Morgunblaðið - 12.12.1993, Blaðsíða 10

ÍO B
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 12. DESEMBEIl 1993
Móttækilegur
fyrir ævintýrum
Viðtol og myndir: Einor Folur Ingólfsson
VIÐ höfðuni mælt okkur mót
við Fimmtu breiðgötu í New
York, í hverfi dýrra verslana,
og ég sé hvar hann kemur eftir
gangstéttinni gegnt mér. Bros-
mildur heilsar hann fólki til
hægri og vinstri, dyraverðirnir
virðast þekkja þennan hávaxna
mann með gleraugun og hárið
niður á axlir. Hann er í ljósum
frakka, í skyrtu og með bindi,
fötin snjáð en snyrtileg. Fyrir
utan skóna sem hanga varla
saman. Kristinn Jón Guðmunds-
son er maður andstæðna og
honum tekst ætíð að koma mér
á óvart, með skoðunum sínum
og upplifunum. Við hverfum
inn á kaffihús við 47. stræti til
að ræða um manninn Kristin
Jón, vini hans, lífsmáta og árin
sem hann hefur eytt í Banda-
ríkjunum sem ólöglegur inn-
flytjandi, en Kristinn Jón er
maðurinn sem sagt er frá í
nýrri bók Stefáns Jóns Haf-
stein, „New York, New York“.
ristinn Jón er
að koma úr
fyrri vinnu
sinni, hrað-
hreinsun-
inni, þar sem
hann sendist
með föt, og
eftir tvo tíma á hann að vera mætt-
ur á hinn vinnustaðinn, til ítölsku
fataviðgerðarkonunnar sem hann
sendist líka fyrir. Við höfum því
góðan tíma. Kristinn fær sér dísætt
kaffi eins og hann er vanur og seg-
ist hlæjandi hafa hitt tvo ísfirðinga
sem voru búnir að lesa bókina og
leituðu hann uppi. „Þau tóku af mér
ljósmynd og nú á ég heimboð víst
á ísafirði. Það er nú gott að þekkja
einhvern þar.“ En það er ekki víst
að Kristinn Jón heimsæki ísafjörð
á næstunni. Hann hefur ekki komið
til íslands í sjö ár og ef hann yfir-
gæfí Bandaríkin, þá fengi hann að
öllum líkindum ekki að snúa aftur.
Hann er nefnilega ólöglegur í land-
inu og ef Innflytjendaeftirlitið kæmi
yfir hann höndum þá yrði hann
sendur heim. En árin í New York
eru orðin sjö og á þeim tíma hefur
ýmislegt drifið á dagana; Kristinn
hefur unnið við hitt og þetta, búið
í vafasömum hverfum, verið í sam-
bandi við konur sem einhverjum
þættu ennþá vafasamari, haft litla
peninga umleikis og allt sem um-
fram er það gefur hann frá sér.
Kristinn Jón er þrítugur að aldri,
og stúdent frá Menntaskólanum í
Kópavogi. Hann segist hafa lokið
skólanum á fimm árum. „Ég var
fallkandídat fyrsta árið, og var
þannig strax orðinn einskonar and-
ófsmaður á þeim árum.“ Hann
kveðst vera í einhverskonar andófi
gegn hinu þögla í kerfinu, því sem
ekki er hægt að finna fyrir. Viðhorf-
um þjóðfélagsins. „Og einhvem veg-
inn þá hef ég ekki fallið í kramið
víða þar sem ég hef verið.“
Hann var viðloðandi pólitík heima
á íslandi. „Ég hékk utan í Fylking-
unni og taldi mig vera að undirbúa
jarðveginn fyrir alheimsbyltingu
kommúnismans. Kommúnistar
gerðu verkamanninn að göfugustu
vem sem sköpuð hefur verið á jörð-
inni, en ég sé það núna að kommún-
istinn er ekkert göfugri en kapítal-
istinn. Að hluta til er þetta sama
manngerðin. Það sést hér í Ameríku
að allir keppa að því sama, því að
verða sér úti um sem mesta peninga.
Annars leit Ameríka ekki út eins
og ég bjóst við. Þetta er ekki Húsið
á sléttunni, eða Hnetulundur! Það
er gefin ákaflega villandi mynd af
Ameríku í kvikmyndum. Það er
meira af sleni hversdagslífsins hér
en ég bjóst við. Miðað við hvað New
York á að vera spennandi borg, þá
Kristinn Jón Guðmundsson í New York.
eru flestir sem búa héma lítt á lofti
yfir þeirri staðreynd."
Það var í september 1986 sem
Kristinn Jón flaug til Ameríku, bú-
inn að vinna við hitt og þetta en
undi hvergi. Hvers vegna skyldi
New York hafa orðið fyrir valinu?
„New York er klassísk höfn
heimshomaflakkarans, staður sem
allir koma til. Þar bíður Frelsisstytt-
an með kyndilinn og gefur öllum
von!“ Kristinn skellir upp úr þegar
hann segir þetta. „Það var svo klass-
ískt að feta í fótspor allra þeirra sem
höfðu komið á undan, ég sá mig sem
arftaka hinna hijáðu, slitnu fátækl-
inga Evrópu sem komu hingað.
Þetta átti að auki að vera höfuðborg
heimsins, og þar sem íslendingar
era auðvitað mjög ameríkanseraðir,
þá taldi ég þetta vera staðinn þar
sem allt gerist. Ég keypti mér því
flugmiða, sem var til eins árs, og
bara skellti mér úti flóðið!"
