Morgunblaðið - 25.07.1993, Qupperneq 7

MORGUNBLAÐIÐ MANNLIFSSTRAUMAR SUNNUDAGUR 25. JÚLÍ 1993
B 7
um gluggann. Víða í Evrópu og
Mið- og Suður- Ameríku hafa
fundist gataðar hauskúpur og ófá-
ar bera því vitni að sjúklingurinn
hafi lifað aðgerðina af og nokkur
ár í viðbót. A beinbrúnunum um-
hverfis opið sést hvort sjúklingn-
um varð lengra lífs auðið eður ei.
Þessi lækningamáti mun ennþá
við lýði í afskekktum svæðum í
Asíu og Afríku.
Þegar menn komu sér upp tíma-
tali og bjuggu til letur sem var
þrykkt í leir eða klappað í stein
vænkaðist hagur allrar sagnfræði.
Babýloníumenn voru snemma á
ferðinni með skráðar heimildir eða
fyrir 4-5000 árum. Um 30 þúsund
leturtöflur frá þessum tímum hafa
komið í leitirnar og fjjalla átta
hundruð um lækningar. Þeirra á
meðal er einn lyfseðill, sá fyrsti
sem sögur fara af. - Gríski sagna-
ritarinn Heródótos á 5. öld fyrir
Krist segir að íbúar Babýlonar
hafi flestir verið áhugasamir um
lækningar og því hafi sjúklingar
legið á strætum úti svo að vegfar-
endur gætu látið álit sitt í ljós og
gefið góð ráð.
Hér mun við hæfi að minnast
að lokum á egypska lækninn Im-
hotep en hann er fyrstur í röð
þeirra lækna sem eiga nöfn sín á
spjöldum sögunnar; hvað forverar
hans hétu veit nú enginn. Imhotep
var uppi fyrir tæpum fimm þúsund
árum, stórvesír kóngsins í Memfis
og þúsundþjalasmiður. Hann orti
ljóð, hannaði pýramída, spáði í
stjörnur og læknaði. Og enn átti
hann eftir að hækka.í tign eftir
dauða sinn eins og kollega hans
Asklepíos hinn gríski. Þeir voru
báðir teknir í guðatölu enda var
þeim iðulega ruglað saman fram
eftir öldum og tilbeðnir sem hinn
eini sanni guð heilbrigðinnar og
verndari kvellisjúkra jarðarbúa.
VlSINDI/ískógi eba á sléttuf
Búsetafyrstu
mannveranna
FYRSTA vitneskjan um uppréttan gang mannlíkra vera er frá
því fyrir 3,5 milljón árum. Annað um líkamlega uppbyggingu og
lifimáta þessara tvífætlna er að mestu óljóst. Lengst af hafa
mannvísindamenn gert ráð fyrir því að fulltrúar þessa mannlíka
flokks hafi helst búið á flatlendi grassléttna og annars lágvaxins
gróðurs. Nýlegar rannsóknir benda frekar til þess að þessir fornu
forverar okkar hafi eytt miklum tíma í skóglendi og jafnvel uppi
í tijám.
Vísindamenn frá Witwatersr-
and Háskólanum í Suður-
Afríku vinna nú að úrvinnslu
gagna sem þeir hafa safnað í
Makapan dalnum, norðvestur af
borginni Potgiet-
ersrus. Sú mynd
sem þeir hafa
dregið upp af
landafræði og
gróðurfari svæð-
isins er all frá-
brugðin því sem
hingað til hefur
verið talið. Þeir
telja að svæðið hafi verið úrkomu-
ríkt og þakið grænum gróðri og
skógum. Makapan dalurinn var
að öllum líkindum gróðursælli og
áhrifa þurra árstíða gætti ekki í
sama mæli og nú þekkist. Þarna
þrifust því þéttir runnar og annar
hitabeltisgróður. Þær þurrlendis-
sléttur sem einkenna svæðið í dag
voru þá ekki fyrir hendi.
Á þessu svæði bjuggu létt-
byggðar mannlíkar verur sem telj-
ast til stofnsins Australopithecine
africanus. Steinrunnar leifar rúm-
lega tíu einstaklinga hafa fundist
á svæðinu, aðallega í hellum við
Makapan dalinn. Fleiri menjar af
verum sama stofns hafa fundist
annars staðar í Transvaal fylkinu
í Suður-Afríku. Erfitt er að tíma-
setja leifarnar nákvæmlega, en
talið er að þær séu u.þ.b. þriggja
milljón ára gamlar.
Samanburðarrannsóknir sýna
að verunar úr Makapan dalnum
eru svipaðar öðrum stofni er nefn-
ist Ausralopithecus afarensis.
Þekktasti fulltrúi hans er Lucy,
en svo nefnast leifar ungra kven-
veru sem taldar eru vera u.þ.b.
3,1 milljón ára gamlar. Menjar
þessa fólks hafa fundist á mörg-
um stöðum í Austur-Afríku, aðal-
lega í Tansaníu. Rannsóknir á síð-
astliðnum árum benda til þess að
gróðurfar Austur-Afríku hafi ver-
ið ríkt af skógum og runnagróðri
á þeim tímum sem Lucy og félag-
ar bjuggu á svæðinu. Þetta styður
eftir Sverri
Ólafsson
3,6 milljón ára gömul spor fornra mann-
vera.
