Morgunblaðið - 26.06.1994, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 26. JÚNÍ 1994 13
hagsmuni annarra. Þar sem hinn nýi
hafréttarsáttmáli hefur gefið okkur
rétt til fullrar efnahagslögsögu, er
ekki nema eðlilegt, að við látum til
okkur taka gagnvart öðrum ríkjum
þegar þörf er á og að því tilskildu,
að jafnræðisreglunnar sé gætt.
Nauðsynlegt var að ákveða efna-
hagslögu við Svalbarða. Að öðrum
kosti hefði verið hætta á, að togara-
flotar margra ríkja, sem áttu við
aflaleysi að stríða á heimamiðum,
flykktust á svæðið og eyðilegðu það
með rányrkjunni. Ástandið við Sval-
barða nú sýnir, að óttinn við það var
ekki ástæðulaus.
Fiskveiðilögsaga þar sem jafnræð-
is er gætt, eins og áfram mun verða,
er einnig í meginatriðum í samræmi
við þá hugsun, að jafnræðisreglan í
2. gr. Svalbarðasamningsins skuli
útfærð þannig, að hún taki til hinnar
nýju iögsögu. Lögfræðileg deila um
þetta atriði er því út í hött og kemur
ekkert hinu raunverulega ástandi við.
Með þetta í huga má því spyija
hver geti verið ástæða deilunnar.
Yfir hveiju hafa íslendingar að kvarta
þegar Norðmenn gæta þess einmitt
að mismuna eng-
um, að hygla ekki
eigin sjómönnum
— heldur aðeins að
stjóma veiðunum í
samræmi við
strangt, vísinda-
legt mat? Rétt er
að líta á hvað átt
er við með „mis-
munun“ og ,jafn-
ræði“. Í hinum
nýju hafréttarlög-
um er þess krafist,
að strandríkin
ákveði leyfilegan
heildarafla og
veiðarnar mega
ekki vera meiri en
stofnamir þola til
langs tíma. Þetta
kemur einnig fram
í fiskveiðisam-
þykktinni frá 1958 og var notað af
Brundtland-nefndinni þegar talað var
um „sjálfbæra þróun“. Þess vegna
verður að deila út kvótum, mismikium
til einstakra landa en innan heildar-
kvótans.
Mismiklir kvótar til einstakra
landa er því ein af forsendunum fyr-
ir skynsamlegri nýtingu og strand-
ríkjunum ber í raun skylda til að
standa þannig að málum.
Útilokað er að líta á það
sem réttlæti í fyllstu
merkingu þess orðs, að
öll ríkin fái sama kvóta
án tillits til veiða þeirra
eða annarrar starfsemi á
svæðinu áður fyrr. Það er
því ekki heldur rétt að halda því fram,
að jafnskjótt og eitthvert ríki gerist
aðili að Svalbarðasamningnum eigi
það rétt á kvóta. Það þjónaði heldur
ekki hagsmunum íslendinga. Það
yrði til að kippa stoðunum undan
skynsamlegri nýtingu fiskstofnanna
og með því yrði gengið á rétt þeirra
ríkja, sem hefðu meiri og eðlilegri
„kröfu“ til veiða á svæðinu.
Hið raunverulega jafnræði — sem
Norðmenn hafa að markmiði með
fiskveiðistjóniun sinni — hlýtur að
felast í því að deila út kvótum í sam-
ræmi við hlutlaust, vísindalegt mat
og án þess að hygla sjómönnum
strandríkisins. Nærtækast er að
skipta kvótunum með tilliti til fyrri
veiða á svæðinu og með tilliti til
eðlilegrar framkvæmdar jafnræðis-
reglunnar í tilskipuninni frá 3.6.
1977.
Umfjöllun um hugsanlega máls-
höfðun fyrir Alþjóðadómstólnum hef-
ur einnig einkennst af alvarlegum
misskilningi. Einstaka lögfræðingar
hafa haldið því fram, að það að vísa
deilu tveggja ríkja um hafréttarmál
til alþjóðlegs dómstóls sé jafn eðlilegt
og að leita til dómstólá í lýðræðisríki
á borð við Noreg. Hér gleymist það
mikilvæga atriði, að samfélag þjóð-
anna og þjóðaréttur eru miklu brot-
hættara og erfiðara kerfi en það sem
birtist í réttarríkinu. Vandamálið er
ekki dómstóllinn sjálfur, heldur það,
að mótun þjóðaréttarins hlýtur ávallt
fremur að byggjast á samningum og
ríkisvenju ásamt diplómatísku og
fræðilegu starfi en því að hlaupa til
dómstólanna. Dómstólnum ber nefni-
lega að dæma eftir þeim reglum, sem
gilda, og það getur verið þrautin'
þyngri. Þjóðarétturinn styðst ekki við
neinn einn löggjafa, sem getur með
meirihlutaákvörðun lagað lögin að
nýjum þörfum og nýjum tíma.
