Morgunblaðið - 14.01.1997, Page 37

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
ÞRIÐJUDAGUR 14. JANÚAR 1997 37
Skýrsla um framfærslu-
kostnað heimilanna
Athugasemdir og leiðréttingar
TOLUVERÐ fjöl-
miðlaumfjöllun hefur
verið í kjölfar birtingar
skýrslu sem nefnd á
vegum forsætisráðu-
neytisins skilaði á dög-
unum um framfærslu-
kostnað heimilanna.
Nokkur atriði í þessari
umijöliun eru þess eðlis
að óhjákvæmilegt er
að koma með nokkrar
athugasemdir. Fyrst
má nefna að miklu
moldviðri hefur verið
þyrlað upp vegna þeirr-
ar afstöðu nefndarinn-
ar að koma ekki með
beinar tillögur um að-
gerðir til iækkunar á framfærslu-
kostnaði heimilanna. í ljósi erindis-
bréfs forsætisráðuneytisins kann
þetta að koma á óvart. Á þessu eru
nokkrar skýringar sem ef til vill
hefði átt að skýra betur í skýrsl-
unni. Aðalatriðið er að það var mat
nefndarmanna að það þjónaði best
hagsmunum launþega, vinnuveit-
enda og ríkisvalds að koma þeim
upplýsingum sem nefndin bjó yfir á
framfæri fremur en að halda starfí
nefndarinnar áfram við tillögugerð
um stjórnvaldsaðgerðir á einstökum
Björn R.
Guðmundssson
sviðum. í þessu sambandi horfði
nefndin einkum til talna um mismun
á verðlagi matvæla á höfuðborgar-
svæðinu og landsbyggðinni annars
vegar, og hins vegar til samanburð-
ar á kostnaði við rekstur fasteigna
á mismunandi stöðum á landinu.
Sú staðreynd að verð matvæla er
hátt hér á landi er vissulega ekki
ný sannindi og nefndarmönnum var
það vissulega ijóst að slíkar upplýs-
ingar hafa komið fram áður. Það
sem er hins vegar nýtt í þessari
umfjöllun er sá ítarlegi samanburð-
Guðni N.
Aðalsteinsson
ur á öllum þáttum verðlags hér á
landi miðað við Evrópulöndin sem
er að finna í skýrslu Hagstofu Evr-
ópusambandsins (Eurostat). Þessu
taldi nefndin mikilvægt að koma á
framfæri nú í aðdraganda kjara-
samninga.
Þessi afstaða skýrist enn frekar
þegar litið er til með hvaða hætti
var stofnað til nefndarstarfsins. Við
gerð kjarasamninga í febrúar 1995
komu fram áhyggjur verkalýðs-
hreyfingarinnar vegna vöruverðs
sem sérstaklega beindist að ástandi
á landsbyggðinni. í yfirlýsingu sinni
við gerð samninganna lofaði ríkis-
stjórnin að stofnuð yrði nefnd sem
falið yrði að fara ofan í saumana á
þessum málum. Þegar nefndin var
skipuð ári síðar var verið að upp-
fylla þetta loforð. Þar sem til nefnd-
arinnar var stofnað með þessum
hætti taldi hún skyldu sína að skila
áliti við lok samningstímabilsins.
Þegar litið er á samanburð á vöru-
verði hér og í Evrópu á stærstu
vöruflokkunum er Ijóst, að verðlag
hér á landi sker sig hvað mest úr
því sem annarstaðar þekkist í land-
búnaðarvörum og þá sérstaklega í
kjöt- og mjólkurvörum. Vinnuveit-
endasambandið og Alþýðusamband-
ið hafa á öðrum vettvangi farið ofan
í kjölinn á tollamálum með það að
markmiði að innflutningur geti veitt
Aðalatriðið er að vinnu-
brögð séu með þeim
hætti, segja þeir Björn
R. Guðmundsson og
Guðni N. Aðalsteins-
son, að almenningur
geti treyst því að f ag-
lega sé að verki staðið.
innlendri framleiðslu heilbrigða
samkeppni. Auk þess lýstu stjórn-
völd yfir vilja til að endurskoða for-
sendur verðlagsþróunar á ýmsum
búvörum við endurskoðun kjara-
samninga í árslok 1995. Þessir aðil-
ar áttu einnig fulltrúa í nefnd um
endurskoðun raforkumála sem skil-
aði áliti í árslok 1996. Nefndin taldi
ekki ástæðu til að endurskrifa allar
þær tillögur sem fram hafa komið
á þessum vettvangi. Það er því frá-
leitt að saka þau um áhugaleysi á
þessum málaflokkum sem varðar
lífskjör jafn mikið og raun ber vitni.
