Morgunblaðið - 13.07.1994, Blaðsíða 24

24 MIÐVIKUDAGUR 13. JÚLÍ 1994
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
GARÐAR FINNSSON
+ Guðmundur Garðar Finns-
son fæddist á Kaldá í Ön-
undarfirði 14. október 1920.
Hann lést á heimili sínu í
Reykjavík 2. júní síðastliðinn
og var útför hans gerð frá
Langholtskirkju í gær.
ÞEGAR ég frétti lát föðurbróður
míns Garðars Finnssonar skipsstjóra
flaug hugurinn nokkra áratugi aftur
í tímann. Árið 1953 fluttist hann
með fjölskyldu sinni frá ísafirði til
Akraness og þar hófust kynni fjöl-
skyldna bræðranna, hans og Jóhann-
e'sar föður míns. Garðar og Gógó
áttu þá þegar fjögur börn, Sigríði,
Steinunni, Matthías og Finn Gísla
en Bjarni og Garðar Sigurbjöm eru
fæddir á Akranesi. Það fór ekki fram
hjá neinum, hvorki skyldum né
óskyldum að þetta var afar fríður
hópur glæsilegra einstaklinga. Og
öll höfðu þau sérlega heillandi bros.
Á Akranesi voru á mínum upp-
vaxtarárum tvenns konar hetjur af
karlkyni. Það voru knattspymukapp-
ar og aflakóngar. Garðar var ekki
lengi búinn að eiga heima í þessu
fiskiplássi þegar hann var kominn í
fremstu röð sjósóknara og orðinn
frægur aflaskipstjóri. Og það varð
keppikefli ungra manna að komast
í skipshöfn hjá Garðari Finnssyni.
Ég var því ekki nema bam þegar
~Aég varð vör við að það stafaði sér-
stökum ljóma af þessum frænda
mínum. Á unglingsárum fór ég að
heyra þjóðsögur af fískni hans og
sóknarhörku. Sögumar fylltu mig
stolti, þótt ég ætti engan þátt í af-
reksverkum hans og vissi tæplega
hvemig þau voru unnin. En ég vissi
að menn sem fluttu aflann að landi
eins og Garðar frændi voru sjaldan
heima hjá sér. Það þýddi ekki að
fara í heimsókn á Skagabrautina og
búast við að hitta Garðar heima.
Þó fundum við börnin skýrast á
stórhátíðum eins og jólum og nýári
hvemig sjómannslífið var öðru vísi
en líf annarra manna. Ég minnist
jólaboða heima hjá Garðari og Gógó
sem skyndilega breyttust úr glaðri
skemmtun í römmustu alvöru. Það
var að líða að miðnætti á jóladags-
nótt, bragðið af heitu súkkulaði og
kökum var Ijúft í munninum, ljósin
í stofunni héldu náttmyrkri og vetr-
arkulda utan dyra og spilamennskan
stóð sem hæst þegar húsbóndinn
varð skyndilega að rísa upp frá borð-
um, klæða sig í vinnugallann og fara
á sjó. Út í nóttina, myrkrið og kuld-
ann. Það var kominn annar í jólum
og jólaleyfi sjómanna lokið. Mér
fínnst að veðrið hafi verið ískyggi-
legt. Mér finnst ég muna áhyggju-
svip á andlitinu á Gógó í eldhúsinu.
En ekki kvartaði Garðar, þótt allir
aðrir ættu frí. Og ekki kvörtuðu
krakkamir hans, frændsystkini mín.
Þetta var þeirra daglega brauð.
Svo kom að því að við bróðir minn
fengum að fara með Garðari frænda
á sjó. Þá var hann með Höfrung III,
en Höfrungamir þrír höfðu allir ver-
ið mestu happa- og aflaskip undir
hans stjórn í flota Haraldar Böðvars-
sonar og Co. 0g aflasæld hans á
þessum skipum varð landsfræg á
síldarárunum. Þá fylgdust Akurnes-
ingar ekki síður með fréttum af því
í útvarpi, hvaða skip voru að fá flest
mál og tunnur á miðunum fyrir norð-
an land en hinu hvemig gengi Skag-
aliðsins var í fótboltanum. Hvort
tveggja var hörkukeppni og svona
álíka spennandi fyrir áhorfendur. En
annað var tiltölulega meinlaus leik-
ur, hitt var eins og vítamínssprauta
inn í allt efnahagslífið. Þá held ég
að frændi minn hafi efnast nokkuð
og aflakóngurinn af Akranesi varð
á meðal skattakónga á Skaga.
