Morgunblaðið - 12.11.1997, Qupperneq 20

20 MIÐVIKUDAGUR 12. NÓVEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Hillary í
Kazakh-
stan
Andstaða Iraka við vopna-
eftirlit SÞ fór sívaxandi
HILLARY Rodham Clinton, eig-
inkona Bandarikjaforseta, kom
til Kazakhstan í gær. Forseta-
frúin, sem hóf ferð sína um
fimm fyrrverandi Sovétlýðveldi
degi seinna en áætlað hafði
verið, vegna flugvélarbilunar,
mun í dag hitta Nursultan Naz-
arbayev, forseta landsins, og
flytja ræðu um konur í stjórn-
málum áður en hún heldur
áleiðis til Kyrgyzstan.
Forsetafrúin hóf heimsóknina
á því að ávarpa nemendur í
Almaty. Ræddi hún um lýðræði,
sagði það krefjast hugrekkis og
þrautseigju að byggja upp
lýðræðislegt þjóðfélag. Sagði
hún að sér fyndist mikið til
koma hversu mikið hefði áunn-
ist í lýðræðisátt á þeim sex ár-
um sem liðin eru frá því að Sov-
étríkin liðu undir lok.
ÞEGAR eftirlitsmenn Sameinuðu
þjóðanna fóru í vanabundna eftir-
litsferð í matvælatilraunastofu í
Bagdad 25. september ákváðu þeir
að fara að bakdyrunum og sáu þá
nokkra menn hlaupa niður stiga
með þykkar skjalatöskur. Eftirlits-
mennirnir náðu mönnunum og
fengu þá til að opna töskurnar.
Bandaríski örverufræðingurinn Di-
ane Seaman, sem stjórnaði eftir-
litshópnum, sá þar búnað sem
notaður er við tilraunir á
banvænum sýklum sem Irakar
höfðu viðurkennt að hafa rannsakað
fyrir mörgum árum með það að
markmiði að nota þá í árásarvopn.
Eftirlitsmennimir sögðust einnig
hafa fundið skjöl sem tengdu til-
raunirnar við Öryggismálastofnun
Iraks, eina af þremur stofnunum
sem taldar eru aðstoða við að fela
Taldir leyna búnaði til framleiðslu
á gjöreyðingarvopnum
töldu sig hafa fullan rétt til að setja
slíkt bann en eftirlitsmenn Sam-
einuðu þjóðanna litu á það sem enn
eina tilraunina af hálfu íraka til að
fela gögn um vísindarannsóknir sem
gætu tengst gjöreyðingarvopnum
þeirra.
Eftirlitsferðir hindraðar
Slíkir atburðir höfðu orðið æ al-
gengari áður en írakar lýstu því yfir
að þeir myndu meina Banda-
ríkjamönnum að taka þátt í vopnaeft-
irlitinu. Síðasta hálfa árið hafa írakar
hindrað tíu eftirlitsferðir, sem
ákveðnar voru með skömmum fyrir-
vara, samkvæmt nýlegri skýrslu eft-
irlitsnefndarinnar til öryggisráðs Sa-
meinuðu þjóðanna. Bandarískir
embættismenn í Washington segja
að síðustu sjö árin hafi írakar
hindrað allt að helming slíkra skyndi-
eftírlitsferða að fullu eða að hluta.
Irakar segja að Sameinuðu
þjóðimar hafi reynt að rannsaka op-
inberar byggingar í þágu bandarísku
leyniþjónustunnar CIA, sem þeir
saka um að afla upplýsinga um
íraska ráðamenn til að undirbúa nýja
tilraun til að steypa Saddam Hussein
af stóli. Embættismenn Sameinuðu
þjóðanna segja að ekkert sé hæft í
þessum ásökunum og telja að írakar
vilji í versta falli koma í veg fýrir að
eftirlitsmennirnir fái sannanir fyrir
því að írakar eigi enn nokkrai' lang-
drægar eldflaugai-, birgðir af
taugagasi og nógu mikið af miltis-
brandi í sýklavopn til að drepa tugi
milljóna manna.
Embættismenn Sameinuðu þjóð-
anna segja að íraska stjómin sé í
besta falli að nota opinbem bygging-
arnar til að fela gögn og búnað sem
hægt yrði að nota til að framleiða
slík vopn ef dregið yrði úr eftirlitinu.
