Morgunblaðið - 28.04.1996, Side 9

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 28. APRÍL 1996 B 9
MEÐ Delta Rythm Boys í Austurbæjarbíói. íslensku hljófæraleik-
ararnir þrír sem léku með þeim voru f.v. Axel Kristjánsson, Krist-
•inn Vilhelmsson og Ólafur Gaukur.
HINN upphafleg Sextett Ólafs Gauks með Svanhijdi og Birni R.
í efri röð frá vinstri: Guðmar Marelsson, Þórarinn Ólafsson, Svan-
hildur, Björn R. Einarsson og Helgi Kristjánsson en í fremri röð:
Andrés Ingólfsson og Ólafur Gaukur.
„Ég fór í gagnfræðaskóla og síðan
í MR en útskrifaðist frá MA árið
1949 og innritaðist síðan í háskólann
í læknisfræði og var þar í þrjú ár,
meira eða minna með einhveijum
afföllum. Ég hætti þá, því að þá var
músíkin búin að taka alveg yfir. Ég
var reyndar fyrir stúdentspróf farinn
að spila töluvert. I fimmta bekk í
menntaskólanum. Þá þótti jazzinn
ekkert sérstaklega fínn. Það þótti
niðurlægjandi að vera að fást við
jazz, öllum þótti það, nema mennta-
skólafólki og öðru yngra fólki. Við
spiluðum jazzinn á dansæfingum í
Menntaskólanum, hreinan, spilaðan
jazz, það var enginn söngur. Samt
voru dægurlög líka til, þá sem sér-
stök týpa af léttri músík auðvitað,
og þau hafa alltaf verið til. En jazz-
inn í þá tíð þótti nær jafnlangt geng-
ið og Eurovison þykir nú á dögum.
Sumum þykir Eurovison vond. Þeir
eru þá að reyna að sýna fram á
hvað þeir séu sjálfir vel af guði gerð-
ir og hvað þeir séu á háu menningar-
stigi. Þetta er auðvitað eins og hver
önnur fjarstæða. Dægurlög hafa
alltaf verið til og alltaf verið í mikl-
um metum hjá þessum þegjandi
þorra fólksins, ekki hjá þessum litla
parti sem er alltaf blaðrandi. Hjá
þegjandi meirihlutanum hafa dæg-
urlögin alltaf verið í miklum metum,
samanber Straussvalsana á sínum
tíma og ótal fleiri dæmi mætti nefna.
Þannig að dægurlögin eru góð og
gild vara og verða alltaf, vona ég,
við lýði og Eurovison á einhvern
þátt í því og þetta vita menn erlendis.
Afstaðan til jazzins breyttist tölu-
vert hjá menningarsnobbinu þegar
bandarískir hljómsveitarstjórar, eins
og t.d. Bernstein og sinfóniskir höf-
undar, fóru að segja. - Ja, jazz er
bara nokkuð sérstætt fyrirbæri.
Ekki bara bandarískir. Þegar líka
evrópskir kommúnistar fóru að not-
færa sér ýmislegt úr þeirri átt. Þá
breyttist nokkuð hugarfarið gagn-
vart jazzi og fleiri töldu sig geta
viðurkennt hann. Merkilegt eða ekki
merkilegt. Ég held að það sé fyrst
og fremst merkilegt sem snertir sál-
ir.“
Atvinnutónlistarmaður
Ólafur Gaukur stóð upp úr hæg-
indastólnum og gekk yfir að hillu-
samstæðu, teygði sig eftir blöðum
sem voru ofarlega í hillu og lagði á
skrifborðið. Hann fletti þeim og þar
voru nótur fyrir fimmtíu manna
hljómsveit, útsetningar fyrir Euro-
visionkeppnina í Ósló og það er ljóst
að það er ekki lítil vinna sem þar
liggur að baki. Þannig hefur það líka
alltaf verið frá því að Gaukur ákvað
að gera tónlistina að ævistarfi. Áður
en að því kom spilaði hann t.d. með
Steina Steingríms og Árna Elfar í
Gaggó vest á árunum 46 til 47 og
skömmu síðar með GO-kvintettinum
fyrir dansi í gömlu Mjólkurstöðinni,
en hljómsveitin var skipuð fimm
ungum og efnilegum piltum, Gunn-
ari Ormslev, Guðmundi Steingríms-
syni, Eyþóri Þorlákssyni, Óla Gauki
og Steina Steingríms.
