Morgunblaðið - 05.06.1996, Page 6

6 MIÐVIKUDAGUR 5. JÚNÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
__________________________________FRÉTTIR__________________________________
Samanbiirður Þjóðhagsstofnunar á launum o g lífskjörum á íslandi og í öðrum löndum
Svipuð hag-
sæld en mun
meiri vinna
*
Islendingar bæta sér upp lægrí laun með
lengri vinnudegi en tíðkast í öðrum löndum.
Þetta er meðal þess sem fram kemur í
skýrslu Þjóðhagsstofnunar um laun og lífs-
kjör, sem Guðjón Guðmundsson kynnti sér.
0 5 þús. dollarar 10
21
15
20
25
30
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14 1
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
Norequr
Japan
Danmörk
ISLAND
Frakkiano:
AsiraiiE
Breíiand
Lands-
framleiðsla
á mann
í OECD-
ríkjum
1994
o
1 "
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12 Ef
13
500 þús.kr 1.Q00 11.500
2.000
2.5,00
I Bslgía
i Frakklancí
Hollanc!
Noregur
í Austurríki
Bandaríkin
Kanada
i Lúxemboro
Danmörk
Suibjóð
skaland
Sviss
Finniand
i Ástralía
i Spánn
! Bretíand
i Japan
tí
24 g Tyrkland
Áætluð
lands-
framleiðsla
á vinnustund
í OECD-
ríkjum 1994
HAGSÆLD hér á landi er
á svipuðu stigi og í þeim
löndum þar sep hún er
hvað mest en íslending-
ar hafa meira fyrir því að afla
gæðanna en þjóðir á áþekku hag-
sældarstigi. Þetta eru meginniður-
stöðurnar í skýrslu sem Þjóðhags-
stofnun hefur unnið fyrir forsætis-
ráðherra um laun og lífskjör á ís-
landi, í Danmörku og víðar. Full-
vinnandi fólk á íslandi vinnur að
jafnaði 50 klst. á viku en 39 stund-
ir í Danmörku. Tímakaup í dönskum
iðnaði er 97% hærra en í íslenskum.
Skýrsluhöfundar segja að helsta
skýringin á þessu sé lítil framleiðni
hér á landi.
Til þess að gera alþjóðlegan verð-
lagssamanburð reiknuðu skýrslu-
höfundar út jafnvirðisgildi gjald-
miðla og notuðu það í stað gengis.
Jafnvirðisgildið sýnir hvað mikið
þarf í gjaldmiðlum einstakra landa
til að kaupa sama magn vöru og
þjónustu í öðrum löndum.
í skýrslunni kemur fram að verð-
lag á Norðurlöndunum er afar hátt.
Verðlag einkaneyslu á íslándi árið
1994 reyndist vera 12,8% hærra
en meðaltal 15 ESB-ríkja en verð-
lag í Danmörku var 15,1% hærra
en hér. Árið 1994 var gengi dönsku
krónunnar 11 kr. en jafnvirðisgildið
var hins vegar 9,65 kr. Allar dansk-
ar fjárhæðir í skýrslunni eru um-
reiknaðar til íslenskrar krónu miðað
við það gengi.
í fyrrihluta skýrslunnar er al-
þjóðlegur samanburður á lífskjörum
þjóða. Þar kemur m.a. fram að ís-
land var í 11. sæti meðal OECD
ríkja yfir landsframleiðslu á mann
árið 1994 miðað við jafnvirðisgildi
gjaldmiðla (sjá töflu). Meðalstærð
íbúða er hvergi meiri en hér á landi
og aðeins Danir búa rýmra. íbúðir
í byggingu eru hvergi stærri en
héríendis. Bifreiðaeign er mikil hér
á landi, 439 fólksbílar voru á hverja
1.000 íbúa árið 1993 og voru að-
eins fleiri í Bandaríkjunum,
Kanada, Ítalíu og Þýskalandi. Gæði
heilbrigðisþjónustunnar og eign
heimila á völdum neysluvörum var
óvíða meiri.