Hann var því enginn smákalli,
„kallinn" sem kynnti okkur systkinin
fyrir síldarævintýrinu á lokaskeiði
þess. Þetta var á haustsíld og síldin
var komin vestur undir Snæfellsjök-
ul. Við sigldum út Faxaflóann í blíð-
skaparveðri I morgunsárið og lyktin
af nótinni lifir enn í vitum mér. Um
kvöldið hrepptum við brælu og leið-
indaveður og pabbi okkar, sem var
einn af skipshöfn Garðars, sendi
okkur í koju. Um nóttina þegar ver-
ið var að kasta á síldina vorum við
vakin til þess að horfa á ævintýri
ævintýranna, fulla nót af þessu
spriklandi, silfraða sælgæti handa
útlendingum, einkum Svíum. Og við
stóðum uppi í brúnni hjá frænda
okkar og fylgdumst með því hvernig
skipshöfnin hlýddi fyrirmælum hans
og vann eins og einn maður á velt-
andi upplýstu dekkinu fyrir neðan
okkur. Þrátt fyrir veiðigleðina og
æsinginn undir niðri var merkileg ró
yfir Garðari þar sem hann hallaði
sér út um brúargluggann með sígar-
ettuna í munnvikinu og kallaði niður
til mannanna. Röddin var sterk og
fyrirskipandi og hann fylgdi fast eft-
ir því sem hann sagði. Hann var
ekkert að yrða á okkur systkinin að
óþörfu enda búinn að sýna okkur
siglingabúnaðinn og síldarleitartæk-
in á útstíminu. Hann stóð þarna þétt-
ur á velli og þéttur í lund eins og
segir í sjómannasöngnum, herða-
breiður, nefstór og veðurbarinn og
bæði skip og mannskapur létu að
hans stjórn. Kannsi var hann örlítið
stirður í hreyfingum því hann var
slæmur í bakinu um þessar mundir
og gekk í stífu belti. Annars hafði
hann þetta kjagandi sjómannsgöngu-
lag.
Það var súld og rigning þessa
ógleymanlegu nótt og jökullinn var
úfmn og svartrákóttur og alls ólíkur
þessari upphöfnu hvítu keilu sem
blasir við okkur frá Akranesi og
Reykjavík. Sterkir ljóskastarar Höfr-
ungsms klufu kolsvart myrkrið og
lýstu í gegnum gargandi sjófuglager-
ið sem stakk sér eftir auðfenginni
bráð við skipshliðina. Það var hávaði
í fuglinum en mennimir unnu hljóð-
lega og markvisst þangað til öll síld-
in var innbyrt og komin í lest.
Núna þegar hálf þjóðin skemmtir
sér við það á kvöldin að horfa á
heimsins bestu fótboltalið vinna sam-
an að settu marki þá finnst mér ég
hafa séð miklu merkilegra lið þessa
nótt fyrir löngu, þegar ég horfði á
samhenta skipshöfn Garðars Finns-
sonar fylla Höfrung III af síld. Það
var lið sjómanna á heimsmælikvarða.
Á afla slíkra liða lifum við öll meira
og minna hér á landi.
Og nú er skipstjórinn allur.
Með Garðari Finnsyni er gengið
mikið karlmenni. Hann hafði karl-
mannlegt útlit, innilegan, glaðan og
karlmannlegan hlátur og rótgrónar
karlmennskuskoðanir. Ég gat ekki
alltaf verið sammála honum eftir að
ég varð fuliorðin. En mér hefur frá
barnæsku fundist einstaklega mikið
til hans koma. Ég er stolt af frænd-
seminni við hann. Og það er gott til
þess að vita hversu dýrmætu ævi-
starfi hann hefur skilað ætt sinni og
íslensku þjóðarbúi.
Ég votta hans dugmiklu og trú-
föstu eiginkonu samúð mína við frá-
fall hans, sem og börnum þeirra og
fjölskyldum. Systrum hans, frænd-
garði og vinum og öðrum sem unnu
honum sendi ég einlæga kveðju.
Steinunn Jóhannesdóttir.
Þegar mér barst fregnin um að
Garðar Finnsson skipstjóri væri lát-
inn setti mig hljóðan. Mér fannst
með ólíkindum að þessi trausti mað-
ur, sem var hreystin í blóð borin,
væri allur.
Mér er hann mjög minnisstæður
frá því ég sá hann fyrst fyrir um
36 árum. Hann var með allra mynd-
arlegustu mönnum, rösklega meðal-
maður á hæð, skarpleitur og hafði
einstaklega viðfeldið bros og leiftr-
andi augnaráð. Hann var auðkennd-
ur í hveijum hópi.
Á þessum árum var hann einn
fengsælasti skipstjóri þjóðarinnar og
í miklum metum.
Garðar Finnsson kvæntist ungur
Guðnýju Maren Matthíasdóttur frá
Isafirði. Þau áttu fallegt heimili með
börnunum sínum sex. Guðný er ein-
staklega fríð og góð kona og reynd-
ist hún manni sínum og börnum sú
stoð sem aldrei brást - og þá ekki
síst er mest á reyndi eins og í erfið-
um veikinum hans síðustu mánuðina.
