Morgunblaðið - 19.12.1993, Síða 27

íslendinga á Þingvöllum árið 1930.
Við lágum í tjaldi í rigningunni á
Þingvöllum, og þarna var Kristján
X. kominn og ég man að það gekk
illa að finna danska fánann þegar
átti að flagga, en ekki þann fær-
eyska, þótt hann væri ólöglegur þá
- og þetta var auðvitað lítt dulbúin
sjálfstæðisyfirlýsing. En á Þingvöll-
um kynntist ég Thor Thors, hann
var formaður íslensku stúdentanna.
Við hittumst svo næst í New York
árið 1947, hjá Sameinuðu þjóðunum.
Hann varð mikill vinur minn, og
skipti þá litlu að okkur Dönum fynd-
ist oft fisklykt af því hvernig íslend-
ingar greiddu atkvæði. Ég hitti líka
Ólaf bróður hans og hef umgengist
marga íslendinga í gegnum tíðina,
en sá sem ég þekki best núna er
Steingrímur Hermannsson fyrrver-
andi forsætisráðherra. Við höfum
oft hist og skrafað mikið saman og
erum góðir vinir.“
íslendingum fyrirgefið
- Hvar varst þú í flokki varðandi
sjálfstæði íslendinga?
„Jújú, ég var svo sem fylgjandi
því, en fannst þið hegða ykkur and-
skoti illa með því að notfæra ykkur
að Danmörk væri hersetin. Þið hefð-
uð vel getað beðið, og það eiga
margir Danir erfitt með að fyrirgefa
ykkur. En ég hef hins vegar alltaf
sagt að svo lengi sem fyrsta erlenda
tungumálið ,sem krakkar eru látnir
læra í skóla er danska, fyrirgef ég
íslendingum allt.“
- Finnst þér að íslendingar ættu
að ganga í Efnahagsbandalag Evr-
ópu?
„Það er náttúrlega ekki mitt mál
að segja til um það. Það verður hver
þjóð að gera slíkt upp við sig, en
ég held þó að það myndi borga sig
fyrir ykkur til lengri tíma litið.“
- Heimurinn hefur breyst mikið á
þessari öld, hver er mesta breytingin
frá þínum bæjardyrum séð?
„Já, það hefur margt breyst, ekki
síst vegna hinna gífurlegu framfara
í tækni og vísindum. Én það sem
hefur í mínum augum skipt mestu
máli fyrir líf fólks er tilkoma Samein-
uðu þjóðanna og nú síðast RÖSE.
Þetta eru bara ekki nægilega sterk-
ar stofnanir' ennþá til að tryggja
heimsfriðinn. Enn er mörgu ábóta-
vant hjá SÞ, til díémis kosningafyrir-
komulagið. Ef SÞ ætla sér að hafa
virkileg áhrif og völd verður að efla
raunverulegt lýðræði innan þeirra.
Það er til dæmis ekki nokkur hæfa
að atkvæði Kína, með yfír milljarð
íbúa, skuli hafá sama vægi og at-
kvæði landa með undir hundrað þús-
und íbúa.
En .það liggur í augum uppi að
fyrir litlar þjóðir eins og Dani og
íslendinga skiptir tilvist SÞ gífurlega
miklu. Aður fyrr gátu stærri þjóðir
gengið yfir þær litlu án þess að nokk-
ur hreyfði hönd eða fót. Þegar ég
var ungur var Danmörk til dæmis
mjög undir náð Þýskalands komin.
Og þegar svo mikið er talað um
núna að ekki megi gefa frá sér
sjálfsákvörðunarréttinn og allt það,
vll ég vekja athygli á því að sjálfsá-
kvörðunarrétturinn hefur aldrei ver-
ið mikill í hinum stóru málum -
hann hefur komist fyrir aftan á frí-
merki eins og maður segir. Það er
mikil vanhugsun að óttast að gefa
frá sér sjálfsákvörðunarréttinn. Með
því að leggja í púkk með stórum
þjóðum fær maður meira í staðinn
fyrir það sem maður leggur fram.
Samvinna, aukin tengsi á sem flest-
um sviðum milli þjóða.er af hinu
góða, sérstaklega fyrir hinar smærri
þjóðir."