Hvað varðar einstök efnisatriði
er rétt að gera athugasemd við leið-
ara DV frá 8. janúar sl. Auk þess
að rekja skoðanir sínar á umfangi
Ný lög um lífeyrisrétt-
indi starfsmanna rikisins
í FJÓRUM greinum, sem ætlunin
er að birtist í Morgunblaðinu í þess-
ari viku, verður gerð grein fyrir
nýjum lögum um lífeyrisréttindi
starfsmanna ríkisins, sem tóku giidi
1. janúar sl. Lögin fela í sér róttæk-
ar breytingar á lögum um Lífeyris-
sjóð starfsmanna ríkisins og lögum
um Lífeyrissjóð hjúkrunarkvenna og
var samþykkt þeirra eitt af síðustu
verkum Alþingis fyrir jólahlé.
Meginmarkmið laganna var að
treysta starfsgrundvöll lífeyris-
sjóðakerfisins, en óvissu vegna eldra
kerfis má meðal annars rekja til
þess að ríkisstarfsmenn hafa verið
að ávinna sér lífeyrisréttindi sem
eru verulega umfram iðgjalda-
greiðslur.
Með hliðsjón af mikilvægi málsins
og harðri gagnrýni formælenda ASÍ
og VSÍ var ánægjulegt að víðtæk
samstaða náðist um afgreiðslu máls-
ins á Alþingi. Allt bendir til þess að
ný lög um lífeyrisréttindi starfs-
manna ríkisins séu stórt framfara-
skref sem eigi eftir að hafa mikla
þýðingu á komandi árum. Án þess
að hafa í för með sér aukin útgjöld
fyrir ríkissjóð munu lögin bæta mjög
rekstrarumhverfi ríkisins samhliða
því sem þau tryggja starfsmönnun-
um eðlilegra og sveigjanlegra rétt-
indakerfi en þeir búa við í dag.
Sú gagnrýni sem fram kom
reyndist í veigamiklum atriðum
byggð á misskilningi. Auðvitað er
afstaða manna einstaklingsbundin,
en eftir stendur að lífeyrismál verða
væntanlega meira í brennidepli yfir-
standandi kjarasamingsviðræðna en
upphaflega var ætlun samnings-
aðiia. Málefnaleg umræða um lífeyr-
ismál starfsmanna ríkisins og allra
annarra sem falla undir lög um
skyldutryggingu lífeyrisréttinda er
því mikilvæg.
Stefnuyfirlýsing
ríkisstjórnar
í stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnar-
innar er sérstakur kafli um lífeyris-
mái. Þar kemur það meginmarkmið
fram að treysta beri starfsgrundvöll
lífeyrissjóðakerfisins
þannig að allir lands-
menn njóti sambæri-
legra lífeyrisréttinda.
Jafnframt að almenn
lög verði sett um starf-
semi lífeyrissjóða, val-
frelsi í lífeyrissparnaði
aukið og samkeppni
milli lífeyrissjóða inn-
leidd.
Ný lög um Lífeyris-
sjóð starfsmanna ríkis-
ins ber þannig að skoða
með hliðsjón af stefnu-
yfirlýsingu ríkisstjórn-
arinnar. í því ljósi eru
þau stór áfangi. Með
þeim er hvort tveggja
gert: starfsgrundvöllur lífeyrissjóða-
kerfisins er treystur og skref tekið
í þá átt að tryggja öllum landsmönn-
um sambærileg lífeyrisréttindi. Það
er þvi rétt sem forseti ASÍ segir að
með lögunum eru stjómvöld að
móta stefnu í lífeyrismálum til fram-
tíðar. Það er hins vegar misskilning-
ur að álykta sem svo að það sé
markmið stjómvalda að auka og
jafna lífeyrisrétt landsmanna. Að
uppfylltum ákveðnum lágmarksskil-
yrðum er það stefna ríkisstjórnar-
innar að iðgjaldaprósenta og aðild
að lífeyrissjóði eigi að vera kjara-
samningsmál. Um leið og það er
eftirsóknarvert að allir landsmenn
búi við sambærilegt réttindakerfi
og njóti ákveðinnar lágmarkstrygg-
ingar á það að vera mál þeirra og
stéttarfélaganna, en ekki stjórn-
valda, hversu mikið þeir leggja til
hliðar og til hvaða lífeyrissjóðs þeir
borga.
