Morgunblaðið - 04.12.1994, Blaðsíða 21

MÖRGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 4. DESEMBER 1994 21
ar sneri Stella algerlega við blað-
inu. í stað þess að rækta fágæta
sönghæfileika sína á erlendri
grund tók heimskonan í Knarrar-
nesi til við að rækta næstbesta
hlutverkið sitt sem best, viðhald
byggðarinnar á eyjunni fögru. Og
úr því að hún lét hneppa sig í fjöt-
ur tók hún það hlutverk sitt hátíð-
lega að una þá bara sem mest í
þeim fjötrum og gera eins gott
úr því og unnt var.
Hef bara notað
ímyndunaraflið
„Langar þig ekki í heimsreisu
með honum Ingólfi frænda?“ spyr
ég þessa, þrátt fyrir allt, veraldar-
vönu konu sem hefur lesið allt sem
hægt er að komast yfir um fjarlæg
lönd og þjóðir og haft nægan tíma
til að njóta þeirrar fræðslu og
menningar til fullnustu sem sjón-
varp og útvarp geta veitt.
„Nei,“ svarar hún. „Ég er búin
að sjá þetta allt í huganum. Eftir
að ég hætti við að fara hérna um
árið hef ég bara notað ímyndunar-
aflið til þess að fara í mín ferða-
lög. Ég sá til dæmis kvikmyndina
„A hverfanda hveli“ í sjónvarpinu
í fyrsta skipti nú í haust því ég
sá hana aldrei hér um árið og mér
fannst ekkert mikið til hennar
koma þótt þetta væri fræg mynd.
Ég var búin að lesa skáldsöguna
og uppgötvaði að ímyndunaraflið
hafði gefið mér nóg.
Við deilum stutta stund um það
hvort hún viti allt og geti ímynd-
að sér allt sem Ingólfur Guð-
brandsson geti sýnt henni og sagt
frá í heimsreisu og það er ekki
frá því að hún játi í lokin að hugs-
anlega kunni slík reisa að luma á
einhverju sem komi henni á óvart.
En það virðist samt ekki breyta
því að hún ætlar sér ekki neitt
slíkt þótt hún ætti kost á því. Ég
hef á tilfinningunni að hún vilji
banda frá sér öllum slíkum hugs-
unum vegna þess hve hún er orð-
in vön því að neita sér um margt
það sem við hin teljum okkur
ekki geta verið án og hefur vanið
sig á láta sig dreyma um og njóta
þess í huganum sem hún getur
ekkí veitt sér. Ef hún félli fyrir
slíkri freistingu myndi það
skemma það hlutskipti sem lífið
hefur skapað henni. Þessi kona
hefur fyrir löngu sætt sig við einu
röngu ákvörðunina sem hún tók
í lífinu og ætlar ekki að bregðast
því sem henni hefur verið trúað
fyrir og hún hét að annast.
Það er hugsjón í hennar augum;
hún segir að þau systkinin vilji
vera á eyjunni eins og lengi og
þeim sé það unnt því að þau hafi
vissum skyldum að gegna við að
viðhalda fugla- og dýralífmu þar.
„Ef eyjan verður gerð að sumar-
bústaðalandi og fólk verður hér
aðeins með höppum og glöppum
og enginn yfír veturinn, verður
það mikið áfall fyrir fuglalífíð því
fuglinn er hændur að okkur og
veit að við veijum hann fyrir vargi
og utanaðkomandi hættu,“ segir
hún.
„Það veitir okkur mikla lífsfyll-
ingu að vernda og veija þennan
stað.
Hér í Knarrarnesi eru fólk og
fuglar eins og samhent stórfjöl-
skylda.“
Tilvera systkinanna er sam-
tvinnuð sviptingum náttúruaf-
lanna allt árið, frumstæð og ein-
föld. Manni finnst undarlegt að
þau skuli getað unað svo vel á
stað þar sem ekki er „farið í bæ-
inn“ eða út í búð svo mánuðum
skiptir og húsmóðirin fer aðeins
einu sinni á ári í land.
Ein eftirminnilegustu orðaskipti
mín við Stellu voru eflaust spurn-
ing og svar sem okkar fóru á milli
í einni heimsókninni.
„Vantar ekki oft ýmislegt
hérna,“ var spurt.
Svarið var minnisstætt og lær-
dómsríkt: „Nei, nei, hér vantar
aldrei neitt néma einhvern óþarfa.“
Framundan er enn einn veturinn
hjá þeim þegar eyjan er stundum
orðin frosin við fastalandið fyrir
jól í einum samfelldum ísafrera.
„Það er yndislegt hér á vet-
urna,“ segir Stella, „og á jólunum
gerum við okkur dagamun og
fáum aukasendingu úr Borgarnesi
niður í Vogalæk. Þangað er oftast
hægt að ganga á ísi til þess að
sækja jólavarninginn.“
Annað hvort hér
eða í útlöndum
„Freistar þín ekkert að flytja í
land?“ spyr ég.
„Nei. Annaðhvort á ég heima
hér eða í útlöndum,“ svarar þessi
heimsborgari í eyjunni afskekktu,
hún Stella; Guðríður Jóna Áma-
dóttir.