- En hefur maðurinn eitthvað
breyst, erum við orðnar betri mann-
eskjur?
„Það er erfitt að segja. Jú, vissu-
lega hefur orðið jákvæð þróun á
ýmsum sviðum sem tengjast húm-
anismanum og mannréttindi eru al-
mennari og viðurkenndari en í upp-
hafi aldarinnar. Á hinn bóginn eru
skuggahliðarnar meira áberandi en
áður. Allir þessir glæpir og maf-
íustarfsemi og eiturlyíjaneysla -
þetta þekktist ekki í gamla daga í
þessum mæli. Það sem er mest ógn-
vekjandi eru ekki endilega einstakir
glæpir heldur hvurslags ástand þeir
endurspegla. Þannig að ég treysti
mér ekki til að segja til um hvort
við séum orðin betri eða verri mann-
eskjur."
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 19. DESEMBER 1993
B 27
- Hver hefur verið þín lífsfílósóf-
ía?
„Æ, það er alltof fínt að tala um
eitthvað svoleiðis, það á ekki við
mig.“
- Það er þó óhætt að kalla þig
mann mikilla hugsjóna . ..
„Já, það má alveg kalla mig hug-
sjónamann, það hef ég verið í mörg
ár. Og það má segja að þær hug-
myndir sem lágu til grundvallar
æskulýðsráðstefnunni hér í Kaup-
mannahöfn árið 1921 séu uppistaðan
í þeim hugsjónum sem ég hef barist
fyrir síðan á einn eða annan hátt.
Þær snúast fyrst og fremst um rétt-
arfar. í gamla daga tíðkaðist sjálf-
tekt hér í Danmörku, menn gerðu
sjálfir upp sín mál, en smátt óg
smátt komust á lög og réttur og
menn leituðu til dómstólanna til að
fá skorið úr ágreiningsmálum. Ég
hef barist fyrir því að það sama gilti
í samfélagi þjóðanna, að það væru
lög milli landa á sama hátt og lög
gilda í sérhveiju landi.
En ég hef einnig haft áhuga á
öðrum hlutum eins og leiklist og
kvikmyndum. Ég skrifaði bók um
ár mín í Rússlandi og tók einnig
saman lítið kver um æskulýðsráð-
stefnuna í Kristjánsborgarhölí árið
1921. Svo hef ég unnið talsvert með
ýmsa hluti, lífshlaup og örlög ákveð-
inna manna eins og Grefferifeldts
og því þegar við misstum Skán,
Blekinge og Halland í hendur Svía.
En það hefur aðallega verið fyrir
skúffuna eins og maður segir. Ef
það ætti að klára þetta á viðunandi
hátt þyrfti ég sjálfsagt hálfa ævi í
viðbót."
- Þannig að þú hefðir kannski
orðið rithöfundur ef... ?
„Það er aldrei að vita. Á vissum
tíma hefði ég alveg getað orðið há-
skólamaður. En það var einmitt þá
sem ég var beðinn um að fara til
Rússlands fyrir Nansen, og eftir það
tók líf mitt þá stefnu sem það hefur
fylgt allar götur síðan.“
Hugsunin óbrengluð
' - Hvernig hefurðu farið að því
að verða svona gamall?
„Það er erfitt að segja af hveiju
ég er orðinn svona gamall eða hversu
lengi ég á eftir að tóra. Það hafa
ýmsir smákvillar verið að hrella mig
öðru hvoru, en ekkert alvarlegt enn-
þá. Fæturnir eru reyndar að mestu
búnir að gefa sig, en það er allt í
lagi á meðan hugsunin er nokkurn
veginn óbrengluð. En áður en þetta
verður eitthvað sérstakt þarf maður
nú fyrst að ná hundrað árunum, er
það ekki? Næst verð ég 99 ára ...
Og úr þessu skiptir svo sem ekki
máli hvort ég verð huridrað eða
ekki.“
- Hefurðu lifað sem kallað er
heilbrigðu lífi?
„Ja, ég reykti nú aldrei mikið og
hef alla tíð forðast sterk vín, en þótt
ágætt að drekka léttvín og bjór.“
- En ástæðan fyrir þessum háa
aldri er kanpski sú, að þú hefur allt-
af haft svo mikið að lifa fyrir?
