Morgunblaðið - 02.09.1993, Síða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 2. SEPTEMBER 1993
Sinfóníuhlj ómsveit
æskunnar og Zukofsky
Greinargerð frá stjórn Sinfóníuhljómsveitar æskunnar
Morgunblaðinu hefur borist eft-
irfarandi greinargerð frá stjórn
Sinfóníuhljómsveitar æskunnar:
Allmargar greinar hafa birst í
Morgunblaðinu að undanförnu vegna
þeirra tíðinda, að ekki tókust samn-
ingar með Sinfóníuhljómsveit æsk-
unnar (SÆ) og aðalstjómandanum,
Paul Zukofsky. Það vegur enn
þyngra þegar ein greinanna var sjálf-
ur leiðari blaðsins, en í honum er
farið fram á að stjórnin skýri mál
sitt betur. Það er ekkert eðlilegra
en að fara fram á slíkt, því að allar
greinarnar sýna mjög einhliða af-
stöðu gegn stjórn SÆ að undanteknu
stuttu viðtali við formann stjómar
SÆ. Hér verður því reynt að skýra
mál þetta, eins og það lítur út frá
sjónarhóli stjómar SÆ.
Það er ekki rétt, að stjóm SÆ
hafi „sagt Paul Zukofsky upp“ að
eigin fmmkvæði, heldur gat hún
ekki samþykkt síðasta samningstil-
boð hans, þar sem hann krafðist
þess að stjómin annaðhvort sam-
þykkti eða hafnaði samningnum í
heild. Þar sem það reyndist ekki
kleift, eins og skýrt verður hér á
eftir, var ekki um annað fyrir stjóm-
ina að ræða en að senda honum bréf,
þar sem stjórnin harmar að samning-
ar skulu ekki hafa náðst.
Það skal skýrt tekið fram að und-
anfari þessara dapurlegu málaloka
vom mikill fjöldi faxbréfa og símtöl
í marga mánuði. Þessi margra mán-
aða viðleitni ætti að sýna að stjóm-
inni var alvara að ná samningi við
Zukofsky. Það er ekki rétt eins og
hann hélt fram í viðtali við Stöð 2
að stjórnin hafi ekki viljað hafa hann
áfram. Ef stjómin hefði ekki viljað
hann áfram, hefði samningsviðleitni
hennar tekið enda fyrir löngu. Sumir
kunna að furða sig á því að stjórnin
skuli ekki hafa skýrt mál sitt fyrr í
fjölmiðlum. Það er af tvennum
ástæðum. I fyrsta lagi höfðu sumir
stjómarmanna verið erlendis og rétt
ókómnir heim og í öðm lagi hefur
síðan átt sér stað enn ein tilraun til
að ná saman á öðmm vettvangi, en
án árangurs. Vildi stjómin ekki tmfla
þá tilraun með greinum í blöðin á
meðan á henni stóð. Ætti það ekki
síst að sýna að stjóminni var alvara
um samkomulag.
Fyrir um það bil ári var stofnuð
ný stjóm SÆ, þar sem stjómarmenn
fyrri stjómar höfðu yfirgefið hana,
sumir reyndar vegna óánægju með
tilhögun mála. Núverandi stjórnar-
menn fylla nákvæmlega saman
munstur og fyrri stjóm, þ.e. skóla-
stjóri Tónlistarskólans í Reykjavík,
fulltrúi Samtaka skólastjóra tónlist-
arskóla (STS), fulltrái Sinfóníu-
hljómsveitar íslands (SÍ), fulltrái for-
eldra nemenda og fulltrái nemend-
anna í hljómsveitinni. Zukofsky sam-
þykkti sjálfur val þessara manna í
hina nýju stjóm, enda allvel kunn-
ugur sumum þeirra persónulega.
Fljótlega kom í Ijós að þörf var á
reglum fyrir stjórn SÆ og stjómand-
ann að starfa eftir. I símtölum sl.
haust var Zukofsky sammála þessu
og var reynt að byggja á gömlum
reglum sem höfðu verið samdar
nokkrum árum áður. Þegar komið
var fram í janúar á þessu ári komu
í Ijós ágreiningsatriði, þar sem það
mikið bar í milli, og reynt var að
leysa málið með því að koma saman
einfaldari samningi við stjómandann.
Þótt það virtist byija vel, reyndist
það verða ekki síður flókið mál og
erfíðara en nokkurn grunaði.
Sinfóníuhljómsveit æskunnar.
