Morgunblaðið - 05.12.1993, Qupperneq 10

10 B
MORGUNBLAÐIÐ
MANNLIFSSTRAUMAR SUNNUDAGUR 5. DESEMBER 1993
STANGVEIDI/£r laxveidi streituvaldur en silungsveidi
slökunarabferb ?
A Mölunum
FEGINN varð ég þegar laxveiðiferðinni lauk og ég komst vestur
á Malir að kasta fyrir bleikju. Engin svæðaskipting, engin tíma-
mörk, engar bílferðir milli staða, engar stórsteikur að kvöldi,
enginn rígur eða metingur um veiði, engin stórútgjöld, vonbrigði
eða gremja ef lítið veiddist — aðeins takmarkalaust frelsi og enda-
laus strandlengjan til norðurs, höfðinn og eyjarnar úti fyrir eins
og bryndrekar sem gættu fjarðarins.
Bryndrekar gæta fjarðarins.
Menn eiga ekki að sofa á sumr-
in. í hæsta lagi að kasta sér
tvo, þijá tíma um lágnættið meðan
fuglarnir blunda og skvaldrið í
björgunum þagnar. Islenska sum-
arið er ekki það
langt að menn
hafi efni á að sofa
það af sér og frið-
sældin er aldrei
meiri en á björt-
um vornóttum.
Ég á erfitt með
að skilja þá sem
telja það dýpstu
sælu að sofa „fram eftir“, eins og
það er kallað og eyða þar með
dýrmætum tíma stuttrar ævi í
meðvitundarlausu móki.
Ég mjakaði mér hljóðlega fram
úr, setti kaffikönnuna í samband,
seildist eftir samlokunni í ísskápn-
um og lagði hana við hliðina á
hitabrúsanum til að gleyma henni
ekki.
Að því búnu fór ég í fötin,
smeygði ég mér í stígvélin og brá
mér út undir vegg að sveitamanna-
sið, horfði á meðan vestur yfir til
Eilífsfells handan fjarðarins. í
suðri var Hnjúkurinn á sínum stað
upp „frá sæbotni skáhöllum". Það
blakti ekki hár á höfði, tíminn virt-
ist standa kyrr og ég átti allan
morguninn framundan. Klukkan
var að ganga fimm.
Þegar ég kom inn aftur voru
síðustu kaffidropamir að golgrast
niður í könnuna. Ég fyllti brúsann,
hellti afgangnum í fant og saup
úr honum. Ekki þurfti aðra morg-
unhressingu.
Gamla treyjan og veiðitaskan
héngu á nagla í skúrnum. Ég setti
nestið í töskuna. Þar var fyrir
spónabox, hnífur og töng og plast-
poki undir fiskinn. Sex feta spón-
stöngin stóð tilbúin úti við dyr.
Eftir að ég hefi skipt um girni á
hjólinu á vorin er hún ekki tekin
sundur allt sumarið. Á ferðalögum
liggur hún ofan á farangrinum
aftur í bílnum og er tiltæk sé kom-
ið að veiðilegum stað þar sem til-
valið er að hleypa farþegunum út
og leyfa þeim að teygja úr sér.
Ég snaraði mér í treyjuna, setti
töskuna á öxl, greip stöngina,
hallaði hurðinni varlega að stöfum
til að vekja engan og gekk út í
tært morgunloftið.
Ekki var langt að fara, bærinn
stóð rétt innan við sjávarkambinn.
Aðeins þurfti að ganga yfir fitjam-
ar þar sem stelkurinn hélt vörð
og varaði aðra í fuglabyggðinni
við aðsteðjandi hættu gjallandi
rómi.
Himbrimi flýgur af hafi hægum
vængjatökum inn yfir ströndina í
átt að fjallavötnunum ofan við
byggðina. Sennilega vom komnir
ungar hjá þessum stóra, þyngsla-
lega fugli sem er svo mikil prýði
í íslenskri náttúru og gleður oft
augu veiðimanna. Vert er að minn-
ast þess að aðeins eru talin þijú
hundruð varppör á landinu.
Kamburinn sem vetrarbrimið
hafði hlaðið upp var hár og ótrú-
lega stórgrýttur. Hann var greini-
lega ekki alltaf eins mildur héðra
og þennan fagra góðviðrismorgun.
Það var erfitt að fóta sig í þessari
gijóthrönn og ég fór að efast um
að nokkur bleikja væri í sjónum
þarna fyrir utan.
Kominn upp á hákambinn sá
vel yfir til eyjanna sem hver á sína
sögu aftan úr grárri forneskju, um
álagadóma, útlagaörlög og álfa-
byggð. Aldrei kemst maður nær
sjálfum sér og uppruna sínum en
á mótum nætur og morguns, skil-
um fortíðar og framtíðar.
Eilífðarvél hafsins var enn að
verki. Það var ládeyða en aðfall
og sjórinn sleikti steinana í flæðar-
málinu ofar og ofar, sandfjaran
var komin í kaf. Hér yrði erfitt
að landa lausteknum bleikjum.