Sjóðsöfnun og beint samband
milli iðgjalda og réttinda
í desember 1995 undirrituðu full-
trúar ASÍ og VSÍ kjarasamning um
lífeyrismál sem fól í sér endurskoð-
un á samkomulagi þessara aðila frá
árinu 1969 um stofnun almennra
lífeyrissjóða. Eitt af grundvallar-
atriðum þessa samnings er að líf-
eyrissjóðir skuii byggðir upp með
sjóðsöfnun og veita
sjóðfélögum sama rétt
fyrir sömu iðgjöld, án
tillits til aldurs við ið-
gjaldagreiðslu, kyn-
ferðis eða starfs.
Breytingin sem nú
hefur verið gerð á Líf-
eyrissjóði starfsmanna
ríkisins hefur framan-
greint grundvallarat-
riði að leiðarljósi og er
þar með áfangi á þeirri
leið að búa öllum lands-
mönnum sambærilegt
réttindakerfi. Það að
tryggja beint samband
milli iðgjalda og lífeyr-
isréttinda og að lífeyr-
isréttindi starfsmanna ríkisins verða
í framtiðinni að fullu tryggð á
grundvelli sjóðsöfnunar felur í sér
Mikilvægt skref hefur
verið tekið, segir Stein-
grímur A. Arason í
þessari fyrstu grein af
fjórum, í átt að einum
vinnumarkaði á íslandi.
samræmingu með tilliti til megin-
atriða. Til frambúðar var óviðunandi
fyrir sjóðfélagana og ríkið sem lau-
nagreiðanda að lífeyrisréttindi og
lífeyrisskuldbindingar skyldu að
stórum hluta ráðast af öðrum þátt-
um en greiddum iðgjöldum og
mögulegri ávöxtun þeirra. Lífeyris-
kerfi sem tekur mið af launum við
starfslok en ekki meðallaunum yfir
starfsævina, föstum dagvinnulaun-
um en ekki heildarlaunum og launa-
þróun eftirmanns en ekki þróun
launa eða verðlags almennt, svo
nokkur dæmi séu nefnd, getur bæði
leitt til órökréttrar og ranglátrar
niðurstöðu.
Sjóðsöfnun og beint samband
milli iðgjalda og lífeyrisréttinda er
Steingrímur A.
Arason
ekki aðeins rökréttara og réttlátara
kerfí en það sem ríkisstarfsmenn
hafa búið við fram að þessu. Með
aðlögun réttindakerfis ríkisins að
almennu lífeyrissjóðunum er ein-
staklingum einnig auðveldað að
flytja sig milli starfa, hvort heldur
er til eða frá ríkinu.
í átt að einum
vinnumarkaði
Samræmingin þýðir að einkavæð-
ing og verkefnatilflutningur verður
minna mál en áður. Hvorki starfs-
menn né ríkið sem vinnuveitandi
þurfa á sérstökum ráðstöfunum að
halda til að fyrirbyggja skerðingu á
lífeyrisréttindum eða til að koma í
veg fyrir bakreikninga vegna lífeyr-
isskuldbindinga. Með nýjum lögum
um Lífeyrissjóð starfsmanna ríkis-
ins hefur mönnum verið auðveldað
að flytja sig milli starfa og að flytja
verkefni milli rekstraraðila. Mikil-
vægt skref hefur verið tekið í átt
að einum vinnumarkaði á Islandi.
Um leið og réttindakerfi Lífeyris-
sjóðs starfsmanna ríkisins er sam-
ræmt í meginatriðum því kerfi sem
ASÍ og VSI hafa samið um er það
frábrugðið í tvennu. í fyrsta lagi
eru réttindin meiri en almennt geng-
ur og gerist og í öðru lagi er geng-
ið út frá ákveðnum réttindum og
breytilegu iðgjaldi í stað breytilegra
réttinda og föstu iðgjaldi, sem al-
mennt er 10% af heildarlaunum.
Réttindi umfram það sem er hjá
almennu sjóðunum koma m.a. fram
í því að miðað er við 65 ára ellilíf-
eyrisaldur, í stað 67-70 ára aldurs,
og árleg réttindaaukning samsvarar
1,9% af meðallaunum í stað 1,48%
- 1,8% hjá almennu sjóðunum. Þessi
umframréttindi endurspeglast síðan
í þvi að áætlað er að iðgjald til lífeyr-
issjóðsins þurfí að vera 15,5% af
heildarlaunum í stað 10% hjá al-
mennu sjóðunum.
Þessi umframréttindi hafa verið
gagnrýnd. Því hefur verið haldið
fram að um oftryggingu væri að
ræða og að nú þegar þessi réttindi
væru orðin sýnileg kallaði það óhjá-
kvæmilega á samsvarandi aukningu
lífeyrisréttinda hjá öðram starfs-
stéttum. I framhaldi af þessari mót-
sagnakenndu gagnrýni er rétt vekja
athygli á nokkrum atriðum málsins
og verður það gert í næstu greinum.
