Morgunblaðið - 05.06.1998, Qupperneq 24

24 FÖSTUDAGUR 5. JÚNÍ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Hæstiréttur Bandaríkjanna úrskurðar Clinton í vil í deilu um vitnaskyldu
Hafnar beiðni
um að áfrýjun
fái flýtimeðferð
HÆSTIRÉTTUR Bandaríkjanna
hafnaði í gær beiðni Kenneths St-
airs saksóknara um að flýta af-
greiðslu áfrýjunar vegna deilunn-
ar um hvort Bruce Lindsey, lög-
fræðilegur ráðgjafi Bills Clintons
Bandaríkjaforseta, og tveir líf-
verðir hans væru undanþegnir
vitnaskyldu vegna rannsóknarinn-
ar á ásökunum um að forsetinn
hefði framið meinsæri. Akvörðun
dómstólsins er áfall fyrir Starr og
líklegt er að nokkurra mánaða bið
verði á því að hæstiréttur úr-
skurði endanlega í deilunni.
Alríkisdómari í Washington
hafði úrskurðað að Lindsey og líf-
vörðunum bæri að bera vitni í
málinu og lögfræðingar forsetans
vildu að áfrýjunardómstóll fjallaði
um áfrýjun málsins áður en það
færi til hæstaréttar. Starr vildi
hins vegar að hæstiréttur tæki
málið strax fyrir á þeim forsendu
að það væri brýnt hagsmunamál
fyrir þjóðina að deilan yrði út-
kljáð sem fyrst.
Venja er að bandaríski áfrýjun-
ardómstóllinn fjalli íyrst um áfrýj-
unarmál og á þvi hafa aðeins verið
örfáar undantekningar, sem vörð-
uðu hagsmuni þjóðarinnar, svo
sem verkfall námamanna, lögtak á
eignum Irans vegna gíslamálsins
á síðasta áratug og Watergate-
málið sem varð Richard Nixon að
falli. Þar sem áfrýjunardómstóll-
inn þarf að fjalla um málið er nú
ljóst að endanleg afgreiðsla þess
tefst í marga mánuði.
Snýst um „líf eða dauða“
Lögfræðingar Clintons segja
að Lindsey sé undanþeginn vitna-
skyldu þar sem lögmenn þurfi
ekki að bera vitni um samtöl sín
við skjólstæðinga sína. Starr
sagði að tilraun Clintons til að
hindra að lögfræðingur í þjónustu
ríkisins bæri vitni í sakamála-
rannsókn, sem beindist að forset-
anum sjálfum, væri „einsdæmi“ í
sögu Bandaríkjanna, að Waterga-
te-málinu undanskildu.
Lewis C. Merletti, yfirmaður
lífvarða forsetans, hefur haldið
því fram að verði lífvörðunum
gert að bera vitni geti það stefnt
lífi Bandaríkjaforseta í hættu, þar
sem hann kunni að forðast líf-
verðina ef vitnaskylda þeirra
verður staðfest. Starr sagði þetta
styðja þau rök að hæstiréttur
tæki málið strax fyrir þar sem
það snerist um „líf eða dauða“ að
mati yfirmanns lífvarðanna.
Saksóknarinn sagði að lífverð-
irnir væru mikilvægustu vitnin í
rannsókn hans á ásökunum þess
efnis að Clinton hefði borið ljúg-
vitni um samband sitt við Monicu
Lewinsky, fyrrverandi starfs-
stúlku í Hvíta húsinu, og fengið
hana til að fremja meinsæri.
Starr sagði að rannsóknin væri
mjög alvarlegs eðlis og krefðist
sérstakrar dómsmeðferðar. „Það
er brýnt hagsmunamál fyrir þjóð-
ina að þessi sakamálarannsókn á
forseta Bandaríkjanna verði leidd
til lykta sem íyrst - að ákærur
verði birtar, hugsanlegar skýrsl-
ur um málshöfðun til embættis-
missis gefnar út og ákvarðanir
um hvort lögsókn verður hafnað
tilkynntar. Tafarlaus umfjöllun
hæstaréttar myndi verða því mik-
ilvæga markmiði að mjög miklu
gagni.“
Lewinsky fær nýja
lögfræðinga
Monica Lewinsky hefur rekið
helsta lögfræðing sinn, William
Ginsburg, sem hafði verið gagn-
rýndur fyrir framgöngu sína í máli
hennar. Ginsburg hafði birt opið
bréf þar sem hann gaf til kynna að
Lewinsky hefði átt í kynferðislegu
sambandi við Clinton þótt hún
hefði neitað því í eiðsvömum vitn-
isburði. „Vegna harðneskjulegrar
óvirðingar þinnar við stjórnar-
skrárbundin réttindi kann þér að
hafa tekist að afhjúpa kynferðis-
legt samband tveggja fullorðinna
einstaklinga," skrifaði hann.