Fyrstu danshljómsveitirnar sem
þú spilar með seint á fimmta ára-
tugnum?
„Ég stofnaði sjálfur ýmsar hljóm-
sveitir, eins og t.d. tríó sem ég spil-
aði mikið með. Ég byijaði snemma
með Gunnari Ormslev. Við spiluðum
talsvert mikið saman. Hin og þessi
smábönd urðu til. Eitt band var t.d.
bara stofnað til að fara norður í land
í fjórtán daga. Annað band var sett
saman til að leika á eina plötu. Iðu-
lega fórum við suður á-Keflavíkur-
flugvöll að spila fyrir hermennina.
Við hringdum í einhveija á síðustu
stundu og fylltum bílinn og svo var
farið á þessum krókótta og holótta
vegi suður. Rétt fyrir 1950 og um
’50 er ég með KK sextettinum. Ég
spilaði með ýmsum negra-söng-
kvartettum sem komu hingað á þess-
um árum. Þekki svoleiðis vinnu vel.
Hér kom kvartettinn Delta Rhythm
Boys og hann hélt hér tuttugu og
fimm konserta í Austurbæjarbíó á
vegum Flugbjörgunarsveitarinnar.
Af því tilefni var mynduð sérstök
hljómsveit.
Ég var með Birni R. Einarssyni
á Hótel Borg á fyrstu árum sjötta
áratugarins og við spiluðum einnig
víða út á landi. Svo var ég aftur
með KK, meira eða minna allan
sjötta áratuginn. í Þórskaffi, á
sveitaböllum og við allt mögulegt, í
útvarpi, á plötum og í útvarpi á
Keflavíkurflugvelli í hverri viku auk
þess vorum við oft í Keflavíkursjón-
varpinu. Það var æft á ákveðnum
tímum, þrisvar í viku. Það var frí á
á fimmtudögum en æft þá í hádeg-
inu. Það var unnið sex daga vikunn-
ar. Þetta var svona í mörg ár, full
vinna. Á þessu tímabili spilaði ég á
fimmtíu, sextíu hljómplötur og við
vorum oft með þætti í Ríkisútvarp-
inu. Það var mikið að gera og ekki
hægt að komast yfir meira."
Svo byijarðu með þína eigin
hljómsveit í kringum 1960?
„Það var árið 1965. Við byijuðum
í Lídó og vorum þar í þijú, fjögur
ár. Síðan fórum við á Hótel Borg
og vorum þar í sjö ár. Á sumrin
fórum við oft út á land. Fyrsta hálfa
árið í Lídó voru með í hljómsveitinni
Björn R, Guðmundur R, Helgi Krist-
jánsson, Andrés Ingójfsson, Halldór
Pálsson og Þórarinn Ólafsson. Síðan
komu nýir menn, Rúnar Gunnars-
son, Páll Valgeirsson á trommur og
Karl Möller á píanó og svo auðvitað
Svanhildur, sem frá byijun söng með
hljómsveitinni.“
Er það ekki árunum um 1967-68
sem hljómsveitin var með hina vin-
sælu sjónvarpsþætti. „Hér gala
Gaukar“?
„Það var árin 1968-69 og það
voru nokkuð margir þættir. Að ég
held bara ágætir fyrir flesta. Um-
gjörðir utan um lög. Það horfðu all-
ir á þættina. Það var ekki um svo
margt að velja á þeim árum. Það
var létt yfir þáttunum."