þá tilgátu að ábúðarsvæði Ausra-
lopithecus flokksins hafi verið
skóglendi, frekar en þurrar slétt-
ur. Jafnvel þó elstu beinar sannan-
ir fyrir tilvist Ausralopithecus af-
arensis séu ekki nema um 3 millj-
ónir ára eru óbeinar sannanir enn
eldri. Elstu fótspor eftir uppréttar
iífverur, sem fundist hafa í hörðn-
uðum öskulögum, hafa verið ald-
ursgreind sem a.m.k. 3,6 milljón
ára gömul.
Auk nokkurs aldursmunar er
margt ólíkt með þeim menjum
sem fundist liafa í Austur- og
Suður-Afríku. Það sem er mest
einkennandi fyrir leifarnar í Suð-
ur-Afríku er að þær hafa fundist
í hellum. Þetta kemur nokkuð á
óvart þar sem engin
önnur vitneskja bendir
til þess að þessar verur
hafi dvalist langdvölum
neðanjarðar. Trúlegra
er að þær hafi orðið hí-
önum og öðrum stórum
kattartegundum að
bráð, sem hafa dregið
bráð sína inn í hella og
aðra afkima. Nákvæm-
ar athuganir á beinun-
um benda til þess að
þetta sé rétt.
Híönur veiða helst í
lágvöxnum og grisjótt-
um runnum og á gras-
lendi. Líklegt er því að
forverar okkar af
Australopithecus ætt
hafi ekki eytt miklum
tíma á þessum hættu-
svæðum. Trúlegra er að
þeir hafi frekar kosið
skóga og þétta runna
sem nóg var af á svæð-
inu á þeim tímum sem
um er að ræða. Ólíklegt
er að þessar fornu verur
hafi verið meginfæða stórra katt-
artegunda, jafnvel þótt ferðir út
á flatlendið hafi ekki verið hættu-
lausar.
„Skógarhugmyndin“ hefur
fengið frekari stuðning frá þýsk-
um vísindamönnum sem hafa
fært góð rök fyrir því að líkams-
bygging forvera okkar, eins og
reyndar margra apategunda, sé
betur til þess fallin að lifa í tijám
og skóglendi en á flatlendi. Spor-
in gömlu sem forfeður okkar
skildu eftir sig í Laetoli, í Tansa-
niu segja sína sögu, sem hefur
verið vísindamönnum mjög gagn-
leg. Þau segja okkur hins vegar
lítið um það umhverfi sem þessum
forvitnilegum verum leið best í.
Eintivers staðar las ég að móðir
væri sú kona sem segist ekki vera
svöng þegar lítill matur er til og
vill heldur standa en sitja þegar
fá sæti eru við borðið. En heldur
ekki þær konur sleppa við tog-
streituna. Þeim kann að finnast
jarðvistin harla daufleg þegar
börnin þurfa ekki lengur á tryggð
hennar að halda og láta jafnvel á
sér skilja að hún sé þeim íjötur
um fót.
Hvernig á konan þá að snúa
sér í þessum flóknu kringumstæð-
um. Hún er ábyrg fyrir karlaveld-
inu og vellíðan sinna nánustu og
á að sjá um að skammta hveijum
sitt og í þeim mæli að ekki verið
árekstrar. Setjum svo að þetta
takist, er þá allt eins og vera ber?
Nei, svo einfalt er það ekki. Það
sem oft vantar er að konur haldi
tryggð við sjálfa sig. Það vill
gleymast að kenna þeim það. í
æsku læra þær ýmsar aðrar
dyggðir en tryggðina, svo sem
hreinskilni og drengskap, seinna,
þegar þær vaxa upp eignast þær
drauma og markmið. Það er hverri
konu brýn nauðsyn að halda
tryggð við þessa þætti í vitund
sinni, það leiðir til ills fyrir fólk
að ganga gegn sannfæringu sinni,
sem þýðir að ganga gegn hug-
myndum sem það hefur tekið
tryggð við. Við konur þurfum að
koma okkur í þá andlegu stöðu
að geta séð skóginn fyrir tijánum.
Aðeins þannig höfum við yfirsýn
yfir það sem gera þarf, aðeins
þannig erum við hæfar til þess
að dreifa út tryggðarpöntum, án
þess að rýja okkur sjálfar andlega
inn að skinni. Við þurfum að reyna
að kenna dætrum okkar að skil-
greina með sjálfum sér hvað þær
hafa tekið tryggð við, raða því í
forgangsröð eftir því sem hverri
og einni er hentast og síðast en
ekki síst að halda tryggð við sína
eigin hugmyndir og drauma.
Chevrolet Corsica Luxury 93'
Á kr. 1.869.000.- á götuna með ryðvörn og skráningu.
Aukalega í Luxury:
• Alfelgur.
• Vindskeið.
• MótaSar aurhlífar.
• Breið dekk með hvítum stöfum.
Chevrolet á gamla genginu
Staðalbúnaður í Corsica er hreint ótrúlegur: ABS
bremsur, sjálfskipting, útvarp/segulband,
öryggisloftpúði í stýri, samlæstar hurðir,
rafdrifnar rúður og m.fl.
Alger nýjung í lánamálum á íslandi. Við lánum
3/4 af andvirÓi bílsins í 36 mánuSi. Standi illa á
hjá þér á tímabilinu er hægt aS hliSra greiSslum
allt að sex sinnum og færa þær aftast. Þú greiðir
þá bara vexti. Þannig getur lánið orðið til 40
mánaða.
Til aö auðvelda þér bílakaupin enn frekar, tökum
við vel með farna notaða bíla uppí.
Bílheimar hf.
FOSSHÁLSI 1. SÍMI 63 4000.