Garðar Finnsson var félagi í Odd-
fellowreglunni á Akranesi. Meðan
hann átti þar heima sótti hann vel
fundi þegar hann hafði ástæður til.
Eftir að hann flutti suður hélt hann
alla tíð tryggð við stúkuna og verður
hans því sárt saknað í okkar röðum.
Kæra Gógó. Við bræðurnir í Agli
vottum þér, börnum þínum, tengda-
börnum, bamabörnum og öðmm
ættingjum og vinum dýpstu sámúð
og vitum að góður Guð styrkir ykkur
á þessum erfiðu stundum.
Hörður Pálsson.
Föðurland vort hálft er hafið,
helgað þúsund feðra dáð.
Þangað lífsbjörg þjóðin sótti
þar mun verða stríðið háð.
Yfir logn og banabylgju
bjarmi skín af Drottins náð.
Föðurland vort hálft er hafið
hetjulífi og dauða skráð.
(Jón Magnússon.)
Þetta erindi úr sjómannasálmi
Jóns Magnússonar skálds hefur verið
í huga mér síðustu daga og vikur,
meðan mágur minn og vinur, Garðar
Finnsson, skipstjóri, var að búa sig
undir sína síðustu siglingu, fjarst í
eilífðar útsæ.
Guðmundur Garðar ólst upp á
Flateyri, en þangað fluttu foreldrar
hans. Systkinin voru fjögur, öll
glæsilegt fólk og miklum mannkost-
um búin og mjög samrýnd og létu
sig miklu varða um hag hvers ann-
ars. Nú eru systurnar tvær, Jónína
og Gróa, eftir, bræðurnir báðir farn-
ir. Jóhannes lést 1974 og nú kveður
Garðar.
Finnur faðir þeirra var mikill sjó-
sóknari, annálaður skipstjóri og afla-
maður en árið 1936 drukknaði hann
við Sigluljörð. Þá var mikill harmur
kveðinn ekki aðeins að konu og böm-
um, heldur öllu byggðarlaginu.
Ovenju margir drengir bera nafn
Finns Torfa, bæði skyldir og einnig
afkomendur vina og aðdáenda Finns,
sem sannar best mannkosti hans.
Lífsbaráttan byijaði snemma og á
hafinu var hún háð. Tvítugur var
hann orðinn formaður á báti frá Flat-
eyri og þaðan í frá stýrði hann skipi,
fyrst litlum bátum, en fljótlega afl-
aði hann sér réttinda til að vera með
stærri skip. Garðar stjórnaði hinum
glæstustu fískiskipum íslenska flot-
ans. Hann var kallinn í brúnni sem
allir hlýddu. Oft var komið með
drekkhlaðið skip að landi, síld og
þorsk. Þá var enginn kvóti, aðeins
aflakóngar eins og Garðar.
Það kom hressandi blær og nýtt
blóð í bæinn og mörg stúlkuhjörtu
slógu hraðar þegar vestfirsku sjó-
mennirnir fluttu á Akranes á fimmta
og sjötta áratugnum. Þetta voru glæ-
simenni og úrvals sjómenn. Sumir
voru reyndar giftir og komu með fjöl-
skyldur sínar með sér. Garðar Finns-
son var einn af þeim.
Garðar réðst þegar skipstjóri hjá
útgerð Haraldar Böðvarsonar & Co,
fyrst á Keili, síðan á Höfrungana
hvern á fætur öðrum; alltaf stærri
og betur útbúin skip. Alltaf var meiri
og verðmætari afla skilað á land
fyrir þjóðarbúið, fyrir bæjarfélagið
og síðast en ekki síst fyrir fjölskyld-
ur sjómannanna. Það var ekki dregið
af sér og oft var siglt brattan sjó,
en skipshöfnin treysti sínum sigur-
sæla skipstjóra í brúnni. Lengst af
hafði Garðar sömu skipshöfn meðan
hann var á Akranesi, aðeins fjölgaði
þeim eftir því sem skipin stækkuðu,
en enginn vildi fara úr skiprúmi þar
sem hann stjórnaði. Garðar var mik-
ill aflamaður, enda eftirsóttur skip-
stjóri. Alla tíð sem hann var á Akra-
nesi var hann á skipum Haraldar
Böðvarssonar.
Garðar var glaðbeittur maður.
Stór í sniðum, hafði stundum hátt í
góðra vina hópi. Vestfirskur uppruni
hans og lífsbarátta sem hófst
snemma færði hann kannski í skel,
sem sumum fannst eilítið hörð, en
undir sló hlýtt og viðkvæmt hjarta.