Ginsburg hefur sérhæft sig í
skaðabótamálum vegna lækna-
mistaka og í stað hans hefur
Lewinsky ráðið tvo lögfræðinga,
Plato Cacheris og Jacob Stein,
sem hafa sérhæft sig í sakamálum.
Á meðal þeirra sem Cacheris hef-
ur varið eru Aldrich Ames, sem af-
plánar nú lífstíðarfangelsisdóm
fyrir njósnir, og Fawn Hall, ritari í
Hvíta húsinu sem tengdist Iran-
kontrahneykslinu á síðasta áratug.
Stein var sérskipaður saksókn-
ari í máli Edwards Meese, æðsta
lögfræðilega ráðgjafa Ronalds
Reagans, á síðasta áratug. Stein
hreinsaði þá Meese af áburði um
spillingu.
Eþíópía og Eritrea
Vel tekið
í friðar-
tillögur
Addis Ababa. Reuters.
EÞÍÓPÍA hefur samþykkt með
fyrirvara bandarísk/rúandíska
áætlun um vopnahlé í átökum
Eþíópíumanna og Eritrea er geis-
að hafa í tæpan mánuð við landa-
mæri ríkjanna.
Susan Rice, aðstoðarutanríkis-
ráðherra Bandaríkjanna, tilkynnti
á fréttamannafundi í gær að Meles
Zenawi, forsætisráðherra Eþíópíu
hefði tekið vel í tillögumar og sagt
að ef stjórn sín teldi þær viðunandi
myndu yfirvöld ganga að þeim.
Samkvæmt tillögunum verða
hersveitir Eþíópíu kallaðar á brott
frá landamærabænum Badme til
þeirra staða sem þeir höfðu á valdi
sínu fyrir 6. maí, er átökin bratust
út. Eritrear hafa viðurkennt að
hersveitir þeirra hafi lagt til atlögu
þann dag, en fullyrða að þær hafi
einungis verið að taka aftur land
sem Eþíópía hafi lagt undir sig
hálfu ári áður.
Hörð átök geisuðu í gær og
gerðu Eþíópíumenn sprengjuárás
á tvö þorp í Eritreu, auk þess sem
hersveitir ríkjanna skiptust á skot-
um. Engar fregnir bárast af mann-
falli.
Borg'arstj órinn í Teheran kemur
fyrir rett á sunnudag
Lagalegt og
pólitískt þrætu-
epli í Iran
Teheran. Reutere.
RÉTTARHÖLDIN yfir borgar-
stjóranum í Teheran, Gholam-
hossein Karbaschi, sem sakaður er
um spillingu, virðast ætla að verða
pólitískt og lagalegt þrætuepli
íhaldssinna og frjálslyndra Irana.
Karbaschi er einn mikilvægasti
stuðningsmaður Mohammads
Khatamis, forseta landsins og um-
bótasinna.
Iranskir embættismenn hafa
lýst því yfir að réttarhöldin, sem
hefjast eiga á sunnudag, verði
haldin fyrir opnum tjöldum til þess
að almenningur geti fylgst með.
Mál Karbaschis olli harkalegum
deilum milli stjómar Khatamis og
dómsmálayfirvalda, þar sem
íhaldssinnar hafa tögl og hagldir, í
apríl sl., er Karbaschi var hnepptur
í varðhald í tólf daga. Hann var lát-
inn laus eftir hávær mótmæli
frjálslyndra, sem sögðu handtök-
una og spillingarákæramar þátt í
pólitískum ofsóknum andstæðinga
sinna.
Vinsæll borgarstjóri
Opinber stuðningur Karbaschis
og ýmissa annarra skipti sköpum
fyrir Khatami og leiddi til stórsig-
urs hans í forsetakosningum fyrir
rúmu ári, en þá studdi íhaldssöm
klerkastétt landsins andstæðinga
hans.
