Morgunblaðið - 29.01.1997, Qupperneq 29

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 29. JANÚAR 1997 29
IIARKAÐURINN
i semur um laun sín í vinnustaðasamningum.
i ERU GERÐ-
ENELDRI
IRENNAÚT
VERNER Elgaard, aðalritari landssamtaka iðnfélaga, CO-Industri,
segir að verkalýðshreyfingin hafi engan áhuga á að blanda stjórnvöld-
um inn í kjaraviðræður. Ein af ástæðum þess að tiltölulega góður
friður hefur verið á dönskum vinnumarkaði er sú, að hans mati, að
ríkisvaldið hefur ekki verið að skipta sér af samningaviðræðum.
DINES Schmidt Nielsen, yfirhagfræðingur sambands málmiðnaðar-
manna, segir að danskur iðnaður eigi í harðri alþjóðlegri sam-
keppni og það taki mörg ár fyrir hann að endurheimta stöðu sína
ef það komi til harðra verkfalla í Danmörku. Allir geri sér grein
fyrir þessu og því leitist menn við að semja án verkfalla.
markslauna hefur engin áhrif á laun
þeirra sem þegar hafa laun yfír 74
kr.“.
Skov Christensen segir að það sé
fyrirtækjanna og trúnaðarmannanna
að semja um launabreytingar í hveiju
fyrirtæki fyrir sig. Þeir geti komist
að samkomulagi um að hækka laun
um 1 kr. á tímann að meðaltali í einu
fyrirtæki og 2 kr. í öðru. í einu fyrir-
tæki sé hægt að skipta launahækk-
uninni þannig að einn starfs-
hópur fái 1,50 kr. og annar
2,50 kr.
Dines Schmidt Nielsen, yfir-
hagfræðingur sambands
málmiðnaðarmanna, sem eru
ein stærstu launþegasamtök í
Danmörku, segir að breytingar
á lágmarkslaunum í aðalkjara-
samningi hafi veruleg áhrif á
það sem samið er um í vinnu-
staðasamningum. „Það má
segja að þessi hækkun feli í sér
skilaboð til vinnumarkaðarins
um að þetta sé það sem við
teljum raunhæft markmið og
fyrirtækin ættu að stefna að.
En trúnaðarmenn og fyrirtæk-
in hafa frelsi til að semja um
annað,“ segir Schmidt Nielsen.
Samningar á réttum tíma
Öll vinna við gerð kjara-
samninga miðar að því að nýir
samningar taki við þegar eldri
samningar renna úr gildi. Báð-
ir aðilar undirbúa sig tímanlega
undir samningaviðræður. í
verkalýðshreyfingunni hefst
undirbúningurinn oftast ári
áður en samningar renna út.
Stéttarfélögin móta kröfugerð
í samráði við trúnaðarmenn.
Síðan þurfa félögin að hafa
samráð við önnur félög um
kröfugerðina og samræma
sjónarmið.
Samningaviðræður fara
fram eftir viðræðuáætlun sem
báðir aðilar koma sér saman
um í desember. Áður voru þess-
ar áætlanir talsvert ítarleg
plögg sem samningsaðilar tóku
sér langan tíma til að semja.
Overgaard segir að þessar
áætlanir hafi hins vegar þróast
í þá átt að vera einungis
stundatafla fyrir samningsað-
ila. í henni komi þeir sér saman
um hvenær þeir ætla að ljúka
viðræðum.
Skov Christensen segir að
samningaviðræður taki að jafn-
aði tvo mánuði. í síðustu kjara-
viðræðum undirrituðu Dansk
Industri og CO-Industri nýjan
aðalkjarasamning 20. febrúar
eða 10 dögum áður en sá gamli
rann út. í viðræðuáætlun kem-
ur fram að hafi samningar ekki
tekist 40 dögum áður en samn-
ingar renna út muni viðkom-
andi launþegasamtök senda
viðsemjendum sínum bréf þar
sem því er lýst yfir að boðað
verði verkfall 1. mars hafi
samningar ekki tekist. Viku
áður en samningar renna út
sendi launþegasamtökin annað
bréf þar sem því er lýst yfir
að verkfall hefy'ist þann 1. mars.