Lág laun
ísland er í 18. sæti af 20 OECD
ríkjum yfir tímakaup í iðnaði 1993.
Greiddar voru 562 kr. í tímakaup
en 1.017 kr. á jafnvirðisgildi í
Kanada, þar sem hæsta tímakaupið
var greitt. ísland var í 19. sæti af
24 yfir mánaðariaun verkafólks í
iðnaði eftir skatta og trygginga-
gjald í OECD ríkjum árið 1994.
1 seinni hluta skýrslunnar er
gerður samanburður á Iaunum og
iífskjörum á íslandi og í Danmörku.
Þar kemur fram að tekjur hjóna
með börn í Danmörku, óháð stærð
fjölskyldunnar og atvinnuþátttöku,
voru að jafnaði 39% hærri en á ís-
landi árið 1993. Dönsku hjónin fá
hærri barnabætur en þau borga líka
ríflega tvöfalt hærri beina skatta.
Ráðstöfunartekjur dönsku hjón-
anna eru 15% hærri en þeirra ís-
lensku þrátt fyrir að vinnuvikan á
íslandi sé að meðaltali 11,1 klst.
lengri.
Heildarmánaðartekjur hjóna á
íslandi með börn árið 1993 voru
237.700 kr. en 329.800 kr. í Dan-
mörku miðað við jafnvirðisgildi
gjaldmiðla, sem er 38,8% mismun-
ur. Barnabætur íslensku hjónanna
voru að meðaltali 7.900 kr. á mán-
uði en 9.400 kr. í Danmörku. ís-
lensku hjónin fengu að meðaltali
4.300 kr. í vaxtabætur á mánuði
en vaxtabætur eru ekki greiddar í
Danmörku. íslensku hjónin greiddu
52.500 kr. í skatta á mánuði en
dönsku hjónin 112.300 kr. Dönsku
hjónin greiddu því 113,7% hærri
skatta. Ráðstöfunartekjur íslensku
hjónanna voru að meðaltali 197.400
kr. en dönsku hjónanna 226.900
kr. sem er 14,9% mismunur.
Tvö- til þrefalt hærri laun
Til að bera saman laun á íslandi
og í Danmörku voru valdir nokkrir
hópar launþega sem annars vegar
starfa á almennum markaði og hins
vegar hjá hinu opinbera. Afar lítill
hluti heildarlaunanna í Danmörku
er vegna yfirtíðar og þar fá margar
stéttir ekkert greitt fyrir yfirvinnu.
Hins vegar eru greiðslur vegna yfir-
vinnu verulegur hluti heildarlauna
íslenskra launþega, eða um fjórð-
ungur heildarlauna ASÍ fóiks og
þriðjungur heildarlauna opinberra
starfsmanna. Dagvinnulaun eru í
öllum tilvikum mun hærri í Dan-
mörku en á Islandi. Munurinn virð-
ist vera sérstaklega mikill hjá versl-
unarfólki og fólki í iðnaði á almenn-
um vinnumarkaði en minni meðai
háskólamenntaðra starfsmanna á
einkamarkaði. Enn meiri munur er
á dagvinnulaunum hjá hinu opin-
bera þar sem dönsku launin eru
tvö- til þrefalt hærri.
Munurinn minnkar mjög mikið
þegar tiilit hefur verið tekið til
greiðslna fyrir yfirvinnu og fleira á
Islandi. I skýrslunni segir að útilok-
að sé að kveða upp úr hvort um
óunna yfirtíð sé að ræða hér á landi.
Bent er á að þegar upp er staðið
jafnist munurinn á heildarlaunum
eftir skatt milii landanna mjög.