Eins og sjá má á þróuninni á
heimshöfunum, hefur og þjóðarétt-
urinn marga möguleika á að þróast
séu notaðar réttar aðferðir. Rétt er
einnig að efla og nota Alþjóðadóm-
stólinn sem mikilvægt tæki til að
stuðla að friði og við almenna réttar-
þróun. Hann hefur komið mjög við
sögu í hafréttarmálum en þess verð-
ur að gæta, að hann sé ekki misnot-
aður með ótímabærum málshöfðun-
um. Þegar um er að ræða auðlinda-
stjórn strandríkis í samræmi við
grundvallarreglur nútímahafréttar
er það sérstaklega illa til fundið að
reyna að nota dómstólinn til að koma
í veg fyrir, að fiskstofnarnir séu
skynsamlega nýttir og veiðin ekki
meiri en heildarkvótinn segir til um.
Hér er ekki verið að fitja upp á
neinu nýju eða róttæku en kann samt
að virðast undarlegt hafí menn ekki
kynnt sér áður sérstaka eiginleika
þjóðaréttarins og hafréttarins. Þegar
Danir höfðuðu mál á hendur Norð-
mönnum vegna lögsögumarkanna
milli Jan Mayens og Grænlands sagði
sá merki lögspekingur og varaforseti
Alþjóðadómstóls-
ins, Shigeru Oda,
að allur málatil-
búnaður Dana
væri á misskiln-
ingi byggður,
„misconceived",
og hefði átt að
vísa frá. Nýlega
breytti Kanada-
stjórn viðurkenn-
ingu sinni á lög-
sögu Alþjóðadóm-
stólsins með tilvís-
an til þess, að lög-
söguna mætti
nota til að koma í
veg fyrir fiskveiði-
stjórn, sem
Kanadastjórn teldi
nauðsynlega til að
vernda fískstofn-
ana fyrir óheftum
veiðum skipa undir hentifána. Það
sama gerði Kanadastjórn 1970 og
þá vegna fyrirhugaðra siglinga olíu-
skipa um Norðvesturleiðina. Skip frá
ýmsum hentifánaríkjum, til dæmis
Líberíu eða Bahama, hefðu getað
valdið stórkostlegu mengunartjóni á
þessum norðlægu slóðum. Kanada-
menn treystu því ekki, að þjóðarétt-
urinn hefði þróast nægilega til þess,
að aðgerðir þeirra í um-
hverfismálum fengjust
viðurkenndar og þess
vegna ákváðu þeir að
hindra, að dómstóllinn yrði
notaður af þeim, sem
krefðust síns „réttar“ sam-
kvæmt gömlum reglum í
stað þess að fara samningaleiðina.
Þáttur islendinga
Hér hafa ekki síst íslendingar ver-
ið brautryðjendur. Á áttunda ára-
tugnum var það grundvallarregla
þeirra, að deilur um útfærslu lögsög-
unnar yrðu ekki úrskurðarefni dóm-
stóla. Þegar svo mál var höfðað gegn
þeim neituðu þeir að mæta fyrir dóm-
stólnum.
Það er einnig mikilvægt atriði í
hafréttarsáttmála Sameinuðu þjóð-
anna frá 1982, að dómstólum skuli
ekki falið að leysa deilur um rétt
strandríkja til lifandi auðlinda innan
200 mílnanna, þar á meðal um kvóta,
sem strandríkið veitir öðrum ríkjum.
Þetta stendur í 297. grein hafréttar-
sáttmálans.