Þeir bæta við að hvort tveggja sé
brot á vopnahlésskilmálunum, sem
írakar samþykktu eftir stríðið fyrir
botni Persaflóa árið 1991. Skilmál-
amir veittu eftirlitsmönnum Sam-
einuðu þjóðanna ótakmarkað umboð
til að leita hvar sem er í Irak að
gögn um meinta framleiðslu íraka á
eldflaugum og taugagas- og
sýklavopnum.
Iraskir embættismenn vom yfir-
heyrðir í fjóra daga vegna málsins
en veittu engai’ trúverðugar skýring-
ar á búnaðinum. Akveðið var því að
hefja skyndileit að næturlagi í
höfuðstöðvum stofnunarinnar, þar
sem Qusay Hussein, sonur Saddams
Husseins forseta, var með skrifstofu.
íraskir hermenn stöðvuðu bílalest
eftirlitsmannanna og meinuðu þeim
að fara inn í höfuðstöðvarnar. Þeir
sögðu að útlendingum væri
bannaður aðgangur að byggingunni
og bannið væri nauðsynlegt til að
tryggja öryggi forsetans. írakar
Reuters
búnaði, sem tengist slíkum vopnum,
og eyðileggja hann.
Umfangsmiklar aðgerðir
til að leyna gögnum
Irakar viðurkenndu fyrst árið
1995 að hafa reynt að leyna áætlun-
um um smíði kjama-, sýkla- og eit-
urgasvopna eftir að stríðinu lauk.
Þeir segjast hins vegar hafa hætt því
árið 1995 eftir flótta tengdasonar
Saddams Husseins, Husseins
Kamals, til Jórdaníu.
Embættismenn Sameinuðu
þjóðanna segja hins vegar að
rúmlega þúsund opinberir starfs-
menn og hermenn í Irak taki enn
þátt í umfangsmiklum aðgerðum til
að fela gögn og búnað til framleiðslu
á gjöreyðingarvopnum, undir stjórn
náins samstarfsmanns Saddams.
Þeir segja ennfremur að
sérstökum hersveitum hafi verið
falið að flytja skjöl og varning, sem
Irakar mega ekki eiga samkvæmt
vopnahlésskilmálunum, úr opinber-
um byggingum áður en eftirlits-
mennirnir leita í þeim. Eftirlitsmenn
Sameinuðu þjóðanna hafa haft veður
af því að íraska stjómin hafi
verðlaunað þá sem hafa fundið hug-
vitssamlegar leiðir tíl að leika á eftir-
litsmennina.
Frekari togstreita líkleg
Þótt deilan um þátttöku Banda-
ríkjamanna í vopnaeftirlitinu kunni
að verða leyst á næstunni er ólíklegt
að lát verði á togstreitunni milli
íraka og öryggisráðs Sameinuðu
þjóðanna þar sem afgangurinn af
gjöreyðingarvopnum Iraka nýtur
vemdar sömu öryggisstofnana og
Saddam notar til að vernda sjálfan
sig - þeirra deilda hersins og
leyniþjónustunnar sem Saddam
treystir mest og telur að eigi að vera
undanþegnar eftirliti Sameinuðu
þjóðanna.
„Það sem írakar hafa verið að
gera ... hlýtur að leiða til þess að við
viljum rannsaka staði sem eru mjög
nálægt ráðamönnunum," sagði
talsmaður eftirlitsnefndarinnar. „Ef
þeir nota Öryggismálastofnunina til
að fela þessi gögn og hún er í hverfi
Saddams þá forum við þangað.“
EMU-boðskap Browns
og Blairs vel tekið
London. Reutcrs.
TONY Blair forsætisráðherra og
Gordon Brown fjármálaráðherra
Bretlands létu í gær og fyrradag
báðir svo um mælt í ávörpum til
brezkra iðnrekenda að einskis
skyldi látið ófreistað til að af fljótri
aðlögun landsins að Efnahags- og
myntbandalagi Evrópu, EMU, gæti
orðið. Tóku fulltrúar brezks at-
vinnulífs þessum boðskap ráðherr-
anna vel.
Brown sagði á ársfundi samtaka
brezkra iðnrekenda, CBI, að þegar
að minnsta kosti tíu af fimmtán
aðildarríkjum Evrópusambandsins
(ESB) sameinuðust um evrópskan
gjaldmiðil 1999 ættu brezkir bankar
að geta átt viðskipti í evróum og
brezk fyrirtæki að geta gefið út
hlutabréf í hinni samevrópsku
mynt, þó að Bretar myndu halda
sterlingspundinu fram yfir næstu
þingkosningar, sem verða að fara
fram fyrir mitt ár 2002.