Fyrra bréfið er yfirleitt alltaf
sent út og oft er seinna bréfið
einnig sent út. Verkföll eru þó
fátíð vegna þess að oftast nær tekst
að semja áður en til verkfalls kemur.
Sáttasemjari getur
frestað verkfalli
Verkfall þarf ekki endilega að
skella á 1. mars þó ekki takist að
semja fyrir þann tíma. -----------
Ástæðan er sú að ríkis-
sáttasemjari hefur rétt til
að fresta verkfalli í tvær
vikur ef hann telur að
hann geti á þeim tíma
miðlað málum og forðað —
verkfalli. Og jafnvel þó að það takist
ekki hefur hann heimild til að fresta
verkfalli um tvær vikur í viðbót ef
það varðar almenningsheill. Þessi
seinni heimild til frestunar er tak-
mörkuð og má ekki nota nema að
mjög víðtæk verkföll séu yfirvofandi.
Auk þess hefur ríkissáttasemjari
heimild til að leggja fram sáttatil-
lögu, en það gerir hann ekki nema
báðir deiluaðilar veiti honum heimild
til þess eða séu sammála um að slík
tillaga geti leyst deiluna. Ákvæði um
atkvæðagreiðslu um sáttatillögu eru
hliðstæð þeim ákvæðum sem sett
voru í vinnulöggjöfina hér á landi í
fyrra enda var fyrirmyndin sótt til
Danmerkur. Sáttasemjari getur t.d.
komið með sáttatillögu í fleiri en einni
kjaradeilu og látið greiða atkvæði
um hana í einum potti.
Misjafnt er hvað sáttasemjari kem-
NIELS Overgaard, aðstoðarframkvæmda-
stjóri hjá samtökum iðnrekenda, Dansk
Industri, segir að dregið hafí úr mikilvægi
viðræðuáætlana og í seinni tíð séu þær
fyrst og fremst stundatafla fyrir kjaravið-
ræður. I þeim komi fram hvenær stefnt
sé að því að ljúka viðræðum, en oftar en
ekki hafa samningsaðilar undirritað nýjan
samning áður en sá gamli rennur úr gildi.
HANS Skov Christensen, framkvæmda-
sfjóri Dansk Industri, segir að af hálfu
vinnuveitenda sé ekki umræða um að þörf
sé á að þrengja verkfallsrétt verkalýðs-
hreyfingarinnar. Verkföll séu fátið í Dan-
mörku og af hálfu beggja samningsaðila
ríki skilningur á þvi að mikilvægt sé að
leysa kjaradeilur án verkfalla.
ur mikið að samningaviðræðum og
svo er að heyra á sumum viðmælend-
um Morgunblaðsins að þeir þurfi
ekkert á honum að halda. „Við notum
hann ekki,“ segir Skov Christensen
þegar hann er spurður um hlutverk
sáttasemjara. Schmidt Nielsen gerir
-------- ekki eins lítið úr hlutverki
sáttasemjara og segir að
hann komi oft að lausn
kjaradeilna.
Verkfall skell-
ur á þegar
samningar
renna út
Verkfallsvopnið
lítið notað
Ekki hefur komið til víðtækra
verkfalla í Danmörku frá allsheijar-
verkfallinu 1985. Formlega séð hefur
danska verkalýðshreyfingin frekar
rúma heimild til að boða verkföll. í
dönsku vinnulöggjöfinni er ekki að
finna sambærileg ákvæði um lág-
marksþátttöku félagsmanna í stétt-
arfélögum um atkvæðagreiðslu um
verkfallsboðun og sett voru í íslensku
vinnulöggjöfina í fyrra. Raunar má
segja að verkalýðshreyfingin boði
verkfall í hvert sinn sem aðalkjara-
samningar eru lausir því að í bréfinu
sem sent er 40 dögum áður en samn-
ingar renna úr gildi fellst nokkurs
konar verkfallsboðun. Verkfallsvopn-
inu er hins vegar beitt af mikilli var-
kárni.