Sama svar og fyrir fimmtíu
árum.
„Og hér er það öfugt, miðað við
flesta aðra staði, að versni efna-
hagsástandið er gott að eiga heima
hér,“ bætir hún við.
Énn einu sinni er fólkið í Knarr-
__ arnesi kvatt með þakklát-
um huga og maður fer héð-
an rík’ari en maður kom.
Eitt virðist yfír þau öll
gengið: Ekkert þeirra fór
héðan; ef hún hefði farið
hefðu allir farið en úr því
að hún varð eftir urðu allir
eftir.
„„Ung var ég gefin Njáli,“ sagði
Bergþóra og hét því að eitt skyldi
yfír bæði ganga.“
„Ung var ég gefín Knarrar-
nesi,“ segir Stella, „og hét því að
eitt skyldi yfír bæði ganga.“
Foreldrar hennar stóðu í þeirri
trú að með því að vinna að því
að halda afkomendum sínum á
ættaróðalinu væru þeir að tryggja
framtíð þess um alla framtíð. Það
virðist hafa verið mikil tálsýn því
þegar sá tími kemur að þetta góða
fólk, sem hefur helgað líf sitt
verndun lífríkis þessarar fögru
eyjar, lýkur ævistarfi sínu þá verð-
ur að öllum líkindum ekki lengur
til það Knarrarnes sem ber af
öðrum eyjum flóans; það undur-
samlega samlíf fólks, fugla og
búfénaðar sem þar hefur verið
varðveitt.
Þeim örlögum eyjunnar að fara
í eyði var aðeins frestað um einn
ættlið með ákvörðuninni örlaga-
ríku fyrir bráðum hálfri öld.
I ljósi þessa er skiljanlegt að
Stellu fínnist þessi ákvörðun sín
hafa verið það eina sem hún sjái
eftir að hafa gert um dagana, einu
stóru mistökin sín.
„Allt orkar tvímælis þá gert
er,“ sagði Bjarni heitinn Bene-
diktsson oft. Það verður aldrei
hægt að fullyrða neitt um það
hvað hefði gerst ef heimasætan í
Knarrarnesi hefði farið í söngnám
á sínum tíma.
Kannski hefði það mistekist eða
runnið út í sandinn af einhveijum
orsökum og þess vegna veit enginn
með vissu nema það hafí, þrátt
fyrir allt, verið réttasta ákvörðunin
sem hún tók á ævinni, að hætta
við það.
Þeir draumar eru oft stærstir,
glæstastir og heilla menn mest
sem aldrei fá að rætast. „Til eru.
fræ.“
Og hvað sem öðru líður er víst
að systkinin í Knarrarnesi hafa
uppfyllt þá grundvallarkröfu, sem
okkur hinum gengur mörgum svo
illa að uppfylla, að skila því sem
okkur er trúað fyrir í stuttri jarð-
vist jafngóðu eða helst betra en
við tókum við því. „Yfír litlu varstu
trúr; yfír mikið mun ég setja þig,“
var einhvern tímann sagt. Það
mun hvíla mikil ábyrgð á hveijum
þeim sem tekur við þessari eyju
að þeim gengnum.
• Bókin Fólk og fírnindi eftir Ómar Bagn-
arsson er 248 Dlaðsíður að stærð. Utgef-
andi er Fróði. Verð: 3.290. Millifyrirsagnir
eru blaðsins.
„Það er yndislegt
hér á veturna og á
jólum gerum við okk-
ur dagamun.“
JÓLA
*PORTII>*
-stærsti jólamarkaður ársins
opnar á morgun!
Jólaportiö, stærsti jólamarkaöur ársins
opnar á morgun, mánudag, kl. 14
og veröur opinn alla virka daga
frá kl. 14-19 í húsi Kolaportsins.
GLÆSILEG OPNUNARHATIÐ
verður kl. 18 á morgun:
Léttsveit Harmonikufélags Reykjavíkur,
blásarakvartett, Selkórinn, austurlenskir
þjóðdansar og Grýla og Leppalúði.
í Jólaportinu munu 100 seljendur bjóöa fjölbreytt
úrval af vöru s.s. fatnað, leikföng, gjafavöru, verkfæri,
sælgæti, geisladiska, skartgripi, búsáhöld, jólamat,
jólatré, íslenskt og erlent handverki
og fleira á frábæru verði.
Jólaleikur verður í gangi alla virka daga og
dregnir verða út skemmtilegir vinningar
alla þriðjudaga og fimmtudaga
í beinni útsendingu á Bylgjunni.
íslenskir og erlendir tónlistarmenn skapa
skemmtilega jólastemmningu alla mánudaga,
miðvikudaga og föstudaga kl 18-19 og íslensku
jólasveinamir kíkja við um leið og þeir koma í bæinn.
Á Þorláksmessu koma síðan Grýla og Leppalúði
og allir jólasveinarnir í heimsókn með stórum hópi
tónlistarmanna og austurlenskra dansara.
JOLA
•PORTIO*
opið alla virka daga
í iGs'. AO.i'zo.isriS