Og á þessum árum var verið að
taka upp plötur?
„Já, já. Ég veit satt að segja ekki
hvað ég er búinn að vera með á
mörgum plötum epa semja mörg lög
og marga texta. Ég hef enga tölu á
því. Lögin sem ég hef samið eru
sjálfsagt orðin eitt hundrað eða
fleiri. Bara í þessum sjónvarpsþátt-
um voru ein þijátíu lög. Ég er af
þeirri kynslóð sem taldi sig ekki
þurfa endilega að semja sjálf heldur
væri til tiltölulega mikið af ágætis
músík til að flytja.
Aftur á móti voru hinir, sem komu
síðar, aldir upp við það að þeir sem
þeir höfðu dálæti á í útlöndum sömdu
sjálfir lög sín. Það var kannski að
hluta til vegna höfundaréttar, vegna
þess að annars hefðu þeir orðið að
borga öðrum höfundarrétt. Þá fóru
þeir að semja sjálfir.
En hvað snertir ísland og tónlist-
ina, þá höfum við íslendingar svo
sem ekki fundið upp neitt í músikk,
hvorki hljóðfærj, tóna né samsetn-
ingar eða neitt. Ég held að við höfum
ekki fundið upp neitt í músík. Við
erum engir uppfinningamenn í mús-
ík. Hér hefur músikk ekki heyrst
nema svo sem eins og hundrað ár
ef allt er meðtalið. Menn út í haga
og út á sjó höfðu ekki heyrt músík
um aldamótin, bara vísur. Kannski
höfðu þeir heyrt rammfalskt orgel í
einhverri kirkju við jarðarfarir og
kannski einhvern tímann munn-
hörpu eða tvöfalda harmonikku, það
má vel vera, en þeir höfðu aldrei
heyrt músík. Vissu ekkert hvað það
var.
Ég hef ég samið það sem ég hef
þurft að semja um dagana. Ekkert
meira. Yngri músíkantarnir gefa
gjarnan út plötu eftir plötu með
pródúkti eftir sjálfa sig. Ég hef aldr-
ei farið út í það. Ég sem ekki heldur
eins og sagt er fyrir skúffuna. Ég
sem bara músikk þegar á henni þarf
að halda. Þegar vantar lag þá set
ég saman ég lag, þegar vantar texta
þá raða ég niður texta. Það gerist
nú bara þannig hjá mér.“
Blaðamaður á sjötta
áratugnum
Eins og fram kemur hér að fram-
an þá er Ólafur Gaukur annar rit-
stjóra VR blaðins. Hér fyrr á árum
var hann einnig við blaðamennsku.
Það er forvitnilegt að fræðst um
þann tíma á ferli Ólafs:
„Árin 1951-52 var ég blaðamaður
á Tímanum og svo aftur nokkrum
árum síðar, á þeim áratug. Á þessum
árum var ég einnig blaðamaður á
Vikunni. Með mér á Tímanum voru
Indriði G Þorsteinsson, Hallur Sím-
onarsson, Jökull Jakobsson, Haukur
Hauksson og Guðni Þórðarson. Þetta
var hörkulið. Blaðið var til húsa í
Skuggasundinu og prentað þar og
var málgagn Framsóknarflokksins.
Ég var aldrei spurður um pólítískar
skoðanir eða neitt í sambandi við
pólitík."
Var Tíminn þá alhliða fréttablað?
„Já, já, við vorum í fréttamennsk-
unni á fullu. Þessi ár voru að mörgu
leyti bestu ár Tímans og efni blaðs-
ins ákafiega fjölbreytt."
Svo gafstu út eigið blað fyrir um
það bil fimmtíu árum?
„Já, Bæjarblaðið. Við gáfum það
út nokkrum sinnum á mánudögum,
ég, Hallur Símonarson og Svavar
Gests. Á mínum æskuárum í Grinda-
vík, þegar ég var tólf ára, gaf ég
út blað sem var fjölritað og hét
Stjarnan."