Hér mætti spyija hvers vegna
þörf sé á stjórn slíkrar hljómsveitar,
hvort ekki sé best að láta Zukofsky
um að ráða í einu og öllu og fram-
kvæmdastjórann um að framkvæma
óskir hans. Allir fyrrverandi stjórn-
armenn eru þeirrar skoðunar að
nauðsynlegt sé fyrir SÆ að hafa
stjóm, vegna þess að nemendur
hljómsveitarinnar eru allir úr tónlist-
arskólum landsins og því mikilvægt
að góð samvinna sé milli skólanna
og stjómandans. Þar má nefna t.d.
að mikilvægt er að námskeiðin séu
á þeim tíma sem ekki truflar skóla-
starfið. Þótt allir séu sammála um
ágæti námskeiðanna kemur það sér
mjög illa, ef námskeiðin eru haldin
t.d. þegar próf eru í nánd. Eins er
mikilvægt að fjöldi námskeiðanna
fari ekki upp fyrir eðlileg mörk. Þótt
allir séu sammála um ágæti nám-
skeiðanna getur orðið of mikið af
góðum hlut. Um það eru líklega flest-
ir sammála. Kennarar nemenda í
SÆ, skólastjórar, foreldrar nemenda
og nemendurnir sjálfir eru sammála
um, að tvö námskeið á ári séu hæfi-
legur fjöldi. Hér vildi Zukofsky hafa
þijú námskeið og var erfitt að fá
hann til að samþykkja tvö. Sættust
menn því á 2-3 námskeið árlega,
þ.e. þijú námskeið, þegar sérstaklega
stendur á. Það er ekki rétt að stjóm
SÆ hafi ekki haft samband við nem-
endur SÆ, eins og fram kemur í
einni grein nýlega. Bæði fulltrúi
nemenda í stjóm SÆ og margir nem-
endur, sem stjóm hafði samband við,
vom sammála um, að besti tími til
námskeiðahalds væri um miðjan
september, þegar skólastarf er að
heflast og á vorin, rétt eftir að skóla-
starfi lýkur. Ummæli Zukofskys um
þessa ósk nemenda voru þau, að
„þeir vissu ekki hvað þeir væra að
tala um“. Hér mætti því eðlilega
spyija, hvort hann hafi verið að taka
tillit til sinna hagsmuna eða nemend-
anna. Þessi tvö atriði, tímasetning
og fyöldi námskeiða, skipta miklu
mál fyrir allt skólastarf tónlistarskól-
anna og að sjálfsögðu fyrir nemend-
uma sjálfa. Af ofanskráðu sést, að
þörf er á stjóm til að hafa þessi mál
í lagi, því að það hefur oft komið
fyrir á undanförnum árum að bæði
tímasetning hefur verið slæm og til-
hneiging verið í að fjölga námskeið-
um. Það er varla til mikils mælst að
reyna að hafa skikk á svo einföldum
hlutum.
I lokasamningstilboði sínu, sem
Zukofsky bað stjómina að sam-
þykkja eða hafna í heild, vildi hann
auk fulls listræns valds einnig fá
fullt vald í „öllum öðram málum“,
sem hefði gert stjómina óþarfa. Það
er misskilningur hjá Zukofsky, ef
„ Að lokum viljum við
enn minna á, að við
„sögðum Zukofsky ekki
upp“ í venjulegum
skilningi, hann gaf okk-
ur ekki aðra möguleika
en að hafna tilboði, sem
ekki var unnt að ganga
að eins og fram hefur
komið hér að framan. “
hann heldur að stjómin hafí áhuga
á valdi sem slíku, en örlað hefur á
því í málflutningi hans að stjórnar-
menn gæti einhverra einkahagsmuna
í starfsemi SÆ. Sannleikurinn er sá
að þeir starfa þar einungis af áhuga
til að gæta eðlilegs samstarfs skól-
anna (nemendanna) og stjómandans.
Stjórnin vinnur allt sitt starf kaup-
laust og hvers konar hagsmunir því
víðs fjarri. Það að samþykkja ofan-
nefnt tilboð, sem hefði gert stjórnina
óþarfa, var því óhugsandi og hefði í
rauninni þýtt að stjórnin væri valda-
laus, en bæri fulla ábyrgð.
Eins og fram kemur hér að ofan
samþykkti stjómin að Zukofsky
fengi fullt frelsi eða vaid í listrænum
málum, en það er rétt hjá Zukofsky,
að stjórnin hafi viljað vera með í
ráðum í verkefnavali, er samningar
vora að hefjast. Það var vegna þess
að ekki leist öllum vel á að láta nem-
endur æfa Parsifal Wagners á þrem
námskeiðum í röð og eins vildi stjóm-
in koma að meiri breidd í verkefnav-
ali. Eftir að hafa skoðað þessa hlið
samningsins betur féllst stjómin á
að stjórnandinn fengi að ráða þessum
málum. Það er hins vegar ekki rétt
hjá Zukofsky, eins og kom fram í
viðtali við hann á Stöð 2, að stjórnin
vilji ennþá ráða verkefnavali. List-
rænt frelsi hans var samþykkt í
samningsgerðinni fyrir mörgum
mánuðum. Meðlimir stjórnar era
flestir sammála því, að val Zukofskys
hefur oft verið bæði frumlegt og
djarft. Stjómin vill ekki sitja undir
því ámæli að hún sé að reyna að
færa starfsemina niður á lægra og
hversdagslegra plan. Hún hefur
þvert á móti hrifist af djörfum, kröfu-
hörðum verkefnum, þar sem Zukof-
sky hefur náð ótrálegum árangri.
