Morgunblaðið - 04.12.1994, Page 27

26 SUNNUDAGUR 4. DESEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 4. DESEMBER 1994 27
jMtogtmfrlafrtfe
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Hættaá
Ekki er lengur um það deilt,
að hjúkrunarfræðingar hafa
fengið verulegar kauphækkanir á
tímabili þjóðarsáttflr umfram þann
ramma, sem þjóðarsáttin hefur
byggzt á. Deilan snýst einungis
um það, hvort meðaltalshækkun
hjúkrunarfræðinga er 6-7% eða
mun meiri. Til þessara kauphækk-
ana vísa sjúkraliðar nú og er það
skiljanlegt.
En sjúkraliðar, sem starfa við
hlið hjúkrunarfræðinga, eru ekki
þeir einu, sem vísa til launahækk-
ana hjúkrunarfræðinga. í sam-
tölum Morgunblaðsins við nokkra
forystumenn verkalýðshreyfingar
hinn 24. nóvember sl. kom fram,
að þeir líta einnig á samninga
hjúkrunarfræðinganna sem for-
dæmi. Þannig segir Magnús L.
Sveinsson, formaður Verzlunar-
mannafélags Reykjavíkur: „Að
þessu leyti hefur verið gefin út
ávísun á vissar hækkanir. Það er
ekkert hægt að horfa framhjá því
og það er ríkið sjálft, sem gerir
þetta.“
Björn Grétar Sveinsson, formað-
ur Verkámannasambands Islands,
sagði m.a.: „... en ég held, að það
hljóti að vera mjög erfitt fyrir þessi
almennu stéttarfélög í landinu að
fara að semja hér um einhverja
hungurlús í prósentum talið, þegar
Árvakur hf., Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
ferðum
búið er að skammta hér í þjóðfé-
laginu, sem nemur kannski á ann-
an tug prósenta í launahækkun-
um.“ Björn Snæbjörnsson, formað-
ur Verkalýðsfélagsins Einingar í
Eyjafirði, sagði: „Þarna eru
ákveðnir hópar, sem hafa skriðið
upp og það er engin sanngimi í
því að ófaglærða fólkið sitji eftir.
Það munum við ekki samþykkja."
Það fer ekkert á milli mála,
hvað þessir þrír forystumenn
verkalýðshreyfingarinnar eru að
segja. Boðskapur þeirra er sá, að
launahækkun hjúkrunarfræðing-
anna hljóti að vera sú viðmiðun,
sem kjarasamningarnir muni snú-
ast um. En hvaða áhrif hefur það
á efnahagslífið, ef samið yrði um
a.m.k. 6-7% kauphækkun yfir lín-
una, að ekki sé talað um meiri
hækkanir? Svarið er augljóst og
einfalt: Verðbólgan mundi æða
upp á nýjan leik, stöðugleikinn,
sem atvinnulífið hefur búið við,
mundi hverfa á skömmum tíma,
atvinnuleysi mundi aukast og
greiðslubyrði heimila og fyrirtækja
verða óbærileg vegna þess að láns-
kjaravísitalan mundi æða upp með
sama hætti og verðbólgan.
Það er einfaldlega ekkert vit í
því að stefna kjarasamningum í
þennan farveg. Það gengur gegn
hagsmunum launþega, fyrirtækja
og þjóðarbúsins í heild. Augljóst
er, að efnahagslífið er á uppleið,
en það er ekki á vísan að róa í
þeim efnum. Við vitum ekki hvað
Smugan kann að gefa í aðra hönd
á næsta ári og við vitum ekki á
þessari stundu, hvort loðnuævin-
týrið frá því í fyrra verður endur-
tekið.
Hvernig á að bregðast við þeim
samningum, sem ríkið hefur gert
við hjúkrunarfræðinga? Það er
eðlilegt, að aðrir launþegar beri
sig saman við hjúkrunarfræðinga
að þessu leyti og geri kröfu til
hins sama. En það mun leiða til
ófarnaðar, ef kjarasamningarnir
fara í þann farveg. Þess vegna er
eina raunhæfa leiðin sú, að horf-'
ast í augu við samninga hjúkrunar-
fræðinganna, viðurkenna að þeir
hafi verið gerðir en viðurkenna
jafnframt, að þar hafi ríkisvaldinu
orðið á alvarleg mistök og að þau
mistök eigi ekki að endurtaka.
