að vera í
hættu, þegar svona illa árar t
greininni, sagði Magnús: „Frá
sjónarhóli okkar sem höfum starf-
að í SÍF þá bætist enn einn þáttur-
inn við, sem gerir okkur erfiðara
um vik, en það er innbyrðis sam-
keppni milli útflytjenda. Á sama
tíma og við erum að bítast við
Rússa og Norðmenn um markaði
í Evrópu, þá grefur þessi innbyrð-
is samkeppni hér heima enn und-
an þeim stöðugleika sem við þó
höfðum á þessum mörkuðum okk-
ar. En ég vona svo sannarlega
að enn séum við ekki komnir á
það stig að við séum að tapa þeirri
markaðshlutdeild sem við höfum
áunnið okkur í gegnum árin,“
sagði Magnús Gunnarsson.
Flugleiðir semja við
einkaaðila um veit-
ingar á Loftleiðum
FLUGLEIÐIR hafa ákveðið að hætta veitingarekstri á
Hótel Loftleiðum og hefur félagið samið við hjónin Guð-
varð Gíslason og Guðlaugu Halldórsdóttur um að þau taki
að sér allan veitingarekstur þar. „Ég hef gaman af að tak-
ast á við þetta verkefni,“ sagði Guðvarður í samtali við
Morgunblaðið.
í frétt frá Flugleiðum segir, að
þessi breyting sé gerð með það í
huga að auka við og endurbæta þá
veitingaþjónustu, sem veitt sé á
hótelinu í dag. Guðvarður og Guð-
laug eiga veitingastaðinn Jónatan
Livingston máv við Tryggvagötu í
Reykjavík. „Flugleiðir vilja kanna,
hvort það kemur betur út að láta
minna fyrirtæki reka veitingasöl-
una og við höfum þegar í huga að
gera nokkrar breytingar," sagði
Guðvarður. „Blómasalurinn, sem
hefur verið lokaður frá því í haust,
verður opnaður að nýju sem kvöld-
verðarsalur. Þá verða léttir réttir í
Lóninu og hádegisverðarhlaðborðið
verður áfram, enda talið eitt það
besta í bænum.“ Guðvarður sagði
að ekki yrðu gerðar neinar breyt-
ingar á innréttingum fyrsta kastið.
Uppsagnir
Guðvarður sagði að Flugleiðir
segðu um mánaðamótin upp starfs-
mönnum sínum, sem vinna við veit-
ingasölu. „Að uppsagnarfresti
þeirra liðnum er það mitt að taka
ákvörðun um endurráðningar og
um það get ég fátt sagt núna. Það
er þþ ljóst að þarna er fjöldi fólks,
sem kann vel til verka. Ég er
spenntur að takast á við þetta verk-
efni, enda hef ég alltaf haft gaman
af að rífa upp staði og vona að það
takist þarna líka. Hvað veitinga-
staðinn Jónatan Livingston máv
varðar, þá rekum við hann áfram
til að byija með, en framtíð hans
er að öðru leyti óráðin."
Höfóar til
.fólks í öllum
starfsgreinum!