Morgunblaðið - 28.04.1993, Page 32

32
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 28. APRÍL 1993
Kjartan Vilbergsson
skipstjóri — Minning
Fæddur 6. mars 1921
Dáinn 20. apríl 1993
Kjartan Vilbergsson skipstjóri og
útgerðarmaður frá Vinaminni í
Stöðvarfirði varð bráðkvaddur að
kvöldi 20. apríl sl. þegar hann var
að huga að trillu sinni.
Kjartan hélt hress og glaður niður
í bátinn um kl. 19.30 og hálfri stundu
síðar var hann allur. Mig langar til
að minnast Kjartans með nokkrum
orðum og rifja upp samskipti mín
við þennan heiðursmann.
Kjartan var mikill atorkumaður
alla tíð og einnig eftir að veikindi
fóru að há honum. Honum leið vel
á sjó og kunni vel við sig á trill-
unni, enda háði asminn honum ekki
eins í hreina loftinu á sjónum.
Kynni okkar Kjartans hófust fyrir
um 20 árum. Kjartan ásamt Ara
bróður sínum sem nú er látinn og
Friðriki Sólmundssyni, Stöðvarfirði,
höfðu þá rekið kröftugt útgerðarfyr-
irtæki í mörg ár. Síldin hvarf og
veiðar í Norðursjó voru erfíðar. Þeir
félagar vildu sinna sinni heimabyggð
og skapa atvinnu þar. Þar fór Kjart-
an fremstur í flokki með dyggum
stuðningi Friðriks. Segja má að þeir
hafi lagt öll sín efnalegu gæði undir.
Hugur Kjartans og annarra frum-
kvöðla var mikill þegar þeir börðust
fyrir endurreisn Hraðfrystihúss
Stöðvarfjarðar og kaupum á vertíð-
arbát og nýjum togara, Kambaröst-
inni SU.
Kjartan lagði mikið á sig til að
ýta undir velmegun á Stöðvarfirði
og reyndi að gæta þess að allar
vinnufúsar hendur hefðu vinnu,
hvort sem var til sjós eða lands.
Sjálfur var hann harðduglegur og
lánsamur skipstjóri. Seinna þegar
hann kom í land sparaði hann físk-
vinnslu Varðarútgerðarinnar og síð-
ar Hraðfrystihúsi Stöðvarfjarðar
stórar fjárhæðir með dugnaði sínum
og útsjónarsemi við hvers konar
verklegar framkvæmdir. Atvikin
höguðu því svo að Kjartan vann
ekki hjá Hraðfrystihúsi Stöðvar-
fjarðar hin síðari ár en sneri sér að
trilluútgerð. Kjartan og Þóra kona
hans sem og fleiri höfðu þá lagt all-
an sinn lífeyri (eignina í Varðarút-
gerðinni hf.) inn í Hraðfrystihús
Stöðvarfjarðar, nú Gunnarstind hf.
Framlag þessa fólks og Kjartans
sem við erum nú að kveðja er mik-
ið, enginn kvóti eða kvótaréttur var
seldur. Eignimar og skipin eða and-
virði þeirra var lagt fram sem hiuta-
fé í Hraðfrystihúsi Stöðvaríjarðar.
Því var treyst að fyrirtækinu yrði
stýrt vel, stjórnvöld sköpuðu rétt
rekstrarskilyrði og leikreglur héldust
óbreyttar, þ.e. þeir duglegu fengju
frið til að bjarga sér og hjálpa sínu
umhverfi.
Persónuleg samskipti mín og
Kjartans voru á tíðum náin. í upp-
hafi voru erfiðir samningar í litlu
samfélagi. Síðar hugsuðu þau Þóra
vel um mig þegar ég dvaldist á
Stöðvarfirði oft nokkra daga í einu.
Fleiri voru gestimir oft og mér á
stundum holað niður þar sem rúm
fannst ef heimilisfólk var ekki allt
heima. Ég gleymi ekki þeirri vin-
semd, trausti og trúnaði sem hjónin
Erfidrykkjur
Glæsileg kidii-
lilaðlxirð (idlegir
salir og injög
góð þjónustiL
Upplýsingar
ísúna22322
FLUGUEIDIR
HéTGL LIFTLEIIIl
sýndu mér á þessum árum.