Ávinningur fyrir
Verkamannaflokkinn
Brown sagði að fjármála-
ráðuneytið myndi gera allt sem það
gæti til að hjálpa brezkum fyr-
irtækjum að búa sig undir mynt-
bandalagið, sem verður hleypt af
stokkunum eftir rúmt ár.
Mæltust orð Browns vel fyrir hjá
Reuters
GORDON Brown, fjármálaráðherra Bretlands, á ársfundi samtaka
brezkra iðnrekenda, CBI.
fulltrúum brezks iðnaðar á
ráðstefnunni, og Brown fékk þar
hlýrri móttökur en nokkur fulltrúi
Verkamannaflokksins hefði getað
átt von á fram að þessu. íhalds-
flokkurinn, sem hefur ákveðið að
útíloka EMU-aðild Bretlands í að
minnsta kosti áratug, virðist hins
vegar hætta á að missa stöðu sína
sem flokkur atvinnulífsins með
þessari stefnu sinni. Könnun á
meðal fyrirtækja, sem aðild eiga að
CBI, sýnir að 70% þein-a vilja aðild
Bretlands að EMU.
EFTA ræðir
samstarf
við Flóaríki
• TENGSL EFTA við Samstarfs-
ráð ríkja við Persaflóa verða til
umræðu er Kjartan Jóhannsson,
framkvæmdasljóri EFTA,
heimsækir Persaflóasvæðið í vik-
unni. Framkvæmdasijórinn mun
hitta forystumenn samstarfs-
ráðsins og embættismenn
Flóaríkjanna sex, sem eru Saudi
Arabía, Kúveit, Sameinuðu arab-
ísku furstadæmin, Óman Bahrein
og Qatar. Flóaríkin hyggjast
koma upp sameiginlegum ytri
tolli og semja um fríverzlun við
önnur svæðisbundin viðskipta-
samtök.
• HANS Tietmeyer, seðlabanka-
stjóri Þýzkalands, segir í viðtali
við Financial Times að mikilvægt
sé að aöalbankastjóri Seðlabanka
Evrópu verði valinn sem fyrst.
Annars geti skapazt óvissa um
hinn nýja Evrópugjaldmiðil,
evróið. Tietmeyer tekur frain að
hann gefi sjálfur ekki kost á sér í
stööuna, ekki sé heppilegt að
Þjóðverji verði fyrsti seðlabanka-
stjóri Evrópu. Þjóðveijar styðja
Wim Duisenberg, núverandi yfir-
mann Peningamálastofnunar
Evrópu (EMI), í starf seðlabanka-
stjóra en Frakkar hafa formlega
tilnefnt seðlabankastjóra sinn, Je-
an-Claude Trichet, í stöðuna.
Amsterdam-sáttmálinn
á brezka þinginu
Heath hyggst
sitja hjá
London. Reuter.
SIR EDWARD Heath, fyrrverandi
forsætisráðherra Bretlands, hyggst
sitjá hjá er brezka þingið greiðir at-
kvæði um Amsterdam-samninginn,
nýjan stofnsáttmála ESB, í kvöld.
Forysta íhaldsflokksins hefur
skipað þingmönnum flokksins að
greiða atkvæði gegn samningnum
en Heath og fleiri þingmenn ætla
ekki að lúta flokksaga í málinu.
Heath var forsætisráðherra Bret-
Iands er samið var um aðild að
Efnahagsbandalaginu í byrjun átt-
unda áratugarins. „Ef þeir [forysta
Ihaldsflokksins] ætla bara að
fordæma Amsterdam-sáttmálann
eins og hann leggur sig munu þeir
ekki hljóta stuðning ýmissa
manna,“ sagði hann í viðtali við
BBC.
William Hague, leiðtogi íhalds-
flokksins, hefur það sérstaklega á
móti Amsterdam-samningnum að
með honum gerist Bretland aðili að
félagsmálastefnu Evrópusambands-
ins. „Með Amsterdam-samningnum
samþykkir þetta land ýmsa hluti,
sem íhaldsflokkurinn hefur alltaf
verið andvígur. Enginn
íhaldsmaður ætti að verða í
vandræðum með að greiða atkvæði
gegn Amsterdam-samningnum,"
sagði Hague í sjónvarpsviðtali á
sunnudag.