„Já, það hef ég og það hefur ör-
ugglega skipt máli. Ég er viss um
að hefði ég ekkert haft að starfa
þá væri ég fyrir löngu vistaður í
Veste r- k i rkj u garð i. “
Hermóð kvæntist Helen Sobolev
í Rússlandi í maí 1924. Þeim varð
ekki barna auðið og hún lést árið
1938. Hermóð hefur ekki kvænst
síðan - er hann þá það sem kallað
er einnar konu maður?
„Já, ég hef ekki haft tíma fyrir
fleiri."
- Saknarðu þess ekki að hafa
ekki átt nein börn?
„Jú, það getur vel verið, en það
er ekki hægt að fást um það. Og
eins og ég segi, ég hef alltaf verið
svo upptekinn og á þeytingi út um
allar trissur."
- Það má þá kannski segja að þú
hafir fyrst og fremst lifað opinberu
lífi og litlu einkalífi...
„Já, það er alveg rétt. í vissum
skilningi hef ég ekki átt neitt einka-
líf. En ég get alls ekki farið að sýta
það, því ég hef verið svo heppinn
að hafa fengið að taka virkan þátt
í því starfi sem skipt hefur mannkyn-
ið mestu á þessari öld. Það er fyrst
núna síðasta árið, að ég sit hér og
kemst ekkert og verð að afþakka
pent þegar mér er boðið eitthvert,
hvort sem það er innanlands eða
utan.“
Fákafeni 9 ■ Sími 684014
Erum einnig í Kringlunni.
K
v-fc
i—J pa
UJ8
H8
08
TI
C/0
Hótel-
rekstrarnám í Sviss
□ 2ja ára háskólanám sem lýkur með próf-
skírteini. Háskólagráða (Sviss/Bandaríkin).
(1 ár í Sviss/ 1 ár í Bandaríkjunum).
Svissnesk/bandarísk háskólagráða
(7-8 annir).
Framhaldsnám sem lýkur með prófskír-
teini (1 ár).
□
□
Stærsta
leikfanga-
verslun
landsins
Færum fjör i leikinn
LEIKFÖNG
Bók þessi er byggð á
viðfangsmiklum
rannsóknum
geðlæknis á dáleiðslu
fólks sem á ólíkan
hátt greinirfrá
ótrúlegri reynslu
sinni af fyrri lífum.
í Ijósi þessarar
reynslu skýrir
höfundurinn
kenningar
sínar um
endurholdgun
og lífið á milli
lífa.
Jík
BÓKAKLÚBBUR
BIRTINGS
• 62 77 00
Öll kennsla fer fram á ensku.
HOTEL CONSULT SHCC COLLEGES,
CH-1897 Le Bouveret, Sviss.
Sími (+41) 25 81 38 62 eða 81 30 51.
Fax. (+41) 25 81 36 50.
Skeifunni 17 - Sími (91) 681665

Islenslet
'f>.V
£é tt-skjáfcax
ó tölvuna
- jó, taklc!
Nú geta allir notað tölvurnar sínar
sem faxtæki, bæði til sendinga og
móttöku yfir símalínu.
Við kynnum nýjan íslenskan hugbúnað
fyrir Windows: Létt-skjófax fyrir ein-
menningstölvur (mótald innifalið).
Þú getur sparað þér kaup ó sérstöku
faxtæki og sent beint af tölvunni.
Þú getur unnið ú tölvuna þó Létt-
skjófaxið sé að taka ú móti sendingu.
Tæknival
Dúkkuvagnar
Margar stæröir og geröir
Kynningarverð á hugbúnaði
og mótaldi fyrir 1 notanda
kr. 29.900,- og fyrir allt að
5 notendur kr. 59.500,-.
Verð er staðgreiðsluverð
og með Vsk.
Þú getur látið tölvuna um að senda
faxbréf á stóra sem smáa hópa.
Kynntu þér möguleikana nónar!
Gott úrval af dúkkum
Fótstignir og rafdrifnir bílar
Fjölbreytt úrval fjarstýrðra bíla
VEdES
m
Dúkkukerrur í miklu úrvali
Ma cDonalb’s 1
Fákafen
VEDES