Bæði vinnuveitendur og forsæt-
isráðherra hafa sagt, að svigrúm
sé í efnahagslífinu til einhverra
kjarabóta. Það svigrúm á að nota
til þess að hækka laun þeirra
lægstlaunuðu en annarra ekki.
Önnur laun verði einfaldlega
óbreytt. Það er að vísu rétt, að
slík tilraun hefur áður verið gerð
en runnið út í sandinn, m.a. vegna
þess, að þeir sem hærra eru laun-
aðir innan verkalýðsfélaganna hafi
ekki viljað fallast á slíka kjara-
samninga.
Þótt áður hafi mistekizt að koma
fram kjarasamningum, sem byggj-
ast á kjarabótum fyrir þá lægst-
launuðu en óbreyttum launum fyr-
ir aðra, er ekki þar með sagt, að
það geti ekki tekizt nú. Margt
hefur breytzt í viðhorfi fólks til
kjaramála og verðbólgu. Miklir
hagsmunir tengjast því að halda
verðbólgunni í skefjum. Menn eiga
að ræða þessi viðhorf af raunsæi
og einurð. Þótt ríkisstjórninni hafi
orðið á alvarleg mistök með samn-
ingunum við hjúkrunarfræðinga
er óþarfi að margfalda þau mistök.
1 AO ANNAÐ-
JL vl O • hvort vel
ég úr uppháfskaflan-
um í Fegurð himinsins
eða köflunum um
Beru og ástina, hugs-
aði ég með sjálfum
mér þegar ég var beðinn um að
benda á eitthvað í ritum Halldórs
Laxness sem stæði hjarta mínu
næst.
Ástæðan er annars vegar sú að
kaflinn um jökulinn og fegurð him-
insins var það fyrsta sem ég lærði
nánast utanbókar ungur aðdáandi
Halldórs þegar við strákarnir í
Stardal hneigðumst að draum-
kenndum hugmyndaheimi Ólafs
Kárasonar, en hins vegar hafa ást-
ir Beru og Ljósvíkingsins ávallt
verið mér hulin ráðgáta. En kannski
hef ég þekkt svpna fólk þegar nán-
ar er að gætt.
Niðurstaðan varð þvf sú að ég
valdi tvo kafla úr Fegurð himins-
ins. Sá fyrri er með einhveijum
dularfullum hætti tengdur æsku
minni, en hinn síðari er mér sú ráð-
gáta sem aldrei verður leyst. Heitir
þú Bera? er einhver eftirminnileg-
asta setning í ritverkum Halldórs
Laxness. Mér hefur verið bent á
að sá maður sem bar þessa spurn-
ingu fram hafi að öllum líkindum
verið með visinn handlegg og gæti
ég bezt trúað því. Við vitum hann
var hreppsómagi. Og hann var einn-
ig mikið ljóðskáld.
Með allt þetta í huga gengur
sagan upp. “...þann dag sem ég sá
fegurðina þá skildi ég altíeinu
ódauðleikann." Og það er í ástar-
sögu Beru og Ólafs Kárasonar Ljós-
víkings sem skáldskapurinn verður
endurlausnari okkar allra. Það er í
skjóli Hans sem fegursta blómið lif-
ir.
1 AQ SHAKESPEARE EINN
-l-"í/»er ávallt nýr. Ferskur.
Ávallt bezti túlkandi þeirra tíðinda
sem eru nýjust í mannlífinu. Það
er kannski ekkert skrítið með tilliti
til þess sem hann hefur sjálfur sagt
um listina, t.a.m. ljóðlistina. Helgi
Hálfdanarson hefur
eftir Prófsteini í Sem
yður þóknast, ...sann-
asti skáldskapurinn er
mestur uppspuninn.
Þeir sem eru ást-
fangnir fást mikið við
skáldskap, og það sem þeir bölva
sér uppá í skáldskapnum má segja
þeir hafi spunnið upp sem elskhug-
ar.