„Danskur iðnaður á í harðri sam-
keppni á alþjóðlegum markaði og við
gerum okkur vel ljóst að báðir aðilar
hafa hag af því að ná saman
um gerð kjarasamninga. Á
árum áður, t.d. þegar allsheij-
arverkfallið 1985 skall á, tók
það okkur allt upp undir sex
mánuði að endurheimta mark-
aði sem töpuðust í verkfallinu.
í dag tæki það okkur mörg ár
að endurheimta markaðina og ■
líklega myndum við aldrei ná
fyrri stöðu ef það kæmi til
harðra verkfallsátaka á al-
mennum vinnumarkaði. Það er
skilningur á þessu af hálfu
beggja aðila og þess vegna
reyna menn að semja án verk-
falla,“ sagði Schmidt Nielsen,
hagfræðingur danska málm-
iðnaðarsambandsins.
Skov Christensen segist ekki
hafa áhyggjur af því að verka-
lýðsfélögin hafi of rúmar heim-
ildir til að boða til verkfalla og
af hálfu vinnuveitenda sé engin
umræða um að þörf sé á að
þrengja þær. „Við verðum að
hafa í huga að það hefur ekki
komið til alvarlegra verkfalla í
Danmörku síðan 1985 og þess
vegna erum við ekki uppteknir
af umræðum um verkfallsrétt-
inn. Ef staðan væri önnur og
samningar væru aðeins gerðir
til skamms tíma má vera að
við myndum þrýsta á stjórnvöld
að setja reglur um að verka-
lýðsfélögin yrðu að uppfylla
tiltekin skilyrði áður en þau
gætu boðað verkfall, en við
þurfum þess ekki eins og stað-
an er í dag.“
Samningar við opinbera
starfsmenn
Ein af þeim hefðum sem
skapast hafa á dönskum vinnu-
markaði er að samningar við
opinbera starfsmenn renna út
1. apríl eða einum mánuði eftir
að samningar á almennum
markaði renna út. Hugsunin
er sú að almenni vinnumarkað-
urinn móti stefnuna í kjaramál-
um. Schmidt Nielsen segir að
það hafi þó komið fyrir að stétt-
arfélög á opinbera markaðin-
um hafi reynt að taka frum-
kvæðið og móta launastefnuna.'
En þó samningar á opinber-
um markaði séu gerðir nokkr-
um vikum á eftir almenna
markaðinum hefur það ekki
leitt til þess að opinberir starfs-
menn hafi almennt náð betri
samningum að því er Schmidt
Nielsen segir. Sem kunnugt er
telja margir að sú hafi verið
raunin hér á landi í síðustu
samningum. Þegar samningum
um aðalkjarasamninga er lokið
taka við samningaviðræður
inni í fyrirtækjunum. Þær taka
mið af mörgum þáttum m.a.
samningum opinberra starfs-
manna, sem eru yfirleitt gerðir á •
undan eða á sama tíma og vinnu-'
staðasamningarnir. Nái opinberir
starfsmenn betri samningum en
launþegasamtökin á almenna mark-
aðinum geta starfsmenn á almennum
markaði rétt sinn hlut í vinnustaða-
samningum. Vinnustaðasamningam-
ir gera ráð fyrir að starfsmenn geti
krafist endurskoðunar á þeim á eins
árs fresti.
Opinberir starfsmenn hafa aftur á
móti í samningum við danska fjár-
málaráðuneytið ákvæði sem kveður
á um að þeir eigi rétt á að fá að
lágmarki 80% af þeirri launahækkun
sem samið er um á almennum mark-
aði.
Á morgun:
Umfjöllun um trúnaðarmanna-
kerfið og hvernig lialdið er á
málum ef ágreiningur kemur upp
um gerð vinnustaðasamnings.