Froðurák flaut meðfram landi
nokkra faðma úti. Þar voru nær-
ingarefnin, fæðan, þarna hlaut
fískurinn að halda sig. Ekki bar á
öðru, beggja megin við röstina
voru uppitök.
Ég losaði þríkrækjuna úr festi-
lykkjunni, stillti bremsuþungann,
kastaði út fyrir froðuna og auðvit-
að lét morgunbleikjan ekki á sér
standa. Ég var kominn með hana
upp undir land, hún var sem betur
fór ekki stór, studdi fingri á hjól-
spóluna og sveiflaði bleikjunni upp
í gijótið. Þar losnaði hún af önglin-
um og stakk sér milli steina svo
að erfitt var að ná henni.
Eftir að hafa dólað þarna á
ströndinni fram undir dagmál, lát-
ið hugann reika en jafnframt
fylgst grannt með öllu í kringum
mig af næmri eftirtekt veiðidýrs,
rauf bíladynur af þjóðveginum
kyrrðina og vakti mig af draum-
veruleikanum til raunveruleikans,
hversdagslífsins. Ég rölti heim
endurnærður á sál og líkama eftir
að hafa aukið morgunstund „í
æviþátt, aðrir þegar stóðu á fæt-
ur“ og þar á ofan haft sex bleikj-
ur upp úr krafsinu.
eftir Gylfa
Pólsson
LÆKNISFRÆÐIÆr hcegt ab reykja kókaín?
Snark
INDÍÁNAR í Suður-Ameríku
tuggðu blöð kókarunnans sér
til hressingar ef þeir voru
þreyttir eða þegar illa lá á
þeim. Gestir þeirra frá Evrópu
komust fljótt á átið og fíkniefn-
ið kókaín var síðan unnið úr
þessum plöntublöðum og tekið
í nefið.
Kókaín er skaðvaldur og hefur
svipt margan manninn viti
og æru, jafnvel lífinu, og gildir
þá einu hvort það er sogið upp í
nefið eins og mest hefur tíðkast
eða borðað líkt
og sælgæti eða i
þriðja lagi leyst
upp í vökva og
því sprautað í
kroppinn. En
einhveijum
óþurftarpésa
datt í hug að lík-
lega væri hægt
að reykja kókaín — og viti menn,
það gafst bara ljómandi vel.
Áhrifín komu fyrr og voru
ennþá magnaðri en með gamla
laginu, en dvínuðu líka fljótt og
þá var ekki um annað að gera
en bæta á sig og halda dauða-
haldi í sæluna. Þegar kókaín er
reykt er það blandað öðrum efn-
um sem gera það grófara en
duftið sem tekið er í nefíð og
kristallamir springa af hitanum
þegar búið er að kveikja í og
veldur það fíngerðu braki sem
enska nafnið „crack“ er dregið
af og mundi svara til orðsins
„snark“ á íslensku.
Það sem gerið snarkið öflugri
vímugjafa en flest annað er leiðin
sem það fer inn í blóðið. Sá sem
brúkar kókaín eins og neftóbak
hefur einungis lítinn slímhúðar-
flöt til að taka á móti góðgætinu
en hinn sem reykir snark og sog-
ar eiturstybbuna niður í lungu
er með gífurlega stórt móttöku-
svæði þar sem allar barkakvíslar
og lungnablöðrur eru þaktar
slímhúð, til samans að víðáttu á
stærð við fótboltavöll miðað við
himnur nefholsins en þeim yrði
með sama hætti líkt við frí-
merki. Án tafar flýgur neytand-
inn í hæstu hæðir en sælan er
skammvinn nema haldið sé áfram
að totta. Og þegar birgðimar
þijóta breytist tilveran í eymd
og kvöl. Þunglyndi og tortryggni
sækja á, honum er trúandi til
alls, hann þráir aðeins eitt: að ná
í meira og halda áfram, að fyll-
ast aftur þeim unaði sem gagntók
hann við fyrsta reykinn. En því
marki verður trauðla náð því að
þótt áfram sé haldíð og róðurinn
hertur dregur jafnt og þétt úr
áhrifunum. Efni í líkamanum sem
losnar úr læðingi fyrir áhrif eit-
ursins og kyndir undir fyrsta
blossanum gengur smám saman
til þurrðar og ærinn tíma þarf
til að hlaða þann geymi að nýju.
Kókaíni hefur lengi verið
smyglað frá ýmsum löndum Suð-
ur-Ameríku út um heimsbyggð-
ina, til svæða þar sem kaupenda
er von. í Kólumbíu eru helstu
útflutningsstöðvar þessa örlaga-
ríka varnings og til Bandaríkj-
anna er stöðugur straumur send-
inga á landi, sjó og í lofti. Toll-
gæsla og lögregla grípa smyglara
einatt glóðvolga en nóg smýgur
samt í gegn til þess að enginn
hörgull er á eitrinu handa þeim
sem vilja og geta eignast það.