Það er ævintýrið í verkum Shake-
speares sem hefur enzt fram á
þennan dag. Mannaþefurinn er ekki
óbærilgur né íþyngjandi - vegna
ljóðs og ævintýra.
En hver var Shakespeare? Ef
marka má skilgreiningu Kunderas
á þeim skáldum sem Ijóðrænust
eru, þá var hann sonur móður sinn-
ar. Þeir sem alast upp með móður
sinni eru ævinlega ljóðrænustu
skáldin, segir Kundera. Því gæti
ég vel trúað.
1 1 A í SAMTALI Hefur Erica
111/ »Jong sagt að ljóðrænn
stíll skáldsögunnar Seremssimu sé
aðalpersóna sögunnar. I henni sé
mikið af henni sjálfri og hugmynd-
um hennar sem fléttast inní samtöl
þeirra Jessicu og Shakespeares.
Jessica sögunnar trúir því ekki að
tíminn sé til, né dauðinn. Hún sé
sjálf ástfangin af orðum, en um-
fram allt sterk kynvera. Kynferðis-
leg afstaða til umhverfísins leyni
sér ekki. Allt eigi þetta við um
hana sjálfa enda hafi hún haft þá
tilfinningu fyrir dauðanum, að hann
sé ekki til, og tímanum, unnt sé
að ferðat milli alda, auk þess sem
hún sé ástfangin af ástinni eins og
hún kemst að orði. Sagan fjalli um
ást í meinum enda hafi hún verið
að upplifa slíka ást á meðan hún
skrifaði Serenissimu. Aldursmunur
hafí gert þá ást vonlausa, þótt hún
hafí ekki verið ástríðuminni en ást
þeirra Jessicu og Shakespeares ein-
sog henni er lýst í sögunni. Þá
fjalli bókin ekkisíður um móðurást-
ina og mikilvægi hennar og síðasten
ekkisízt um ást Ericu Jong á Fen-
eyjum sem hún kynntist 19 ára
gömul og hefur dregizt að æ síðan.
Sögunni um þau Jessicu og
skáldið Will frá Stratford lýkur með
því að leikkonan nær sér af veikind-
um sem hafa haft martröð og
ímyndanir í för með sér, þ.e. upplif-
un sögunnar - og á nú að fara að
leika í nýrri kvikmynd Ingmars
Bergmans í dulargervi leikstjóra
sögunnar, en hún á einmitt að heita
Serenissima. Jessica leikkona fær
handritið í hendur nýstaðin uppúr
erfiðum veikindum og sögunni lýk-
ur með því snjalla og gamalkunna
bragði að hún á að leika aðalrulluna
í þessari nýju kvikmynd sem er í
raun nýsögð sagan um ástir þeirra
Shakespeares.
Mér hefur verið tíðrætt um þessa
sögu. Það er engin tilviljun einsog
þeir vita sem þekkja eitthvað til
þess sem ég hef skrifað. Sagan fjall-
ar um sérstakt áhugasvið mitt, ljóð-
rænan stfl í prósaverkum og tilfínn-
ingu fyrir gagnsæi tíma og tor-
tímingar. Það vita þeir sem þekkja
leikritin Guðs reiði, Sókrates og
Ófelíu sem eiga að vera ljóðrænn
prósi um tímalausan veruleika eins-
og sögumar í Konungi af Aragon
og skáldsögulegt ferðalagið í Sól á
heimsenda.
Þessi saga Ericu Jong tengist
einnig áhugamálum mínum að öðru
leyti. Hún sýnir einsog í hnotskum
hvemig höfundur, umhverfí hans,
reynsla og þroski, setja ótvírætt
mark á skáldverk, þótt þau séu
engan veginn sjálfsævisöguleg að
öðru' leyti. Þannig geta höfundar
íslendinga sagna ekki leynt sér,
þeir em einhvers staðar á næstu
grösum og ég hef talið að hug-
myndaheimur Sturlu Þórðarsonar
sé augljós í Brennu-Njáls sögu, á
sama hátt og umhverfi Ericu Jong
og viðhorf hennar em geimegld í
ástarsögunni frá Feneyjum. Án
þess þó ég sé að bera þessi verk
sarrian að öðru leyti, enda ósam-
bærileg.
