Morgunblaðið - 06.02.1997, Qupperneq 28

28 FIMMTÚDAGUR 6. FEBRÚAR 1997
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREINARA
Fæðuval í skól-
um í tilefni tann-
verndardags
í samræmi við
TANNPINA hefur
herjað á manninn frá
örófi alda og fsá fyrstu
tíð hefur hann brotið
heilann um orsakir
hennar og hvaða úr-
ræðum helst mætti
beita til að lina þær
þjáningar sem henni
eru samfara. Lengi vel
töldu menn að ormar
boruðu sér leið inn í
tönnina og tækju sér
bólfestu þar, væru sem
sagt skaðvaldurinn.
Kannski ekki langt frá
sammleikanum! Nú eru
orsakir tannskemmda
taldar nokkuð kunnar
þótt þær séu ekki
fyrri kenninga.
Áður en ég ræði mataræði í skól-
um, og reyndar almennt, ætla ég
að riija upp uppbyggingu tannanna
og þá einkum tannkrónunnar en þar
byrjar yfirleitt tannátan. Krónan er
þannig upp byggð að innst er tann-
kvikan eða það sem í daglegu tali
er nefnt taugin. Tannkvikan er sam-
sett af æðum, taugum og bandvef.
Umhverfis tannkvikuna er tannbein-
ið og liggja taugaendar hennar út í
það. Yst er svo glerungurinn sem
jafnframt er harðasti vefur líkamans
en hann er taugalaus. Hvernig má
það svo vera að harðasi vefurinn
eyðileggst? Ekki af völdum
orma heldur mörgum sam-
verkandi þáttum.
Einn skaðvaldurinn er
ríkuleg kolvetnaneysla,
einkum alls konar sæta-
brauð, sykur og sælgæti,
að ég tali ekki um gos-
drykki. Viðloðum þessarar N
fæðu við tennur, ef fæðu skyldi
kalla, er með ólíkindum. Annan þátt
þarf einnig til en það eru bakteríur.
Þær eru reyndar alltaf í munni fólks.
Saman mynda þessir þættir sýru
sem leysir upp glerunginn og tann-
skemmd myndast. Ekki ólíkt því sem
áður er um getið.
Hvað er til ráða? Þekking á orsök
Hrafn
G.Johnsen
V SKEMMIR /
TENNER
sjúkdómsins þýðir ekki
að hægt sé að uppræta
hann. Það er einungis
hægt ef þekkingin leið-
ir til hagnýtra aðferða
sem síðan eru notaðar
af þeim sem á vörn
þurfa að halda, aðferða
sem sjúklingurinn sjálf-
ur notfærir sér.
Þá er ég loksins
komin að fæðuvali í
skólum. Undirstaðan í
þeim efnum er heimilið
sjálft, góður morgun-
matur. Þegar í skólann
er komið býðst nem-
endum ýmiss konar
lostæti. Sem betur fer
sjá foreldrar vel um börnin sín. Þau
eru með nesti með sér, einkum hin
yngri. Um það bil þriðjungur eldri
Um það bil þriðjungur
eldri barna, segir Hrafn
G. Johnsen, fer oft út
í sjoppu, en það er mik-
ið áhyggjuefni.
barna fer oft út í sjoppu en það er
mikið áhyggjuefni. Samt ættu þau
ekki að þurfa þess því að oft
er góður matur og orkurík-
ur á boðstólum í skólan-
um. Boðið er upp á
lagnglokur með græn-
meti, skinku, tómötum,
osti, agúrkum o.fl. Sam-
W lokur með svipuðu með-
^ læti er einnig hægt að fá.
Þá er hægt að fá alls konar
ávexti, t.d. epli, appelsínur og
banana. Þegar grannt er skoðað
held ég að mataræði barna í skólum
sé í réttum farvegi. Aðaláhyggjuefni
margra er sjoppurnar við skólana.
Höfundur er tannlæknir.
Samráðsfundur Sam-
taka um kvennalista