Það er einmitt vegna þessara hæfi-
leika hans og listrænnar stærðar að
stjórnin hefur reynt til hins ýtrasta
að ná samkomulagi. Hins vegar hafa
ýmsir bent á að það þyrfti að gæta
að meiri breidd í verkefnavali, t.d.
gefa nemendum sams konar leiðsögn
í t.d. Mozart, Beethoven eða Brahms
eins og Zukofsky hefur veitt þeim í
fyrrnefndum verkum.
Eitt af erfíðustu atriðum samn-
ingsins var samningstíminn. Það er
alveg ljóst, að þar gengur Zukofsky
út frá því sem að hans sögn tíðkast
í Bandaríkjunum. Reynt var að út-
skýra fyrir honum, að hvorki 10 ára
samningar né æviráðningar væru
inni í myndinni hér á landi. Algengir
væra t.d. tveggja ára samningar við
stjómendur hjá SÍ. Að lokum sætt-
ust menn á 5 ár, sem sumum þykir
samt of langt gengið.
I leiðara Morgunblaðsins 30. júlí
sl. er lögð áhersla á ágæti Zuk-
ofskys, að hann geri miklar kröfur
til nemenda sinna og hve dýrmætt
það sé fyrir nemendur að njóta leið-
sagnar hans. Einnig er nefnt að
margir nemendur sem farið hafi til
framhaldsnáms erlendis hafi metið
mikils þessa leiðsögn. Allt er þetta
gott og jákvætt og stjómin því að
sjálfsögðu sammála. Hins vegar má
einnig benda á marga nemendur sem
farið hafa á námskeið erlendis og
kynnst öðrum hljómsveitarstjóram,
en þeir hafa bent á mikilvægi þess,
að kynnast öðram sjónarmiðum. Hér
komum við að því sem á að vera svo
sjálfsagt í allri list. í öllu listnámi
felst mikil ögun og þrotlaus vinna,
en einnig þroskun einstaklingsins,
en hann þarf að vinna úr mismun-
andi sjónarmiðum þeirra kennara
sem veita honum leiðsögn. Hið heil-
brigða og eðlilega í listnámi er að
eftir þjálfun og fræðslu hjá sama
kennara í lengri eða skemmri tíma
fái hann fleiri sjónarmið, tæknileg,
túlkunarleg o.fl. Þess vegna vildi
stjómin fá inn gestastjórnendur auk
aðalstjórnanda. í fyrstu var Zuk-
ofsky mótfallinn þessari tillögu, en
þegar hann var hér í mars sl. virtist
hann vera farinn að samþykkja hana,
a.m.k. munnlega. En þegar hann var
kominn vestur um haf vildi hann
ekki taka undir hana lengur. Það er
á engan hátt verið að vanvirða starf
Zukofskys fremur en annarra stjóm-
enda eins og hans með ungmenna-
hljómsveitum, þótt aðrir stjórnendur
taki að sér tónleika annað slagið.
Það er einfaldlega eðlilegur gangur
mála. Annað er það að það hefur oft
einkennt íslenskt þjóðlíf í sinni sér-
stöku einangrun að hefja suma menn
upp til skýjanna, þeir verða „heims-
frægir" á Islandi. Gefíð er í skyn hér
á landi að hann sé að stjóma þekkt-
um sinfóníuhljómsveitum erlendis
sem er alls ekki rétt. Það breytir
ekki því að við metum vel starf hans
hér. Hins vegar teljum við það ekki
hollt ungu, efnilegu tónlistarfólki að
vera lokað inni með sama stjómanda
hér ár eftir ár án þess að fá að opna
glugga í fleiri áttir. Ferskt loft þarf
að fá að Ieika um listræna uppbygg-
ingu eins og á sér stað í SÆ. Bæði
ögun og frelsi þurfa að vera til stað-
ar.