Það er svo mörgum árum síðar
að þú kemur til starfa við VR blaðið?
„Það var held ég árið 1982. Ég
tók að mér að vinna við VR blaðið
í samráði við Pétur Maack. Við höf-
um samráð um allt. Ég er fram-
kvæmdaaðilinn, skrifarinn, útlits-
teiknarinn og sendilinn. Hann hefur
ýmsum öðrum hnöppum að hneppa
í starfi sínu en er ailtaf með höndina
í bagganum hvað varðar blaðið.
VR-blaðið hefur unnið sig mikið
upp. Það er mikið lesið og þá er til-
ganginum náð.“
Síðan kemur að því að þú ákveður
að fara í tónlistarnám erlendis og
átt þá langan feril að baki í músík-
inni hér heima?
„Það var nú þannig að ég hafði
alltaf ætlað mér að verða eitthvað
annað en músíkant. Þegar ég varð
fimmtugur sá ég að það var senni-
lega engin önnur leið en að vera í
músíkinni áfram. Þannig að mér var
ljóst að ég yrði að læra eitthvað
meira og aflaði mér upplýsinga.
Árið 1980 kom hingað amerískt tón-
skáld sem ég kynntist svolítið. Sá
aðili hvatti mig til að láta til skarar
skríða hvað varðaði nám. Ég skrif-
aði Árna Egils sem er gamall kunn-
ingi minn og bað hann um að benda
mér á einhvern góðann músíkskóla
í Los Angeles. Hann bendi mér á
góðan skóla, Grove School of Music
í Los Angeles. Þangað innritaðist
ég og í fyrsta námskeiðið. Ég var
mest að læra tónsmíðar og útsetn-
ingu þeirra fyrir litlar og stórar
hljómsveitir. Síðan kom heilt ár í
viðbót, fjórar annir. Þá fékkst ég
eingöngu við tónsmíðar með sér-
stöku tilliti til kvikmyndatónlistar.
Ég kláraði það nám 1988.“
Eftir að þú lýkur námi hefur þú
fengið verkefni t.d. að semja fyrir
kvikmyndir.
„Ég gerði mér grein fyrir því þeg-
ar ég fór í nám erlendis í kvikmynda-
músík að ég myndi sennilega síður
fá íslenska kvikmyndamúsík sem
verkefni ef ég lærði til þess. Vegna
þess að íslendingar eru þannig gerð-
ir að ef einhver kann eitthvað þá
láta þeir hann frekar ekki stíga fram
vegna þess að þá eru þeir hræddir
um að hann muni skyggja á sig.
Þess vegna gerði ég mér grein fyrir
því að mjög sennilega myndi ég aldr-
ei fá að semja kvikmyndatónlist fyr-
ir íslenska kvikmynd. Ég var búinn
að sætta mig við það þegar fyrir
um það bil tveim árum hringdi til
mín ungur maður og spurði. -
Heyrðu ertu ekki til með að sernja
fyrir mig músík við kvikmynd? Ég
svaraði. - Þakka þér fyrir að
hringja. Ég vil endilega semja fyrir
þig músík. Það leið ekki nema mán-
uður frá þessu samtali að þá hringdi
annar kvikmyndagerðarmaður og
bað um annað verkefni. Þetta voru
verkefni fyrir kvikmyndina, Benjam-
ín Dúfu og mynd um íslenska
glímu.“
Þannig er boltinn farinn af stað
og víst er að Ólafur Gaukur á eftir
að semja músík fyrir fleiri íslenskar
kvikmyndir enda aldrei meira um
að vera i íslenskri kvikmyndagerð
en einmitt þessi síðustu árin.
LEITAÐ var álits þriggja
manna, sem lengi hafa þekkt
Ólaf Gauk, á ferli hans og kynn-
um þeirra af honum.