Fiskverkafólk, afgreiðslufólk og
gjaldkerar beri iitlu minna úr býtum
hér en í Danmörku en munurinn
sé áfram mikiil á byggingaverka-
mönnum. Verkfræðingar í einka-
þjónustu komi vel út úr samanburð-
inum og eru með um 16% meira til
ráðstöfunar en í Danmörku. Á opin-
bera vinnumarkaðnum fáist svipuð
niðurstaða þótt munurinn sé njá
mörgum stéttum Dönum enn veru-
lega í hag. Hjúkrunarfræðingar og
héraðsdómarar komi þó vel út úr
samanburðinum en kennarar, skrif-
stofufólk, bréfberar og tollverðir
hins vegar miður.
Skattar og barnabætur
í skýrslunni kemur fram að
skattar í Danmörku eru mun hærri
í Danmörku en á ísiandi. í Dan-
mörku eru engin skattleysismörk
Vísbendingar um gæði heUbrigðisþiónustu
w Fjöldi lækna á þús. íbúa (1991) Fjöldi sjúkrarúma á þús. íbúa (1991) Ungbarnadauði af hverjum 1000fæddum (1992) Meðal ólifuð ævi meybarns við fæðingu
1 Spánn 3,9 4 7,9 80,5
2 Belgía 3,6 10 8,2 79,8
3 Grikkland 3,4 5 8,4 79,9
4 Þýskaland 3,2 11 6,0 79,4
5 Noregur 3,1 14 5,8 80,6
6 Svíþjóð 2,9 13 5,3 80,8
7 ÍSLAND 2,8 15 4,8 80,7
8 Danmörk 2,8 6 6,6 77,8
9 Portúgal 2,8 5 9,2 78,2
10 Frakkland 2,7 10 6,8 81,8
11 Finnland 2,5 13 5,1 80,2
12 Holland 2,5 12 6,3 80,0
13 Bandaríkin 2,3 5 8,4 78,9
14 Austurríki 2,1 11 7,5 79,7
15 Japan 1,6 4,4 82,2
16 írland 1,5 6 6,6 79,0
17 Bretland 1,4 6 6,6 78,9
18 Ítalía 1,3 7 8,3 80,6
Eign heimila á nokkrum neysiuvörum 1988
r| r ■qHBMh. Ör-
í t P A.m.k. Hljóm- Mynd- Upp- bylgju-
t 1 ruita' tveir flutnings- bands- Einka- þvotta- ofn
xHfl ' sjónvarp bílar tæki tæki tölva vél (1992/3)
1 ísland 99 40 ... 57 ... 28
2 Bretland 98 22 ... 51 16 ... 65
3 Svíþjóð 96 ... ... ... 32 69
4 Holland 91 73 33 19 10 31
5 Lúxemborg 90 24 48 23 11 40 ...
6 Finnland 90 14 70 45 16 33
7 Noregur 89 17 23 ... 32 ...
8 Austurríki 88 16 45 31 6 28
9 Þýskaland 87 15 42 26 ... 29 40
10 Belgía 87 10 26 8 21
11 Danmörk 86 7 78 21 9 25 35
12 Sviss 86 17 53 38 15 40 ...
13 Frakkland 84 27 41 24 28 38
14 Irland 82 10 37 21 6 8
15 Ítalía 78 22 43 13 7 17
16 Grikkland 51 2 27 25 3 8
17 Portúgal 49 4 16 5 6
Ráðstöfunartekjur einstakra
hópa á almennum markað1994
í íslenskum krónum
i Danmörku á íslandi M i s m u n u r
Afgreiðslufólk á kassa 70.413 69.214 1.199 1,7%
Byggingarverkamenn 98.697 77.049 21.648 28,1 %
Fiskvinnslufólk 84.558 81.740 2.818 3,4%
Gjaldkeri og bókari 90.905 90.252 653 0,7%
Verkfræðingur 130.471 155.976 -25.505 -16,4%
þannig að greiddur er skattur af
fyrstu krónunni sem Danir fá í laun
en skattleysismörk á íslandi voru
1994 57.199 kr. Jaðarskattar eru
mun hærri í Danmörku en á ís-
landi. Hins vegar eru mjög margar
frádráttarheimildir í danska skatt-
kerfinu andstætt því íslenska.