M
(meira næsta sunnudag)
HELGI
spjall
REYKJAVÍKURBRÉF
Lúðvík jósepsson,
fyrrum formaður Al-
þýðubandalagsins, sem
jarðsettur var sl. mánu-
dag, var tvímælalaust
einn af áhrifamestu
stjórnmálamönnum síns
samtlma. Áhrif hans vom ekki sízt merki-
leg þegar haft er í huga, að þeir flokk-
ar, sem hann var fulltrúi fyrir, Samein-
ingarflokkur alþýðu - Sósíalistaflokkur
og síðar Alþýðubandalagið, voru í raun
í pólitískri'einangrun mestan hluta þess
tíma, sem Lúðvík starfaði að stjómmál-
um. Hver var þá ástæðan fyrir því, að
einum af forystumönnum sósíalista tókst
að ná slíkum áhrifum?
Önnur helzta skýringin á því er áreið-
anlega sú, að Lúðvík Jósepsson naut
trausts og álits vegna þekkingar sinnar
á og jarðbundinnar afstöðu til málefna
sjávarútvegsins. Sósíalískar kennisetn-
ingar þvældust yfírleitt ekki fyrir honum,
þegar sjávarútvegurinn var annars veg-
ar. Á þeim áram, þegar Lúðvík var sjáv-
arútvegsráðherra, fyrst 1956-1958 og
síðar 1971-1974, var orð á því haft hvað
hann nyti mikilla vinsælda meðal útgerð-
armanna. Þetta mislíkaði andstæðingum
hans í stjómmálum mjög, ekki sízt sjálf-
stæðismönnum, sem áttu og eiga mikið
fylgi meðal útgerðarmanna. Það fór hins
vegar ekki á milli mála, að Lúðvík Jóseps-
son talaði tungumál, sem útgerðarmenn
skildu og hann skyldi vandamál þeirra
og hagsmuni. Vafalaust hefur þekking
hans á högum og hagsmunum fólks í
sjávarplássi á borð við Neskaupstað og
reynsla hans af útgerðarrekstri þar ráðið
úrslitum í þessum efnum. Raunar má
færa rök að því, að hugmyndir sósíalista
hafi yfirleitt ekki haft mikil áhrif á af-
stöðu Lúðvíks til efnahags- og atvinnu-
mála.
Það er til marks um það traust, sem
Lúðvík Jósepsson naut meðal forystu-
manna Sjálfstæðisflokksins, að Bjami
Benediktsson reifaði við ýmsa samheija
sína vorið 1970 möguleika á því, að taka
Alþýðubandalagið inn í ríkisstjórn Sjálf-
stæðisflokks og Alþýðuflokks að loknum
þingkosningum 1971. Þegar hann fann
andstöðu við það og var spurður, hvort
hann teldi yfirleitt hægt að vinna með
forystumönnum Alþýðubandalags, svar-
aði hann því til, að það væri hægt að
vinna með Lúðvík Jósepssyni.
Þótt pólitískar rætur Lúðvíks Jóseps-
sonar væru í stjómmálahreyfingu sósíal-
ista á íslandi er ljóst, að ekki var alltaf
full samstaða á milli hans og forystu-
manna Sósíalistaflokksins á Reykjavíkur-
svæðinu, þ.e. flokkskjarnans. Að þessu
víkur Svavar Gestsson, sem segja má,
að sé eins konar handhafi sögulegrar
arfleifðar sósíalista á íslandi, I minning-
argrein hér í Morgunblaðinu sl. sunnu-
dag, er hann sagði m.a.: „Ég man fyrst
eftir honum að marki, þegar hann reyndi
að sannfæra flokksþing Sósíalistaflokks-
ins um að það ætti að gera Alþýðubanda-
lagið að stjómmálaflokki. Sú ræða hans
skilaði ekki miklu á því þingi en þó því,
að ég man enn eftir ræðunni og reyndar
rökum hennar líka. Lúðvík sagði mér
síðar, að árin um og eftir stofnun Alþýðu-
bandalagsins hafi oft verið afar þreyt-
andi og árangurinn sorglega lítill fyrst
og fremst vegna þess, að hreyfingin var
ekki ein, heldur margskipt. Hann sagði
mér reyndar í sumar, þegar hann rifjaði
upp sögu sína að hann hefði að lokum -
1967 - gengið á fund Einars og tjáð
honum, að þeir yrðu viðskila, ef ekki
yrði gerður flokkur úr Alþýðubandalag-
inu. Einar Olgeirsson og Lúðvík voru þá,
sem alltaf fyrr og síðar samferða."