Karbasehi er vinsæll borgar-
stjóri vegna metnaðarfullra áætl-
ana sinna um að breyta Teheran í
nútímalega stórborg, en íhalds-
sinnar telja fyrirætlanir hans ógn
við tilvist torgverslana, sem marg-
ar era í eigu stuðningsmanna
þeirra, og ýta undir vestræna
menningu.
Fréttaskýrendur segja að Kar-
baschi njóti nú orðið stuðnings
margra sem áður gagnrýndu hann,
þar eð margir Iranar líti á mál-
flutninginn gegn honum sem nýj-
ustu tilraun andstæðinga Khatamis
forseta til að koma í veg fyrir að
hann komi í framkvæmd umbótum
er miða að því að auka félagslegt
og pólitískt frelsi.
Rétturinn neitar því að ástæður
málshöfðunarinnar hafi nokkuð
með pólitík að gera. Þetta sé ein-
faldlega nýjasta málið af mörgum,
sem höfðuð hafa verið gegn hátt-
settum samstarfsmönnum borgar-
stjórans, en margir þeirra hafa
verið dæmdir til hýðingar eða
fangelsisvistar fyrir ámóta sakir og
bomar era á Karbaschi nú.
Kíktu á míg,
stundu m kem
/irr o ni/sí T
Níu ár frá árásinni á Torgi hins himneska friðar
Reuters
HERMENN sem stóðu vörð á Torgi hins himneska friðar í gær löguðu húfur sinar allir sem einn.
Fórnarlamba var
minnst í Hong Kong
KÍNVERSKIR lögreglumenn
höfðu mikinn viðbúnað í höfuðborg-
inni Peking í gær, en þá voru m'u ár
liðin frá því að mótmæli náms-
manna á Torgi hins himneska friðar
vora bæld niður með hervaldi. Létu
mörg hundrað lífið er herinn réðst
til atlögu þann 4. júní 1989. Eklri
kom til mótmæla á torginu í gær, en
lögreglumenn létu hins vegar til
skarar skríða gegn manni í hjólastól
og drógu hann æpandi á brott.
Maðurinn í hafði reyndar ekki
verið á ferð í pólitískum tilgangi,
en hafði í frammi mótmæli við
meintum misgjörðum embættis-
manna gegn sér. Flestir þeirra,
sem komu á torgið í gær, voru
ferðamenn, og í mesta lagi vopnað-
ir myndavélum.
Það var í Hong Kong sem fram
fóra í gær fyrstu almennu mótmæli
sem haldin hafa verið í Kína gegn
atburðunum fyrir níu áram. Lýð-
ræðissinnar komu saman í Viktor-
íugarði og lögðu þar blómsveiga til
minningar um fómarlömbin. Komu
mörg þúsund manns saman á úti-
fundi í garðinum í gærkvöldi, þrátt
fyrir úrhellis rigningu. Um 50 þús-
und manns komu þar saman af
þessu tilefni í fyrra, nokkra áður en
Bretar afsöluðu sér völdum í Hong
Kong og létu Kínverjum þau eftir.
Mannréttindasamtök í Hong
Kong greindu frá því að Zhao Zi-
yang, fyrrverandi leiðtoga komm-
únistaflokksins, sé gætt af lög-
reglu, en hann hefur verið í hálf-
gerðu stofufangelsi frá því hann
varð að segja af sér. Gerðist það í
kjölfar þeirrar ákvörðunar kín-
verskra yfirvalda, undir stjórn
Dengs Xiaopings, að lýsa yfir hem-
aðarástandi í Peking og senda her-
lið og skriðdreka gegn mótmæl-
endum.
Zhao hafði verið sakaður um að
hafa tekið málstað námsmannaleið-
toganna er fóru fyrir mótmælunum
á torginu. Bao Tong, sem er fyrr-
verandi ráðgjafi Zhaos, hefur ný-
lega endurheimt pólitíska stöðu
sína, eftir að hafa setið í fangelsi í
sjö ár. Hann hefur að undanförau
sett fram kröfur um pólitískar um-
bætur í landinu, og segir íyrst og
fremst þörf á að draga úr völdum
kommúnistaflokksins.
„Rótin að því sem gerðist 4. júní
1989 liggur í vandamálum innan
kínverska stjórnkerfisins," sagði
hann í viðtali við Reuters á mið-
vikudag. „Þetta var stjómkerfi
sem fólk átti erfitt með að hafa
stjórn á.“