Aldrei of seint
Gunnar Þórðarson tónskáld
segir um samstarf þeirra:
„Ég kann afskaplega vel við
Óla Gauk og það er gaman að
fylgjast með honum, hvernig
hann hefur bætt við sig þekk-
ingu á seinni árum. Sem ætti
að kenna mörgum að aldrei er
of seint. Hann er músíkant af
guðs náð og flinkur útsetjari.
Yið störfuðum saman þegar
Hljómar voru að fara af stað
og hann reyndist okkur mjög
vel. Hann er að gera góða hluti.
Það verður spennandi að fylgj-
ast með Óla“.
Stórbrotinn músíkant
Guðmundur Steingrímsson
hefur átt langt og gott samstarf
við Ólaf Gauk:
„Það fyrsta sem ég man eftir
Óla Gauk var þegar Gunnar
Ormslev kom til Hafnarfjarðar
frá Kaupmannahöfn. Þá spurð-
ist út til Reykjavíkur að eitt-
hvert,jazzundur" væri komið
frá Kaupmannahöfn. Það var
auðvitað rétt vegna þess að þá
komu nýjar hugmyndir til lands-
ins frá Höfn með Ormslev. Hann
kom hingað 1945. Þá sá ég Óla
Gauk, Steina Steingríms, -Árna
Spennandi
að fylgjast
með Ola
Elfar og fleiri jazzleikara sem
komu til að hlusta á Ormslev.
Þannig kynntist ég þessum
mönnum. Síðan hef ég átt gott
samstarf við Óla Gauk. Við spil-
uðum saman í KX og þaðan á
ég góðar minningar. Á seinni
árum hef ég spilað mikið með
honum og dóttur hans Önnu
Mjöll í Reykjavík og víðar. Hann
er einn stórbrotnasti músíkant
sem ég þekki og frábær útsetj-
ari. Ég hef átt mjög ánæjulega
samvinnu við Óla Gauk gegnum
tíðina. Við liöfum spilað gífur-
lega mikið saman um ævina og
eigum vonandi eftir aðspila
saman um ókomin ár. Ég vona
svo sannarlega að þau Anna
Mjöll vinni keppnina í Osló 18.
maí.“
Fljótur að taka ákvarðanir
Pétur A. Maack ritsljóri VR-
biaðsins segir frá kynnum sínum
af Ólafi á allt öðru sviði en flest-
ir þekkja hann af:
„Um þessar mundir eru liðin
14 ár frá því að ég kom að máli
við Ólaf Gauk og bað hannum
að taka að sér umsjón og útlits-
hönnun á VR-blaðinu. Það tók
hann ekki langan tíma að hugsa
sig um og eins og lesendur blaðs-
ins vita, hefur handbragð hans
verið á blaðinu síðan.
Hann er fljótur að skynja
meginefnið í hinum ýmsu mála-
flokkum og skila því frá sér á
máli sem almenningur skilur.
Að mínu mati hefur hann yfir-
burði í meðferð texta, fyrir-
sagna, millifyrirsagna, mynda
og útlitshönnunar á blöðum.
Hann hefur einstakt auga fyrir
útliti blaða og er mjög nákvæm-
ur í sinni vinnu. Hann er fljótur
að vinna og fljótur að taka
ákvarðanir.
Það hefur verið gæfa Verzl-
unarmannafélags Reykjavíkur
að fá Ólaf Gauk til starfa fyrir
félagið, en störf hans hafa ekki
eingöngu verið við VR-blaðið.
Hann hefur hannað og haft
umsjón með gerð flestra bækl-
inga sem félagið hefur látið
gera á undanförnum árum, ver-
ið starfsmönnum til hjálpar við
uppsetningu og framkvæmd
ýmissa stórra funda og sam-
koma, s.b. 100 ára afmælishátíð
félagsins 27. janúar 1991.
Með framkomu sinni öðlaðist
hann fljótt trúnað forystumanna
í VR og það hefur alltaf verið
hægt að treysta því, sem hann
tekur að sér.“