Skattar sem hlutfall af vergri lands-
framleiðslu voru 49,8% í Danmörku
árið 1993 en 33,2% á íslandi. Bein-
ir skattar heimila sem hlutfall af
heildar beinum sköttum voru 89,5%
í Danmörku en 83,9% á íslandi.
Samsvarandi hlutfall fyrirtækjar
var 10,4% í Danmörku en 16,1% á
Islandi.
Sá munur er á barnabótum í
löndunum að í Danmörku eru ekki
til tekjutengdai- barnabætur eins
og á íslandi. í skýrslunni segir að
barnabætur til hjóna/sambýlisfólks
séu miklu lægri á íslandi en í Dan-
mörku. íslensk hjón með eitt barn
eldra en sjö ára fá aðeins 15% af
þeim greiðslum sem dönsk hjón fá.
Barnabótaaukinn breyti myndinni
mjög þannig að greiðslur til tekju-
lágs íslensk barnafólks eru mun
hærri en til dansks. í Danmörku
eru bætur greiddar vegna barna
allt til 18 ára aldurs en hér á landi
til 16 ára aldurs.
Lífeyrir og þjónustugjöld
í skýrslunni segir að uppbygging
lífeyriskerfa sé áþekk í báðum lönd-
um. Almannatryggingar myndi
grunninn og greiðslur séu í auknuni
mæli tekjutengdar. Lífeyrir al-
mannatrygginga er hærri í Dan-
mörku. Þar eru mánaðargreiðslur
til ellilífeyrisþega að hámarki 70
þúsund kr. á mánuði en 48 þúsund
kr. á íslandi. Lífeyrir úr lífeyrissjóð-
unum virðist hins vegar hagstæðari
hér en í Danmörku. Að samanlögðu
eru tekjur lífeyrisþega í Danmörku
hærri en hér á landi, eða 82.900
kr. á móti 77.500 kr.
í Danmörku eru fæðingardag-
peningar gi-eiddir til kvenna sem
hafa lágmarks atvinnuþátttöku og
krafist er að þær hafi innt af hendi
a.m.k. 120 vinnustundir á undan-
gengnum 13 vikum eða fengið at-
vinnuleysis- eða sjúkradagpeninga.
Fæðingarorlof er 24 vikur en auk
þess á þunguð kona rétt á dagpen-
ingum þegar fjórar vikur eru til
fæðingar en konur í opinberri þjón-
ustu þegar átta vikur eru til fæðing-
ar. Foreldrar geta deilt með sér síð-
ustu 10 vikum fæðingarorlofsins
og faðirinn á einnig rétt á dagpen-
ingum í 2 vikur eftir fæðingu sé
hann frá vinnu á meðan. Fæðingar-
dagpeningar eru jafnháir fyrri laun-
um.
Hérlendis er fæðingarorlof 26
vikur og feður eiga ekki sjálfstæðan
rétt til orlofs en geta nýtt sér orlof
í stað móður.
Engin gjaldtaka er í danska heil-
brigðiskerfinu. Á íslandi er lega á'
sjúkrahúsi almennt ókeypis en
greiða þarf fyrir ýmsa aðra læknis-
hjálp, eins og komu til heimilislækn-
is og sérfræðings. í Danmörku eru
lyf niðurgreidd með svipuðum hætti
og á Islandi. Dönsk börn fá ókeyp-
is tannlækningar að 18 ára aldri
en sjúkratryggingar greiða hluta
tannlæknakostnaðar þeirra sem eru
18 ára og eldri. Á Islandi greiða
sjúkratryggingar 75% vegna tann-
lækninga íslenskra barna undir 16
ára aldri.