Sú var tíðin að kókaín var dýrt
og naumast á annarra færi en
efnamanna að veita sér slíkan
munað. En fyrir átta árum þegar
snarkið, nýjasta klókindabragð
kókaínbarónanna, skaust inn á
markaðinn öllum að óvörum,
reyndist það svo ódýrt að jafnvel
þeir sem ekkert áttu hlutu að
geta orðið sér stöku sinnum úti
um tíu dali eða svo og gert sér
glaðan dag. Barónarnir í Kól-
umbíu höfðu ekki misreiknað sig.
Þeir græða á tá og fíngri, neysla
eiturlyija í Norður-Ameríku fer
dagvaxandi og snarkið er þar
efst á blaði. Nýja eiturpestin er
farin að stinga sér niður austan
Atlantshafsins og reynslan vestra
sýnir að í kjölfarið sigla fárán-
leiki, þjáning, ofbeldi og glæpir.
eftir Þórorin
Guðnason
'Þ'lÓ'Ð'lÁYSÞRNli.RR/Komertupp-
fœrslur á óperum?
Skrautinu sleppt
„ VIÐ getum bara sett upp eina óperu á ári, það er allt of lítið til
þess að halda röddum söngvara í formi,“ sagði Garðar Cortes í
Laufskálaviðtali í útvarpinu um daginn þegar rætt var um starfsemi
íslensku óperunnar. Hann gat og þeirrar skoðunnar sinnar að það
væri skammgóður vermir að mennta fólk í söng í tónlistarskóium
af þó þeim myndarbrag sem gert er ef möguleikar til þess að nýta
menntun söngvaranna væru ekki meiri en þeir eru í dag. Eftir að
Garðar hafði kvatt hlustendur hugsaði ég um orð hans, sem eru
mikillar athygli verð, ekki síst þegar þau eru skoðuð í samhengi.
Ég velti fyrir mér hvort þeir fjármunir sem Islenska óperan hefur
yfir að ráða gæti á einhvern hátt nýst betur með tilliti til söngvara
og áheyrenda, því varla er raunhæft að búast við að hið opinbera
leggi meira af mörkum til sönglistarinnar en gert er þegar kreppu-
ástand ríkir í samfélaginu, þótt vissulega væri það bæði æskilegt
og raunar nauðsynlegt.

Eg komst að þeirri niðurstöðu
að það gæti að ýmsu leyti
verið mun heppilegra að í stað þess
að setja upp eina óperu á ári með
öllum þeim tilkostnaði sem því fylg-
n
eftir Guðrúnu
Guðlaugsdóttur
ir, t.d. í búningum,
leiktjöldum, leik-
stjórn og sviðs-
mönnum, yrðu
fremur fluttar
fleiri óperur í kon-
sertflutningi, eins
og raunar hefur
stundum verið
gert. Óperur eru
fyrst og fremst fluttar vegna tón-
listarinnar, hin leikræna hlið er
varla það sem fólk setur á oddinn
þegar það sækir slíka skemmtun.
Hægt væri væntanlega að flytja
mun fleiri óperur ef niður væri felld-
ur sá kostnaður sem fylgir sviðsetn-
ingunni. Þá fengi fólk að njóta
miklu fleiri og ijölbreyttari óperu-
verka og söngvararnir fengju miklu
fleiri tækifæri til þess að þroska
raddir sínar. Það er enginn að segja
að þetta ætti að standa til eilífðar-
nóns en þetta gæti verið leið til
þess að fara meðan efnahags-
ástandið er svona erfitt hér á landi.
Hún kæmi væntanlega áheyrendum
og söngvurum vel. Hægt væri svo
að hyggja að sviðsetningu óperu-
verka síðar þegar betur áraði. Tón-
listin er alltaf Guðs gjöf, en ekki
síst þegar hart er í heimi. Það væri
góður kostur að geta heyrt íslenska
söngvara spreyta sig á margvísleg-
um verkum óperutónlistar sama
veturinn, ég væri til í að kaupa
áskriftarkort á slíkar konsertupp-
færslur og það væru vafalaust fléiri.
Ég veit að slíkur tónlistarflutningur
kostar líka peninga en margt spar-
ast þegar ekki þarf að kosta til öllu
því sem sviðsetningunni fylgir. Mér
er persónulega sama hvernig fólk
er klætt þegar það syngur og líka
hvernig umhverfí það er í, bara ef
það syngur vel góða tónlist við góð-
an undirleik og hljómburðurinn er
bærilegur, og þetta segi ég ekki
bara vegna þess að ég loka gjarnan
augunum þegár ég heyri mjög fal-
lega tónlist til þess að njóta hennar
betur. Þótt fólk geri það ekki eru
áreiðanlega fleiri en ég sem fremur
vilja heyra fleiri óperuverk sem
koma söngvurum okkar í betri æf-
ingu en horfa á skrautlega óperu-
uppfærslu einu sinni á ári, ef valið
stæði um þessa tvo kosti.