Þá er einnig nefnt í áðurnefndum
leiðara að „litríkir og skapheitir lista-
menn hafí löngum auðgað tónlistar-
heiminn". Það er auðvitað rétt, en
alls ekki allur sannleikurinn. Ef við
gáum betur að starfsháttum og sam-
skiptum hinna ýmsu þekktu og viður-
kenndu tónlistarmanna, þá er erfítt
að halda fram einni skoðun í því
máli. Staðreyndin er að þeir eru með
ýmsum hætti og því er erfitt að full-
yrða að sé viðkomandi listamaður
erfíður og skapmikill hljóti hann að
vera snillingur. Það eru til svo mörg
dæmi um hið gagnstæða.
Það væri langt mál að fara út í
fleiri atriði í þessu máli, sem ætti í
raun að vera einfalt, en eitt af erfíð-
ustu atriðum lokasamningstilboðs
Zukofskys var að hann héldi launum
til fimm ára, þótt íjárstyrkur frá ríki
og borg brygðust. Það skiptir ekki
máli hvort hér var um Zukofsky eða
einhvern annan aðila að ræða.
Hvernig getur nokkur stjórn axlað
slíka ábyrgð? Stjórn SÆ hafði ekk-
ert umboð til slíks. Brygðist fjár-
styrkur á tímabilinu, áttum við í
stjórninni að greiða honum úr eigin
vasa? Við reyndum að fá Zukofsky
til að breyta þessu atriði, en án
árangurs. Þegar Zukofsky heldur því
fram í fjölmiðlum nú undanfarið að
hann vilji aðeins starfa við sömu
skilyrði og áður, þá er það ekki rétt
í Ijósi þess, sem hann fer fram á í
samningstilboði sínu. Þar hefði hann
fengið fímm ára samning með trygg-
ingu fyrir launum allan tímann, hvað
sem á dyndi. Það hefðu ekki verið
sömu skilyrði og áður. Eins og sagt
var hér að ofan ætti þetta mál að
vera heldur einfalt. Hið eina, sem
stjórn SÆ vill gera er að hafa skikk
á málum hljómsveitarinnar: 1) góða
tímasetningu, 2) eðlilegan fjölda
námskeiða, 3) breidd í verkefnavali,
4) gestastjórnendur auk aðalstjórn-
anda, 5) eðlileg uppsagnarákvæði og
lengd samnings. Vegna tortryggni
Zukofskys og tilhneigingu til mi-
stúlkumar á mörgum atriðum hefur
þetta mál orðið svona flókið.
Að lokum viljum við enn minna
á, að við sögðum Zukofsky ekki upp
í venjulegum skilningi, hann gaf
okkur ekki aðra möguleika en að
hafna tilboði, sem ekki var unnt að
ganga að eins og fram hefur komið
hér að framan. Þá var ekki um ann-
að að ræða en að harma að ekki
hefðu tekist samningar og þakka
honum fyrir allt það mikla starf, sem
hann hefur unnið hér á undanfömum
árum.
Hvort sem unnt verður að ná sam-
komulagi við Zukofsky eða ekki er
nú mikilvægast að starf SÆ haldi
áfram. Það hefur komið fyrir að SÆ
hafí skilað stórkostlegum árangri
með öðram hljómsveitarstjóra en
Zukofsky. Þar sannaði hljómsveitin
ágæti sitt í hinni miklu 5. sinfóníu
Sjostakóvítsj undir stjóm Marks Re-
edmans 1985. Þetta er einungis nefnt
sem dæmi um það að SÆ hefur sann-
að mikilvægi starfs síns og að nú
er þýðingarmikið að fá fyrsta flokks
hljómsveitarstjóra erlendis frá til
starfa og í framhaldi af því einnig
gestastjómendur. Hljómsveitin getur
ekki starfað án fjárstyrkja frá ríki
og borg. Við lítum þannig á að þrátt
fyrir allt hið góða starf Zukofskys
hér, sé höfuðatriði málsins það að
hér er verið að hlúa að og styrkja
merkilegt starf hljómsveitar ungra
efnilegra íslenskra tónlistarmanna
en ekki persónu stjómandans sér-
staklega, hver sem hann kann að
vera hveiju sinni. Spumingin er:
Hvað er SÆ fyrir bestu? Stjórnendur
koma og fara. Eftir stendur SÆ, sem
þungamiða alls þessa máls.
Stjóm Sinfóníuhljómsveitar
æskunnar, Halldór Haralds-
son, Gunnar Gunnarsson,
Runólfur Birgir Leifsson.
Framkvæmdasljóri SÆ, Guð-
rún Ingimundardóttir.
HAFNFIRÐINGAR
OG NÁGRANNAR!
Full búð af nýjum vörum: NIKE skólatöskur, gallar, sokkar,
skór og margt fleira. Einnig nýju JORDAN og BARKLEY skórnir.
Seljum einnig vinsælu gallabuxurnar frá LEE COOPER.
Fjölsport, Lækjargötu 34c, Hafnarfirði, sími 65 25 92.