Árin hafa liðið og samband okkar
allra verið stopult, en samt sem áður
hefur það alltaf haldist traust og
gott. Sambönd sem þessi víðs vegar
um land hallt hafa hjálpað mér ómet-
anlega við að vinna mitt starf. Nú
er ein traustasta hjálparhella mín
fallin í valinn.
Sú stund sem Guð valdi til að
kalla Kjartan til þjónustu við sig var
athyglisverð að því leyti að á sama
tíma hófst aðalfundur Gunnarstinds
hf., félagsins sem hann átti manna
mestan þátt í að steypa grunninn
undir. Kjartan var allra manna fyrst-
ur til að sjá og skilja að rétt væri
að vinna saman. Hann fékk bróður
sinn og vin til samstarfs í upphafi.
Hann studdi sameiningu fyrirtækja
á Stöðvarfirði, hann stóð að sam-
starfí við Breiðdælinga með stofnun
útgerðarfyrirtækisins Hvalbaks.
Hann sá það fyrir að menn yrðu að
vinna saman til að ná árangri ef
auka ætti atvinnuna.
Genginn er góður og ósérhlífínn
maður sem spurði ekki: Hvað getur
byggðarlagið gert fyrir mig? heldur:
Hvað getum við Þóra gert fyrir okk-
ar byggðarlag?
Við Sigríður sendum Þóru og fjöl-
skyldunni okkar dýpstu samúðar-
kveðjur og biðjum guð um að gæta
þeirra. '
Guðmundur Malmquist.
Það liðna, það sem var og vann,
er vorum tíma yfir;
því aldur deyðir engan mann,
sem á það verk, er lifir.
(Einar Ben.)
Á þessari öld hafa íslendingar
unnið mikið þrekvirki. Uppbygging-
in hefur orðið meiri en nokkur gat
trúað fyrir aðeins fáum áratugum.
I sérhverri sveit og þorpi landsins
var fólk að beijast áfram með bjarg-
fasta trú á landið og gæði þess.
Allir sem vettlingi gátu valdið tóku
þátt í starfinu. Menn unnu saman
hönd í hönd, fjölskyldur og nágrann-
ar, eins og ekkert væri sjálfsagðara.
Sumir brutust áfram af meiri dugn-
aði en aðrir eins og gengur í lífínu.
Þeir sem tóku forustu í sjósókn og
nýjum útgerðarháttum höfðu meiri
áhrif á framfarimar en flestir aðrir,
þó hver og einn hafí að sjálfsögðu
átt hlut að máli.
Kjartan Vilbergsson frá Vina-
minni í Stöðvarfirði er einn þeirra
manna sem lengi verður minnst úr
forustusveit íslenskra sjómanna.
Hann var fæddur á Hvalsnesi við
Stöðvarfjörð 1921. Foreldrar hans
vom Vilbergur Magnússon, fæddur
31. júlí 1882, dáinn 26. desember
1956, bóndi í Hvalsnesi í Stöðvar-
firði, og kona hans, Ragnheiður
Þorgrímsdóttir, fædd 19. febrúar
1884, dáin 26. september 1968. Þar
ólst Kjartan upp í stórum systkina-
hóp. Hvalsnesbærinn er út með fírð-
inum að sunnanverðu við mynni
Súlnadals. Dalurinn er kenndur við
Súlur, sém eru tákn Stöðvarfjarðar
og forkunnarfagrir. Þótt ekki séu
tún þar mikil voru náttúruleg skil-
yrði góð til beitar, en nálægðin við
sjóinn gerði búsetu þar mögulega
eins og víða á Austfjörðum.
I uppvexti sínum lærði Kjartan
að ganga til allra verka, en sjó-
mennska og útgerð átti hug hans
allan, enda varði hann æviárum sín-
Séiíræðmgar
í blóiiiasikrpyliiigiun
víð <>11 lækifæri
Bblómaverkstæði I
INNAfel
Skólavörðustíg 12,
á horni Bergstaðastrætis,
sími 19090
um til þeirra starfa. Á árinu 1943,
gekk hann í hjónaband með eftirlif-
andi eiginkonu sinni, Þóru Jónsdótt-
ur frá Hvammi í Fáskrúðsfirði, sem
flutti 1930 að Hvalsnesi ásamt for-
eldrum sínum Jóni Jóhannssyni frá
Hvammi og Kristínu Sigtryggsdótt-
ur frá Ytri-Kleif í Breiðdal. A fyrstu
búskaparárum sínum á Stöðvarfírði
byggðu þau Kjartan og Þóra mynd-
arlegt heimili á Stöðvarfírði sem þau
kölluðu Vinaminni.