Þessi frásögn Svavars Gestssonar
staðfestir þá tilfínningu, sem margir
höfðu á þessum árum, að Lúðvík Jóseps-
son íhugaði að fylgja Hannibal Valdi-
marssyni og Birni Jónssyni tii starfa á
nýjum pólitískum vettvangi. Hann talaði
á þeim tíma við suma viðmælendur sína
á þann veg, að þingflokkur Alþýðubanda-
lagsins gæti klofnað og hann sjálfur
hugsanlega fylgt Hannibal og Birni. Víst
er um það, að þeir sjálfir og nánustu
samstarfsmenn þeirra voru þeirrar skoð-
unar um skeið.
Jón Baldvin Hannibalsson, formaður
Alþýðuflokksins, sem var þátttakandi í
átökunum á milli Sósíalistaflokksins og
Málfundafélags jafnaðarmanna á þessum
tíma, fjallaði einnig um þessa togstreitu,
sem kannski var innra með Lúðvík Jós-
epssyni, í minningargrein hér í blaðinu
sl. sunnudag er hann sagði: „Það var
lengi hald Hannibals en einkum þó vopna-
bróður hans, Bjöms Jónssonar, forseta
ASÍ. Þeir fundu að meintur kómmúnismi
Lúðvíks var annarrar gerðar en hinna.
Þeir héldu jafnvel, að hann væri sósíal-
demókrat eins og þeir - enda uppranninn
úr sama jarðvegi og þeir. Þessi misskiln-
ingur átti mikinn þátt í stofnun kosninga-
bandalags Hannibals og Lúðvíks, sem
kallað var Alþýðubandalag. Það tók þá
rúman áratug að komast að hinu sanna
- og leiðrétta misskilninginn."
Hin meginástæðan fyrir pólitískum
áhrifum Lúðvíks Jósepssonar var fram-
ganga hans í landhelgismálum, en hann
undirritaði reglugerð um útfærslu fisk-
veiðilögsögunnar í 12 sjómílur 1958 og
50 sjómflur 1971. Miklar pólitískar svipt-
ingar urðu hér innanlands í bæði skiptin.
Stefnumörkun Viðreisnarstjórnarinnar í
landhelgismálum fyrir kosningamar
1971 var meiriháttar pólitísk mistök og
ein helzta ástæða fyrir því, að Sjálfstæð-
isflokkur og Alþýðuflokkur misstu meiri-
hluta sinn á Alþingi. Hins vegar brá svo
við, að þegar Sjálfstæðisflokkurinn tók
baráttu fyrir útfærslu í 200 sjómílur upp
á arma sína lét Lúðvík Jósepsson sér
fátt um finnast. Sennilega er enn til sjón-
varpsþáttur, þar sem þeir deildu hart um
200 mílna útfærslu, Lúðvík og Eyjólfur
Konráð Jónsson, sem þá var einn af rit-
stjóram Morgunblaðsins og Lúðvík taldi,
að Eyjólfur Konráð vildi færa fiskveiði-
lögsöguna upp á miðjan Grænlandsjökul!
Um afstöðu Lúðvíks Jósepssonar til 200
mílna má lesa 5 bók hans um landhelgis-
málið, sem út kom fyrir 5 áram.
Morgunblaðið og Lúðvík Jósepsson
deildu hart og af óvægni á báða bóga í
áratugi. Samt sem áður tókst gott per-
sónulegt samband á milli hans og rit-
stjóra Morgunblaðsins og á það raunar
við um flesta aðra helztu forystumenn
sósíalista. Ekki era margar vikur síðan
það varð sammæli á milli Lúðvíks og rit-
stjóra Morgunblaðsins að hann kæmi í
heimsókn til blaðsins í nýjum húskynnum
til þess að skiptast á skoðunum um stjóm-
málaástandið. Af því varð ekki.