Höfundur er aðstoðarmaður
fjármálarAðhcrra.
og gæðum skýrslunnar gagnrýnir
ritstjóri blaðsins nefndina fyrir’að
hafa ekki notað nýjustu neyslukönn-
un Hagstofunnar í stað eldri könn-
unar frá 1990. Þetta á sínar eðlilegu
skýringar, niðurstöður umræddrar'
neyslukönnunar hafa enn ekki verið
birtar opinberlega og því stóð nefnd-
inni það ekki til boða að nota sér
þessar niðurstöður. I Degi-Tímanum
8. janúar sl. er því haldið fram að
samanburður á kostnaði við rekstur
fasteigna á mismunandi stöðum á
landinu sé byggður á tölum frá
1990 þó að tölur frá 1995 liggi fyr-
ir. Hér er réttu máli hallað. Eins
og fram kemur í skýrslunni byggist
þessi samanburður á tölum frá 1995
og 1996.
Að þessum atriðum frátöldum- .
hefur sú umfjöllun sem skýrslan
hefur fengið í fjölmiðlum að okkar
mati verið mjög jákvæð. Saman-
burður á verðlagi milli landa er á
margan hátt vandasamur og ýmis
álitaefni geta komið upp. Það er
greinilegt á þeim viðbrögðum sem
þessi skýrsla hefur vakið að brýn
þörf er fyrir upplýsingar um verðlag
og verðsamanburð milli landa. Að-
alatriðið er að vinnubrögð séu með
þeim hætti að almenningur geti
treyst því að faglega sé að verki
staðið við úrvinnslu á þeim gögnum
sem lögð eru til grundvallar. Skýrsl-
an hefur kallað á frekari upplýs-
ingar um samanburð á verðlagi hér
á landi og í nágrannalöndunum sem-
fjölmiðlum hafa verið látnar í té
eftir því sem mögulegt hefur verið.
Okkur sýnist því að það fyrirkomu-
lag sem nefndin kaus að hafa á
starfi sínu hafi skilað tilætluðum
árangri og geti skilað jákvæðu
framlagi í því verkefni að draga úr
framfærslukostnapi heimilanna. Þar
sem fulltrúi ASÍ í nefndinni er
staddur erlendis er greinin birt í
nafni okkar tveggja.
Björn er hagfræðingur &
Þjóðhagsstofnun.
Guðni er hagfræðingur VSI.
Sími 555-1500
Höfum kaupanda
að 200—250 fm einbhúsi á Stór-
Reykjavíkursvæðinu. Engin skipti.
Sumarbústaður
Til sölu góður ca 50 fm sumarbústað-
ur í landi Jarðlangsstaða í Borgarfirði.
Eignarland hálfur hektari. Verð: Til-
boð.
Digranesheiði
Gott ca 120 fm einbýli auk ca 35 fm
bílskúrs á þessum vinsæla stað. Áhv.
húsbr. ca 2,4 millj. Verð 11,5 millj.
Garðabær
Hlíðarbyggð
Til sölu ca. 200 fm endaraðhús. Verð
11,5.
Stórás
Gott ca 200 fm einbhús auk 30 fm bíl-
sk. Mögul. á tveimur íb. Ekkert áhv.
Skipti möguleg á 3ja herb. íb.
Baughús
Glæsileg ca 90 fm 3ja herb. íb. I tvíb.
með góðu útsýni. Ahv. ca 2,8 millj.
húsbréf. Verð 8,5 millj.
Skipholt
Góð ósamþ. einstaklíb. ca 48 fm í
fjöib. Verð 2,7 millj.
Hafnarfjörður
Gunnarssund
Til sölu er góð 3ja herb. íb. á jarðh.
Breiðvangur
Mjög góð 5 herb. ca 112 fm íb. á 2.
hæð. Laus fljótl. Verð 8,4 millj.
Álfaskeið
Einbýlishús á tveimur hæðum með
hálfum kj., samtals 204 fm. Mikið
endurn. Ath. skipti á lítilli íb.
Reykjavíkurvegur
Glæsileg 2ja herb. íb. á 3. hæð. Litið
áhv. Verð 4,3 millj.
Atvinnuhúsnæði
Arnarnesvogur
Til sölu ca 1000 fm atv.húsn. Góð
lofthæö.
Vantar eignir á skrá
Fasteignasala,
Strandgötu 25, Hfj.
Árni Grétar Finnsson, hrl.
Stefán Bj. Gunnlaugsson, hdl.