Þau eignuðust þrjú fósturböm,
sem eru Kristín Guðnadóttir, gift
Ólafi Guttormssyni og búa þau á
Stöðvarfirði. Fóstursonur þeirra
Bergþór Hávarðsson hefur búið
lengi á Stöðvarfirði en á síðustu
árum hefur hann einkum verið er-
lendis. Fósturdóttir þeirra Þóra
Björk Nikulásdóttir býr ásamt
Björgvin Val Guðmundssyni á
Stöðvarfirði. Kjartani og Þóru var
mjög annt um börn sín, sem hafa
notið kærleika þeirra í ríkum mæli.
Bamabömin hafa dvalið mikið á
heimili þeirra og lært mikið af afa
og ömmu í leik og starfi.
Kjartan Vilbergsson hefur aldrei
verið iðjulaus í sínu lífi. Það var
sama að hveiju hann gekk á sjó og
í landi, að allt lék í höndunum á
honum. Ekkert verk óx honum í
augum. Ef eitthvað þurfti að fram-
kvæma þá gekk hann í það eins og
ekkert væri sjálfsagðara. Fyrsti
stóri báturinn sem hann keypti var
Stuðlafoss sem fékk nafnið Vörður.
Þann bát keypti hann af mági sín-
um, Hjalta Gunnarssyni á Reyðar-
firði, ásamt Ara bróður sínum og
Friðrik Sólmundssyni. Þeir félagar
ráku umfangsmikla útgerð upp frá
því, en félag þeirra hét Varðarút-
gerðin hf. Þeir keyptu síðar stærri
bát sem hlaut nafnið Heimir, en
þeir gerðu út þijá báta með því
nafni í gegnum tíðina.
Utgerð þeirra var ávallt mjög
farsæl og það var eftirsótt að vinna
hjá þeim á sjó og í landi. Fyrirtæki
þeirra var síðan sameinað Hrað-
frystihúsi Stöðvarijarðar hf. þegar
fiskverkendur og útgerðarmenn á
Stöðvarfirði sameinuðust um að
stofna eitt myndarlegt fyrirtæki.
Hlutur Varðarútgerðarinnar í því
fyrirtæki var stærstur og skipti því
sköpum í sambandi við stofnun
þessa félags. Kjartan og félagar
hans töldu að framtíð staðarins og
fólksins væri best tryggð með því
að sameina kraftana. Þegar þær
ákvarðanir voru teknar var framtíð
Stöðvaríjarðar efst í huga Kjartans
eins og reyndar alltaf er mér gafst
tækifæri til að ræða við hann.
Þegar ég nú kveð Kjartan vin
minn þá er margs að minnast. Efst
er mér í huga dugnaður hans og
drenglyndi. Hann gjörþekkti fiski-
mið eftir áratuga sjósókn og langa
starfsreynslu sem skipstjóri. Hann
var einn af þessum mönnum sem
var alltaf með hugann við sjóinn og
hann gat ekki lifað og hugsað án
samverunnar við hafið. Eftir að
hann veiktist illa af asma togaði
sjórinn í reynd meira í hann, því
þar leið honum betur en í landi.
Hann fór því að gera út trillu til
þess að geta notið samverunnar við
hafíð og tekist á við krafta þess.
Bamabömin fengu tækifæri til að
fara með honum og læra og nema
af þekkingu hans.
Vinnudagur Kjartans er orðinn
langur og það liggur mikið eftir
hann. Við sem. vomm svo heppin
að kynnast honum erum þakklát
fyrir allt sem við höfum numið af
honum. Viðmótið var alltaf þægilegt
þótt hann væri ákveðinn og vildi fá
hrein svör við spurningum. Hann
hlífði aldrei sjálfum sér og gat því
gert miklar kröfur tii annarra, enda
virtur og sjálfskipaður foringi meðal
þeirra sem hann vann með. Hann
var ráðagóður og vildi hvers manns
vanda leysa. Þeir eru margir sem
hafa þegið greiða af honum og not-
ið góðs af samskiptum við hann.