LAUGARDAGINN
18. janúar 1997 var
haldinn fundur í sam-
ráði Kvennalistans sem
skipað er konum úr öll-
um kjördæmum. Fund-
urinn var vel sóttur og
líflegur þar sem fram
komu skiptar skoðanir
á þeim málum sem
voru til umræðu. Aðal-
efni fundarins voru
þreifingar um samstarf
á vinstri væng stjórn-
málanna. Tvennt var
einkum til umræðu í
þeim efnum, annars
vegar stofnun Grósku,
samtaka jafnaðar-
manna og félagshyggjufólks
Sigrún Erla
Egilsdóttir
og
hins vegar viðræðunefnd um sam-
starf stjórnarandstöðuflokkanna að
frumkvæði formanns Alþýðubanda-
lagsins, Margrétar Frímannsdóttur.
Nokkrar Kvennalistakonur störf-
uðu með undirbúningsnefnd fyrir
stofnfund Grósku og eru nú með-
limir í þeim samtökum. Þær hafa
hins vegar lýst því yfir frá byijun
að þær starfi þar sem einstaklingar
en ekki sem fulltrúar Kvennalist-
ans. Þær munu halda því starfi
áfram á þeim forsendum sem
ákveðnar voru í upphafi.
Ákveðið var að Kvennalistinn
héldi áfram þátttöku í viðræðu-
nefnd stjórnarandstöðuflokkanna.
Fulltrúar Kvennalistans í nefndinni
hafa verið Steinunn V. Óskarsdóttir
og Stefanía Óskarsdóttir. Sú hug-
mynd hefur komið fram innan við-
ræðunefndarinnar að halda sameig-
inlegan fund samráðs Kvennalista
og miðstjórrta Alþýðubandalags,
Alþýðuflokks og íjóðvaka í þeim
tilgangi að fá fram málefnaum-
ræðu. Á samráðsfundinum var þessi
hugmynd rædd og var það álit fund-
arkvenna að slíkur fundur ætti að
vera opinn fleirum en þeim sem
eiga aðild að formlegum stofnunum
stjórnarandstöðuflokkanna. Ýmsar
hugmyndir um umræðuefni og form
slíks fundar voru ræddar. Þessar
hugmyndir verða kynntar af fulltrú-
um Kvennalistans á
næsta fundi viðræðu-
nefndarinnar.
Þijár ályktanir voru
samþykktar á fundin-
um. í ályktun um
kjaramál er þess kraf-
ist að í þeim kjara-
samningum sem nú
standa yfir verði samið
um sérstakar aðgerðir
til að draga úr 'þeim
óþolandi launamun
kynjanna sem við-
gengst hér á landi og
er þjóðarskömm. Fjöl-
mennar kvennastéttir
búa við skammarlega
lág laun sem eru ekki
í neinu samhengi við ábyrgð og
menntun, hvað þá framfærslu-
kostnað. Þær staðreyndir blasa við
að æ fleiri konur standa einar und-
ir rekstri heimila, með eða án bama.
Kvennalistinn skorar
á stjórnvöld, segir
Sigrún Erla
Egilsdóttir, að breyta
um stefnu í umhverfis-
og atvinnumálum.
Nýlegar kannanir hafa leitt í ljós
að konur eru í meirihluta þeirra sem
teljast fátækir og eiga einstæðar
mæður sérstaklega um sárt að
binda. Þeim efnahagsbata sem nú
verður vart ber að beina til þeirra
sem verst standa og jafnframt að
nota tækifærið til að draga úr
launamisrétti kynjanna sem stofn-
anir Sameinuðu þjóðanna hafa bent
á sem ljótan blett á íslensku samfé-
lagi og telja jaðra við mannréttinda-
brot.
í ályktun um álver skoraði sam-
ráðsfundurinn á ríkisstjórnina að
fara að vilja fólksins og hætta við
áform um álver á Grundartanga.
Hörð andstaða íbúa í nágrenni iðn-