í ÁVARPI, SEM
Ólafur G. Einars-
son, menntamála-
ráðherra, flutti í
Langholtskirkju á
aðventu, vék hann
að undanförnu um
Krafa til
fjölmiðla
fyrsta sunnudegi í
m.a. að umræðum
pólitíska ábyrgð og pólitískt siðgæði og
sagði m.a.: „Þegar grannt er skoðað get-
ur fyrirgreiðslupólitík sett stjómmála-
mönnum stólinn fyrir dyrnar með að
vinna faglega og heiðarlega að málum.
Þanniggetur hún bundið stjórnmálamenn
á klafa vinsældarkapphlaups um kjósend-
ur. Fyrirgreiðslupólitík hindrar, að
ákvarðanir, sem teknar eru, séu byggðar
á faglegri stefnumótun, réttlæti og rétt-
sýni. Nútímaþjóðfélagi er nauðsyn að
látið sé af fyrirgreiðslupólitík. Slík pólitík
er tímaskekkja - hefur raunar aldrei átt
rétt á sér. Nútímaþjóðfélagi er nauðsyn
að stjórnmálamenn fái frelsi til að vinna
að málefnum, sem koma allri þjóðinni til
góða og gerir valdhöfum kleift að taka
faglega og heildstætt á málum.
Laugardagur 3. desember
Verðlaunamyndin Kotið eftir Ingólf Guðmundsson.
Því hefur verið haldið fram, að fjölmiðl-
ar séu eitt valdamesta aflið í nútímaþjóð-
félagi. Bent er á, að hin hefðbundna þrí-
skipting valdsins í þjóðfélaginu sé ófull-
nægjandi, þ.e.a.s. skiptingin í löggjafar-
vald, framkvæmdavald og dómsvald.
Hefur þá gjarnan verið litið á fjölmiðlana
sem viðbótarvaldsvið. í því sambandi er
rétt að hafa í huga, að nauðsynlegt er
að gera sömu kröfur til þeirra, sem þar
starfa og gerðar era til stjórnmálamanna
og embættismanna um ábyrgð og sið-
gæði. Undanfarið hefur fjölmiðlum verið
tíðrætt um pólitískt siðgæði, en fjölmiðla-
fólk má ekki falla í þá gryfju að fara
offari í slíkum málum. Því ber eins og
öðrum að nálgast hlutina á málefnalegan
hátt. Pólitíska siðbót verður að reka af
heilindum. Á sama hátt og hverju þjóðfé-
lagi er það nauðsyn að stjórnmálamenn
'Og embættismenn þess sýni af sér sið-
.gæði og ábyrgð er brýnt að þeir, sem
við fjölmiðlana starfa geri slíkt hið sama.
Annað er spilling.“
Þessi orð menntamálaráðherra era
mikið umhugsunarefni fyrir þá, sem
:starfa að fjölmiðlun. Það er rétt hjá ráð-
herranum, að það ber að gera sömu kröf-
ur til starfsmanna fjölmiðla og þeir gera
til stjórnmálamanna og embættismanna.
í raun og vera gegnir furðu, að stjóm-
málamenn skuli ekki fyrr hafa vakið
máls á þessu að nokkra marki. En það
er jafnframt fagnaðarefni, að mennta-
málaráðherra hefur tekið þetta mál til
umræðu. Og beinlínis æskilegt að fleiri
blandi sér í þær umræður.
Fjölmiðlar eru orðnir svo mikilvægur
þáttur í þjóðlífinu að kröfur um vönduð
vinnubrögð starfsmanna þeirra hljóta að
aukast mjög. Raunar má telja víst, að
þessi breyttu viðhorf séu töluvert rædd
innan fjölmiðlanna sjálfra, en nánast á
hveijum degi má sjá dæmi um vinnu-
brögð í fjölmiðlum, sem ekki era viðun-
andi.
Líklegt má telja, að fjölmiðlar geri á
næstu áram stórauknar kröfur til mennt-
unar starfsmanna sinna. Sú söfnun og
miðlun upplýsinga, sem fram fer á fyöl-
miðlum, gerir kröfu til þekkingar og yfír-
sýnar á mörgum sviðum en þó ekki sízt
til dómgreindar, sem er víða ábótavant.