Kjartan var mikill gæfumaður í
persónulegu lífi. Þóra stóð með hon-
um eins og klettur í gegnum alit
lífið og þau vom einstaklega sam-
rýnd. Þau byggðu saman húsið sitt
Vinaminni og bám gijótið í gmnn-
inn upp úr fjömnni fyrir neðan.
Þegar húsið var dæmt ónýtt fyrir
nokkmm ámm var ráðist í að byggja
nýtt þótt efnin væm ekki mikil.
Heimili þeirra stóð alltaf opið og
það var gott að dvelja í návist þeirra.
Kjartan og Þóra komu meiru í
verk en við flest getum látið okkur
dreyma um að gera. í öllu þeirra
starfí og lífi var ósérhlífnin og hóg-
værðin í fyrirrúmi. Þau em búin að
gleðja marga á lífsleiðinni og ég er
þakklátur fyrir að hafa fengið tæki-
færi til að kynnast þeim. Samveru-
stundimar hefðu vissulega mátt
vera fleiri eins og gengur og gerist
og Kjartan er kallaður skyndilega
frá okkur. Starfsorkan var ennþá
mikil og hann var í óðaönn að útbúa
bát sinn til að veiða þegar hann
lést. Þar var hugurinn þegar kallið
kom, þar var hann staddur þegar
hann yfirgaf þennan heim.
Við Siguijóna vottum Þóm okkar
dýpstu samúð og biðjum guð að
styrkja hana og aðra aðstandendur.
Minningin um Kjartan er okkur öll-
um hvatning í því að takast á við
verkefnin sem við blasa og gefast
aldrei upp.
Halldór Ásgrímsson.
Okkur systkinin langar í fáum
orðum að minnast afa okkar, Kjart-
ans Vilbergssonar.
Það er erfitt að koma öllu því í
orð sem okkur langar að segja, en
enn erfiðara er að hugsa sér lífíð
án afa. Hann hefur reynst okkur
afskaplega vel í gegnum lffið og
alltaf höfum við getað reitt okkur
á hann. i
Afi var mjög framtakssamur
maður og hreif gjaman alla með sér
ef honum datt eitthvað í hug, sem
var æði oft. Hann var mjög hjálp-
samur og greiðvikinn og sá ávallt
til þess að enginn ætti neitt inni hjá
honum. Hann var líka mjög glað-
lyndur og jafnan með spaugsyrði á
vömm.
Það var mjög ánægjulegt þegar
þeir nafnar fóm að stunda sjóinn
saman nú í seinni tíð. Kjartan Há-
varður þroskaðist mikið á þessum
tíma og lærði mikið í sjóferðunum
með afa sínum. Það brást varla að
þeir fæm fyrstir frá bryggju og
kæmu síðastir að landi. Það skipti
ekki máli hvemig fískiríið var, því
Fæddur 15. maí 1918
Dáinn 18. apríl 1993
Jón Guðmundsson, fyrmm bú-
stjóri við Tilraunastöð Háskólans í
meinafræði á Keldum, lést sunnu-
daginn 18. apríl síðastliðinn eftir
langvinnan sjúkdóm sem læknavís-
indin kunna enn lítil skil á og eng-
in ráð til bjargar.
Jón var fæddur á afskekktu heið-
arbýli í einu harðbýlasta héraði
landsins. Býli þetta, Bægisstaðir í
Þistilfirði, er nú löngu komið í eyði,
en þó að snjóþyngsli væru þar að
jafnaði mikil og sumrin stutt var
þar mörg og dijúg matarholan fyr-
ir sauðkindina þegar vel áraði. Því
var þama lífvænlegt.
Foreldrar Jóns, hjónin Helga
Jónsdóttir og Guðmundur Jónsson,
voru hálfgerðir landnemar þarna í
heiðinni því að býlið hafði verið
lengi í eyði er þau hófu þar bú-
skap. Þama bjuggu þau með barna-
hópinn á annan áratug við fremur
eins og afi sagði við nafna sinn: „Þú
veist það, nafni minn, að til þess
að fá tonn þurfum við fyrst að fá
100 kíló.“
Afí var alla tíð fengsæll sjómaður
og í reynd gekk allt upp sem hann
tók sér fyrir hendur.