Menn verða að átta sig á þeim
erfíðleikum, sem því fylgja að stýra
fískveiðunum af ábyrgð og taka jafn-
framt tillit til sérstakra eiginleika
hins alþjóðlega réttarkerfis. Það hlýt-
ur að vera óhætt að segja, að það
að ýta fiskveiðistjórn við Svalbarða
til hliðar með fijálsum veiðum án
nokkurs kvóta og hóta síðan með
dómstólaleiðinni sé tvöfalt brot á
hefðbundinni afstöðu íslendinga. Það
brýtur í bága við þær reglur, sem
við höfum staðið saman um að móta
sem einn maður og snertir meðal
annars persónulega vini mína meðal
íslensku fulltrúanna. Vegna þess að
Islendingar ruddu brautina í réttar-
þróuninni með útfærslunni í 200
mílur þegar árið 1975 var framlag
þeirra til mótunar hins nýja hafréttar
enn mikilvægara en útfærsla okkar
Norðmanna árið eftir. Vonandi geta
þessi tvö lönd staðið saman í framtíð-
inni og staðið vörð um þessi mik-
ilvægu mál og þær grundvallarregl-
ur, sem þau hafa barist fyrir.
Ákveðið var
að fara hægar
í sakirnar við
Svalbarða
Meira skrifað um Island en
önnur Norðurlönd samanlagt
Flórída. Morgunblaðið.
„ÞAÐ hefur verið meira skrifað um
ferðalög um ísland í bandarísk blöð
og tímarit að undanförnu en nokk-
urt hinna Norðurlandanna eða jafn-
vel nokkurt annað land í Evrópu,“
sagði Einar Gústavsson fram-
kvæmdastjóri skrifstofu Ferða-
málaráðs New York. Tilefnið var
að í helgarblaði New York Times
um þessa helgi er þriðja stórgrein-
in um Ísland á þriggja vikna tíma-
bili. Við spurðum Einar um ástæðu
fyrir þessum miklu skrifum.
„Ástæðan er einfaldlega vaxandi
áhugi á ferðum til íslands almennt
og þá ekki síst alls konar sérferðum
t.d. snjósleðaferðum um jökla, hjól-
reiðaferðum, hestaferðalögum, al-
mennum ferðum og skyndiheim-
sóknum. Önnur lönd kosta þó miklu
meiru til og kaupa þjónustu kynn-
ingarfyrirtækja í þessum efnurn",
segir Einar.
Greinin sem birtist í ferðablaði
NYT um þessa helgi fjallar um 12
daga hjólreiðaferð um öræfi íslands
með Samvinnuferðum Landsýn
sem var farin í fyrra. Höfundurinn
er John A. Kinch sem skrifar oft
í NYT um náttúru og ferðamál.
Greinin er skemmtileg og nákvæm
lýsing á þeim miklu andtæðum í
náttúrnni sem ferðalangarnir upp-
lifðu; áhrif elds og ísa, hrauns og
iðgrænna dalá, óbrúaðra fljóta og
seiðmagnaðra jökla. Greininni
fylgja sjö stórar myndir þar af ein
(frá Jökulsárlóni) í lit á forsíðu
ferðablaðsins.
Hjólreiðaferðir eru mjög vinsæl-
ar í Bandaríkjunum. Margar millj-
ónir fjallahjóla eru framleiddar á
hveiju ári og fjölmennir klúbbar
hjólreiðafólks starfa víða. Greinin
um hjólreiðaferðir um ísland er því
skemmtileg viðbót við upplýsingar
um ferðamöguleika á Islandi því
mikið hefur verið skrifað um hesta-
ferðir o'g ýmsar almennar ferðir,
þar sem Bláa lónið er oftast upp-
haf eða endir allra íslandsferða.
ilboð!
Fossháls 1 110 Reykjavik Sími 634000 OPIÐ SUNNUDAG FRÁ KL. 14 TIL 17.
Opetspovt
verölistaverö:
tilboösverö:
2.468.000.-
2.350.000.-
150 hestöfl, 5 gíra, ABS bremsukerfi,
15" álfelgur, gasdemparar, 6 hátalarc
klætt stýrishjól, vökva- og veltistýri, s
m/þjófavörn, sportstólar.
Opel kiwíiur
tilboösverö:
Opel Corsa CSI 16V
Hrööun 0-100 km. 9,8 sek
verölistaverö:
109 hestöfl, 5 gíra, vökvastýri, ABS bremsukerfi,
14" álfelgur, topplúga, rafdrifnar rúóur, gas-
demparar, vindskeibar, samlæsing m/þjófavörn,
sportstólar, Ijóskastarar o.m.fl.
Opel Calibra 2,0i 16V - Hröbun 0-100 km 8,6 sek.
OPEL