Garðar var hamingjumaður í
einkalífí. Hann og kona hans, Guðný
Maren Matthíasdóttir, eignuðust sex
böm, hvert öðru glæsilegra og betra
sem bera merki manndóms sem fylg-
ir góðu uppeldi og góðum stofni.
Það eru miklar skyldur lagðar á
herðar sjómannskonunnar, sem verð-
ur að taka ábyrgð á öllu heimilis-
haldi, uppeldi barnanna og velferð
fjölskyldunnar. Guðný Maren fylgdi
manni sínum sem ung kona frá
heimabyggð sinni, frá vinum og
vandamönnum, með hóp af ungum
bömum I ókunnugt byggðarlag, þar
sem hún vissi að hún yrði að treysta
á sjálfa sig. En elska hennar til
mannsins og bamanna gaf henni
þann þrótt og dug sem hún alltaf
sýndi.
Ég kom til þeirra nokkm áður en
Garðar dó. Síðustu og erfiðustu daga
lífs hans sýndi hún hvað í henni bjó.
Hún annaðist hann af mikilli ástúð
og umhyggju, enda sagði hún við
mig að skilnaði: „Mér hefur alltaf
þótt svo vænt um þennan mann.“
Frá heimili þeirra, hönd í hönd og
kinn við kinn, fylgdi hún honum eins
langt og hún gat.
Blessuð veri minning Garðars
Finnssonar, blessuð verið konan hans
og öll fjölskykla hans. Guð gefí þeim
öllum styrk til að sefa sorgina.
Vígi og skjöldur vertu þeim, sem
vinda upp hin hvitu tröf.
Drottinn, þinnar ástaróður,
endurhljómi um jörð og höf.
(Jón Magnússon.)
Blessuð veri íslensk sjómanna-
stétt.
Bjamfríður Leósdóttir,
Akranesi.
t
Eiginkona mín, móðir okkar, tengda-
móðir og amma,
INGIBJÖRG PETREA GÍSLADÓTTIR,
Seiðakvísl 35,
Reykjavík,
andaðist á gjörgæsludeild Borgarspítal-
ans þann 11. júlí sl.
Héðinn Ágústsson,
Gylfi Ómar Héðinsson, Svava Árnadóttir,
Hörður Héðinsson,
Rut Marsibil Héðinsdóttir,
Páll Vignir Héðinsson,
Ágúst Héðinsson,
og barnabörn.
Berglind Bendtsen,
Þorkell Einarsson,
Gunnhildur Kjartansdóttir,
Sigurlín Baldursdóttir
t
Útför konu minnar, móður okkar, tengdamóður og ömmu,
SVÖVU EYVINDSDÓTTUR,
Suðurengi 28,
Selfossi,
verður gerð frá Selfosskirkju föstudaginn 15. júlí kl. 13.30.
Jarðsett verður að Stóru-Borg.
Blóm og kransar afþakkaðir, en þeim, sem vildu minnast henn-
ar, er bent á líknarstofnanir.
Böðvar Stefánsson,
Stefán M. Böðvarsson,
Reynir E. Böðvarsson,
Guðmundur S. Böðvarsson,
tengdadætur og barnabörn.
+
Bróðir okkar og mágur,
ÓMAR HREINN MAGNÚSSON,
Fálkagötu 20B,
sem lést 5. júlí, verður jarðsettur frá
Neskirkju fimmtudaginn 14. júlí kl.
13.30.
Þeim, sem vildu minnast hans er bent
á Barnaspítala Hringsins.
Hafsteinn Magnússon, Gróa Guðjónsdóttir,
Þórunn Magnúsdóttir, Vigfús Halldórsson,
Sigríður Alexander, Frank Alexander,
Jón Magnússon, Kristrún Hálfdánardóttir,
Helga Magnúsdóttir.
+
Eiskuleg móðir mín, tengdamóðir, amma
og langamma,
MARGRÉT GUÐRÚN SVEINSDÓTTIR
kaupkona,
Klyfjaseli 7,
Reykjavfk,
sem lést á Droplaugarstöðum 5. júlí sl.,
verður jarðsett frá Dómkirkjunni föstu-
daginn 15. júlí kl. 13.30.
Guðrún Marie Jónsdóttir, Hrafn V. Friðriksson,
Margrét S. Hrafnsdóttir, Guðmundur Guðmundsson,
María J. Hrafnsdóttir,
Hrafn Áki Hrafnsson, Kristín Harpa Bjarnadóttir,
Jón F. Hrafnsson,
Eirikur S. Hrafnsson,
Annie Marfn Guðmundsdóttir.
+
Ástkær dóttir okkar og litla systir,
ÁSASJÖFN,
sem lést sunnudaginn 10. júlí, veröur jarðsungin frá Fossvogs-
kapellu föstudaginn 15. júlí kl. 16.30.
Sólveig Pálsdóttir, Árni Jónsson,
Dfana og Ólafur Páll.