Afi var mikill fjölskyldumaður og
vildi hafa marga í kringum sig, því
fleiri því betra. Afi og amma voru
nýbúin að eiga gullbrúðkaup, 50 ár
í farsælu hjónabandi. Þau héldu
stórt og myndarlegt heimili og þar
var ætíð gestkvæmt.
En við getum glaðst yfir því ao
afi fór eins og hann hefði viljað.
Hann var að vinna í bátnum sínum,
gera hann tiibúinn fyrir sumarið.
Og þeir nafnarnir vora að verða til-
búnir í fyrsta róður. En nú líður afa
vel og trúlega er hann farinn að
undirbúa róður handan við móðuna
miklu.
Um leið og við þökkum afa allt,
gleðjumst við yfir því að hafa þekkt
og lifað með jafn frábærum náunga
og hann var.
Minningin um afa lifir í hugum
okkar allra.
Elsku amma, guð styrki þig í
sorg þinni.
Blessuð sé minning hans.
Ragnheiður, Björgvin
og Kjartan.
Elsku pabbi. Með fátæklegum
orðum vil ég þakka þér það skjól
og þá ást sem þú veittir mér allt
frá því ég kom til þín aðeins sex
mánaða gömul og þar til þú lést 20.
apríl sl.
Fyrir mér ertu ímynd allra þeirra
dyggða sem mestu skipta í lífinu,
náungakærleika, barngæsku, dugn-
aðar og heiðarleika. Faðmur þinn
var ætíð opinn og aldrei hafðirðu
mörg orð um óknytti mína og ann-
arra. Allt það sem þú tókst þér fyr-
ir hendur var gert af lífi og sál og
engu verki fannst þér lokið nógu
fljótt.
í kringum þig var alltaf gleði,
enda bjóstu yfír mikilli kímnigáfu
sem aldrei var djúpt á. Þú veittir
öllum birtu og yl og þú hélst alltaf
þínu góða skapi, sama á hveiju
gekk.
Alltaf varstu ánægðastur þegar
þú hafðir okkur öll, fósturbörnin,
tengdabömin, barnabömin og
bamabamabörnin, hjá þér, eins og
gjarnan var á stórhátíðum.
Og ekki fékkst að njóta þess að
róa á bátnum þínum, eins og hann
var orðinn góður eftir breytingamar
í vetur, né búa lengi í nýja Vina-
minni sem þú reistir af mikilli elju
fyrir flórum áram.
Ekki datt mér í hug að samtal
okkar í hádeginu 20. apríl yrði okk-
ar síðasta þessa heims, þegar þú
kvaddir mig á þinn sérstaka hátt.
Elsku pabbi, þú varst ekki mikið
gefinn fyrir málalengingar og því
kveð ég þig nú hinsta sinni.
Góðan guð bið ég að geyma þig
og styrkja mömmu í sinni miklu
sorg.
Þóra Björk.
kröpp kjör, en með dæmafárri elju
og seiglu bjargaðist þó allt sæmi-
lega af. Mátti það að nokkra þakka
samhjálp og samvinnu sem var svo
ríkur þáttur í viðhorfum fólks í
þessu byggðarlagi, þó að menn
deildu í bland eins og löngum er
siður íslendinga.
Búskap á Bægisstöðum lauk árið
1927, og þá lá leið Jóns að sjónum
til frændfólks að Jaðri við Þórshöfn
og enn síðar að höfuðbólinu Eiði á
Langanesi. Þar dvaldist Jón um
árabil og vandist veiðiskap og öllum
störfum til lands og sjávar.
Líkt og margir Áustfirðingar
sótti Jón til skólasetursins að Eið-
um. Þar var margmenni og mikið
félagslíf undir stjóm hins mikilhæfa
skólamanns, Þórarins Þórarinsson-
ar. Oft rifjaði Jón upp gleði og fjör
dvalaráranna á Eiðum.
Vorið 1949 réð Gunnar Ólason
Jón til starfa við Tilraunastöðina á
Keldum og þar starfaði Jón síðan
nær óslitið til starfsloka 1988.
Minning
Jón Guðmundsson