Rómantískur spenningur
Þegar Kristinn kom til borgarinn-
ar þá kopi hann sér fyrir á gistiheim-
ili í Harlem, en þar átti hann eftir
að búa í 15 mánuði. Hann átti ein-
ungis 349 dali þegar hann kom og
fyrstu dagana vora allskyns svindl-
arar duglegir við að plokka þá af
honum. Kristinn varð því fljótlega
að fínna sér vinnu og var bent á
að flugritadreifing væri eitthvað
KRISTINN JÓN
GUÐMUNDSSON
ER ÓLÖGLEGUR
í NEW YORK
OG FINNST ÞAÐ
RÓMANTÍSKT
LÍF
sem hægt væri að komast í. Hann
leit á auglýsingar, fann lausa stöðu
og var ráðinn til að standa í mið-
borginni og rétta vegfarendum aug-
lýsingar frá fataverslun. Þetta var
upphafið að löngum og ströngum
ferli. „Þetta var starf sem ég vand-
ist, en í upphafí þá fannst mér ég
vera að kafna þarna í mannhafínu.
Vera kaffærður í jakkafötum. Það
kom mér á óvart hversu vel mér
gekk að koma sneplunum af mér,
en þetta er list sem lærist." Við flug-
ritadreifinguna kynntist Kristinn
mörgum litríkum einstaklingum, og
þar á meðal Miss Curry, sérkenni-
legri konu sem þá var að verða sjö-
tug og hefur haft margvísleg áhrif
á líf hans.
„Þessa fyrstu mánuði var ég mik-
ið að velta fyrir mér hvort' ég ætti
að fara í einhverja reisu, fara heima
eða vera kyrr. Fyrstu mánuðina
fann ég þó nokkram sinnum fyrir
sterkum heimþrársveiflum. Svo allt
í einu um jólaleytið var ég gripinn
gífurlegri löngun til að hverfa inn
í Ameríku og koma aldrei aftur. Það
var eins og ég vildi bara snúa baki
við öllu, og verða alvöra innflytj-
andi. Það var eitthvað svo róman-
tískt við að gerast landnemi í fram-
andi landi,“ segir Kristinn og ’brosir
hálfafsakandi. „Svo rénaði þessi
löngun. Stundum langaði mig að
koma til íslands, en nú gerist það
sjaldnar."
Þegar Kristinn Jón ákvað að snúa
ekki aftur heim eftir fyrsta árið í
Bandaríkjunum þá var landvistar-
leyfi hans rannið út og hann orðinn
ólöglegur í landinu. En hann er
ekki viss um það hvort hann vilji
vera löglegur, eða fá „græna kortið“
svonefnda. „Ég er ekki viss um
hvort það sé eins spennandi að vera
löglegur hér, því það er viss róman-
tískur spenningur yfír að vera ólög-
legur. Éf ég væri einn af þessum
löggiltu, þá væri öll rómantíkin
kannski farin.“
— Hvað er rómantískt við að
vera ólöglegur innflytjandi?
„Rómantíkin er kannski sú að
geta ímyndað sér að maður sé ofs-
óttur. A andófstímabili mínu á ís-
landi þá tók enginn mark á því þótt
ég væri með einhvern áróður, þar
er allt leyfilegt, pólitískir andstæð-
ingar era ekki lagðir í einelti; öllum
er sama. En hér er það einskonar
rómantísk fórnarlambstilfinning að
geta átt von á því að vera tekinn
fastur, fleygt í fangaklefa og rekinn
úr landi. Það var þó það versta sem
ég gat hugsað mér framan af dvöl-
inni hér, því það hefði verið niður-
læging að vera sendur til baka án
þess að hafa unnið nokkuð.
Þetta er allt saman tvírætt. En
eftir fyrsta árið, þegar farið var að
hóta mér, þá fannst mér allt vera
að hrynja. Ég var þess vegna reiðu-
búinn til að fara í hjónaband, bara
ef það tryggði mér landvistarleyfi.
En núna, eftir sjö ár, þá er eins og
þetta sé meira varanlegt, eins og
eitthvað hafi áunnist. Ég ímyndaði
mér nú aldrei að ég myndi skapa
mér einhvem feril, eða með öðrum
orðum, verða frægur í Ameríku, en
sumir telja það athyglisvert að ég
skuli hafa haldið þetta út.“
— Finnst þér það sjálfum?
Kristinn hikar. „Ja, ekki lengur.
En ég velti ýmsu fyrir mér núna,
eins og hvort ég vilji vera í þessu í
tíu ár til viðbótar. Það er kannski
kominn tími til að koma með nýjan
þátt í ævintýrið, einhveija nýja
fléttu. Það er spuming hvort ég sé
ekki það skapandi íslendingur að
ég vilji meira í lífinu." Aftur hikar
Kristinn, en segir síðan: „Annars
veit ég ekki hvað ég vil í lífínu. Það
er eins og ég sé í einskonar biðsal
hér.“ Hann brosir og bætir við: „En
hvað sem verður þá er eins og ég
vilji hafa hetjuljóma af því.“
— Sem er rómantík.
„Já, ætli það ekki!“
Hlýt af hafa verið ástfanginn
— Eitt af markmiðum þínum með
komunni hingað var leit að ástinni.
„Já, en ég hef aldrei verið fag-
mannlegur hvað varðar konur. Eg
kann ekki þá list að sigra þær, og
er heldur óhetjulegur í þeim við-
skiptum; ég hef aldrei kunnað réttu
línurnar, réttu orðin. í New York
eru meiri líkur á að hitta konur sem
a