Siðferðileg álitamál á vettvangi stjóm-
málanna hafa mjög verið til umræðu að
undanförnu, en þau era einnig til á vett-
vangi fjölmiðlanna. Um leið og athuga-
semdir era gerðar við að ráðherrar þiggi
laxveiðiboð hjá fyrirtækjum má spyija,
hvort sömu athugasemdir beri ekki að
gera ef fjölmiðlamenn eiga í hlut. Á sama
hátt og ekki þykir við hæfí að stjórnmála-
menn þiggi gjafir í hvaða formi sem þær
birtast má spyija, hvort hið sama eigi
ekki við um fjölmiðlafólk. Þegar gerðar
eru strangar kröfur til ráðherra um emb-
ættisfærslu má spyija, hvort sömu kröfur
megi ekki gera til fjölmiðlamanna í störf-
um þeirra. Vonandi verða orð mennta-
málaráðherra á aðventukvöldi í Lang-
holtskirkju til þess að vekja upp frekari
umræður um þessi efni.
AUGUÓST ER,
að forráðamönnum
kanadíska olíufyr-
irtækisins Irving
Oil er full alvara
með því að hefja
benzín- og olíusölu hér á landi. í samtali
við Morgunblaðið í gær, föstudag, vísar
Erlend fjár-
festing og
samkeppni
Kristinn Björnsson, forstjóri Skeljungs,
því á bug, að nýlegar umsóknir allra ís-
lenzku olíufélaganna um lóðir á höfuð-
borgarsvæðinu séu tilraun til þess að
bregða fæti fyrir hið kanadíska fyrirtæki
og segir m.a.: „Það er t.d. skoðun forráða-
manna Skeljungs, að ekkert sé óeðlilegt
við að hér starfí eitt eða tvö erlend olíufé-
lög, ef því er að skipta.“
I þessu sambandi er nauðsynlegt að
horfa á grandvallarþætti málsins. í fyrsta
lagi hefur mjög verið um það rætt á
undanfömum mánuðum og misseram,
að við þurfum að laða erlenda fjárfest-
ingu að íslandi. Því hafa stjórnvöld
ákveðið að veija veralegum fjármunum
til þessara mála. Þegar erlend fyrirtæki
koma svo hingað og vilja fjárfesta hér
megum við alls ekki bregðast þannig við,
að þessi tiltekna fjárfesting komi ekki
til greina vegna þess, að hún kunni að
reynast þeim erfið, sem fyrir era I ein-
hverri atvinnugrein. Við verðum að vera
sjálfum okkur samkvæm. Það á líka við
um forystumenn viðskiptalífsins, sem
hafa öðrum fremur hvatt til erlendrar
fjárfestingar. Þess vegna ber að fagna
ofangreindum orðum forstjóra Skeljungs.
í öðru lagi er alveg ljóst, að ein ástæða
fyrir háu vöraverði á íslandi er of lítil
samkeppni. Það er þess vegna almanna-
hagur að skilyrði til frjálsrar samkeppni
verði tryggð. Og þess vegna er það al-
mannahagur, að hið kanadíska fyrirtæki
fá starfsaðstöðu hér. Það liggur í augum
uppi, að það á ekki að fá aðstöðu umfram
þau fyrirtæki, sem fyrir eru, en væntan-
lega er engin hætta á því. í ljósi þessara
röksemda verður að ætla að umsóknir
kanadíska fyrirtækisins fái jákvæða af-
greiðslu hjá sveitarfélögunum,
„Þessi orð
menntamálaráð-
herra eru mikið
umhugsunarefni
fyrir þá, sem
starfa að fjölmiðl-
un. Það er rétt hjá
ráðherranum, að
það ber að gera
sömu kröfur til
starfsmanna fjöl-
miðla og þeir
gera til stjórn-
málamanna og
embættismanna. í
raun og veru
gegnir furðu, að
stjórnmálamenn
skuli ekki fyrr
hafa vakið máls á
þessu að nokkru
marki. En það er
jafnframt fagnað-
arefni, að
menntamálaráð-
herra hefur tekið
þetta mál til um-
ræðu. Og beinlínis
æskilegt að fieiri
blandi sér í þær
umræður.“