IIMNROMMUN O

SERTILBOÐ
Álrammar:
18x24 cm 300 kr.
20x25 cm 400 kr.
24x30 cm 650 kr.
30x40 cm 750 kr.
40x50 cm 980 kr.
50x70 cm 1.980 kr.

SERTILBOÐ
Plaggöt:
40x60 cm 400 kr.
56x71 cm 500 kr.
60x90 cm 600 kr.
L

SERTILBOÐ
Trérammar:
13x18 cm 300 kr.
18x24 cm 350 kr.

Innrammaðir
speglar á
sértilboði
15%
afsláttur
af öllum
vörum og
innrömmun
L
RAMMA INNRÖMMUN
MIÐSTOÐIN SIGTÚNI 10-SIM.511 1616

6.-13 febrúar
aðarsvaeðisins á Grundartanga vitn-
ar um aukinn skilning á nauðsyn
umhverfisverndar og þá miklu
möguleika, sem felast í hreinu um-
hverfi og óspilltri náttúru. Miklir
hagsmunir eru í húfi í næsta ná-
grenni iðnaðarsvæðisins. Þar eru
vatnsvemdarsvæði, veiðivötn og
veiðiár, sem'er hætta búin vegna
mengunar. Þar er vaxandi ferða-
þjónusta og lífræn ræktun, sem á
ekki samleið með mengandi stór-
iðju. 180 þúsund tonna álver á
Grundartanga myndi gjörbreyta
möguleikum til annarrar atvinnu-
starfsemi í Hvalfirði. Kvennalistinn
skorar á ráðamenn að breyta um
stefnu í umhverfis- og atvinnumál-
um og - standa við skuldbindingar
um aðgerðir gegn mengun and-
rúmsloftsins. Áframhaldandi upp-
bygging mengandi stóriðju er and-
stæð hagsmunum okkar og um-
heimsins alls.
Auk þess fagnaði fundurinn því
frumkvæði Ríkisútvarpsins að efna
til umræðna um ofbeldi í samfélag-
inu í eina viku. Á allra síðustu árum
hafa sjónir beinst sérstaklega að
ofbeldi innan veggja heimilanna
ýmist gegn konum eða börnum sem
áður var þagað í hel. Sameinuðu
þjóðirnar hafa skilgreint ofbeldi
gegn konum sem alvarlegt, alþjóð-
legt vandamál sem líta beri á sem
heilbrigðismál og félagslegan vanda
sem allar þjóðir heims verði að taka
á. Þá hefur athyglinni í sívaxandi
mæli verið beint að ofbeldi gegn
börnum sem meðal annars felst í
vinnuþrælkun og kynferðislegri
misnotkun sem Vesturlandakarlar
eiga dijúgan þátt í að viðhalda um
heim allan. Fyrir sjö árum var sam-
þykkt tillaga Kvennalistans á Al-
þingi um könnun á ofbeldi í mynd-
miðlum og að leitað yrði leiða til
að draga úr því. Lítið hefur orðið
úr og er augljóslega þörf aðgerða
í þeim efnum. Almenningar hefur
þungar áhyggjur af vaxandi ofbeldi
á götum úti, en þar á vanlíðan ungl-
inga einkum í hlut, sem beita of-
beldi að tilefnislausu. Kvennalistinn
bar umræðuna um kynferðislegt
ofbeldi inn á vettvang stjórnmál-
anna og átti frumkvæði að úrbótum
í meðferð þeirra sem fyrir slíku
ofbeldi verða. Það er brýnt að efla
umræður um þessar skuggahliðar
mannlífsins og að finna leiðir til að
uppræta ofbeldi, að ekki sé minnst
á meðferð slíkra mála fyrir dómstól-
um, en þar getum við margt lært
af öðrum þjóðum. Ofbeldi er ná-
tengt atvinnu- og efnahagslífí, líðan
fólks og félagslegri stöðu þess.
Besta leiðin til að útrýma ofbeldi
er sú að tryggja börnum öryggi og
umhyggju, tryggja fórnarlömbum
og gerendum nauðsynlega aðstoð
og síðast en ekki síst að skapa sam-
félag jöfnuðar, réttlætis ogjafnrétt-
is.
Höfundur er framkvæmdastýra
Samtaka um kvennalista.