Morgunblaðið - 05.06.1998, Qupperneq 40

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 5. JÚNÍ 1998
AÐSENDAR GREINAR
SKOÐUN
Evrópuréttur
og íslenskt
réttaröryg'g’i
HINN 2. maí árið
1992 var undirritaður
fyrir Islands hönd
samningur um aðild að
evrópska efnahags-
^svæðinu (EES). Fram-
kvæmd samningsins
hófst 1. janúar 1994 að
fenginni staðfestingu
þjóðþinga allra þátt-
tökuríkja. Samningur-
inn hefur því verið
virkur í tæp fímm ár.
Þegar EES-samn-
ingurinn var staðfestur
af Alþingi voru tæp-
lega eitt þúsund EB-
gerðir (tilskipanir) í
samningnum en heild-
arfjöldi þeirra er nú orðinn vel á
þriðja þúsund. í 102. gr. EES-
samningsins segir m.a: „til að
-^ryggja réttaröryggi og einsleitni
EES skal sameiginlega EES-
nefndin taka ákvörðun um breyt-
ingu á viðauka við samning þennan
eins fljótt og unnt er, eftir að
bandalagið hefur samþykkt nýja
samsvarandi löggjöf bandalagsins,
011 Norðurlöndin, að
Islandi undanskildu,
segir Tryggvi
> Axelsson, hafa af
réttaröryggissj ónar-
miðum ákveðið að við
setningu laga, eða
birtingu lagafyrirmæla,
verði vísað til þeirra
____________ákvæða_____________
Evrópuréttarins sem
umrædd lög byggjast á.
með það að markmiði að unnt sé að
beita samtímis þeirri löggjöf og
’oreytingunum á viðaukunum við
samninginn".
I þeim tilvikum að framangreind-
ar breytingar á viðaukum EES-
samningsins krefjast lagasetningar
þá er það á verk- og valdsviði Al-
þingis að setja lög í samræmi við
samningsskyldur Islands og efni
EB-gerðanna.
Bein ákvæði Evrópuréttarins,
dómafordæmi dómstóls ESB í
Lúxemborg auk úrlausna EFTA-
dómstólsins, hafa því framvegis
mikla þýðingu við lögskýringu og
þegar leysa á úr því álitamáli hvort
innlend lög séu í samræmi við
ákvæði Evrópuréttarins. Einstak-
lingar og lögaðilar á
Islandi verða því að
vera upplýstir um það
hverju sinni hvort ís-
lensk lög séu að
nokkru eða öllu leyti
byggð á ákvæðum úr
tilskipunum Evrópu-
sambandsins.
Innan ESB eru nú
liðin allmörg ár frá því
að opinberlega var við-
urkenndur slíkur upp-
lýsingaréttur þegn-
anna. Af þeim ástæðu
er nú kveðið á um það í
öllum tilskipunum
ESB að þegar aðildar-
ríki þess setja ákvæði í
innlendan rétt þá skuli þar vísað til
tilskipunarinnar sem lagaíýrirmæl-
in eru byggð á (tilvísunarreglan).
Þess má geta að Island hefur frá
upphafi tekið inn í EES-samning-
inn tilskipanir með þessari reglu án
sérstakrar beiðni um undanþágu
frá þessu ákvæði í tilskipunum
ESB.
Öll Norðurlöndin, að Islandi und-
anskildu, hafa af réttaröryggissjón-
armiðum ákveðið að við setningu
laga, eða birtingu lagafyrirmæla,
verði vísað til þeiira ákvæða Evr-
ópuréttarins sem umrædd lög
byggjast á.
A undanförnum árum hef ég
vakið athygli ýmissa hlutaðeigandi
aðila á nauðsyn þess að slíkur hátt-
ur verði tekinn upp hér á landi í
því skyni að auka réttaröryggi
borgaranna, án áþreifanlegs ár-
angurs, enn sem komið er. Ymsar
leiðir eru færar til þess að full-
nægja þessari upplýsingaskyldu til
almennings. í fyrsta lagi væri unnt
að setja inn í upphaf eða niðurlag
sérhverra laga tilvísanir til tilskip-
ana ESB ef lögin eru sett til að
laga innlendan rétt að ákvæðum
tilskipana ESB. í öðru lagi er unnt
við birtingu laga í Stjórnartíðind-
um að birta t.d. neðanmálsgrein
sem vísi til slíkra EB-gerða. Sh'k
tilvísun væri síðan einnig birt í
Lagasafni Islands sem dómsmála-
ráðuneytið gefur út.
Mjög mikilvægt er fyrir almenn-
ing, málflutningsmenn og dómstóla
að það komi fram a.m.k. við birt-
ingu lagafyrirmæla hvort lögin séu
byggð á ákvæðum úr einni eða fleiri
tilskipunum Evrópusambandsins.
Það er von mín að með þessum
greinarstúf sé vakin athygli allra
þeirra sem málið er skylt þannig að
unnt verði að breyta þessari fram-
kvæmd hið fyrsta til aukins réttar-
öryggis og hagsbóta fyrir fólkið í
landinu.
Höfundur er lögfræðingur.
Tryggvi
Axelsson
ENN UM MORGUN-
BLAÐIÐ OG
ST J ÓRNMÁL AUMRÆÐUN A
FIMMTUDAGINN
21. maí sl. birtist grein
eftir undirritaða í
Morgunblaðinu, sem
olli skjótum viðbrögð-
um leiðarahöfundar
blaðsins, því þann
sama dag var leiðari
blaðsins lagður undir
umrædda grein. Þvi
var þar haldið fram að
greinarhöfundur skilji
ekki nútíma blaða-
mennsku og standi fyr-
ir gamaldags hug-
myndir í þeim efnum,
þótt ekki séu þessar
fuilyi’ðingar nánar rök-
studdar í leiðaranum.
Rétt er að koma að nokkrum at-
hugasemdum við skrif blaðsins um
leið og frekari stoðum er skotið
undir fullyi'ðingar í fyrri grein.
Áðúr en út í röksemdirnar er far-
ið vil ég þakka Morgunblaðinu fyrir
skjóta birtingu og fyrir að vekja
svo rækilega athygli á greininni
sem birtist ásamt fleiri tugum ann-
arra gi'eina í blaðinu tveimur dög-
um fyrir sveitarstjórnarkosningar.
Reyndar hefur þeim sem hafa haft
ámóta gagnrýni í frammi á hendur
blaðinu áður verið svarað í svipuð-
um dúr og má þar nefna leiðara frá
11. maí 1994, þar sem Sigrún
Magnúsdóttir borgarfulltrúi fær
hörð viðbrögð í'yrir að halda því
fram að blaðið hafi kastað gx-ímunni
og lýst yfir ótvíræðum stuðningi við
Sjálfstæðisflokkinn. Þá, á sömu leið
og í leiðaranum hinn 21. maí sl., er
skilgreining blaðsins á sjálfu sér í
þessa veru:
1. Blaðið styður sjálfstæðisstefn-
una eins og forráðamenn blaðsins
kjósa að túlka hana hverju sinni.
2. Blaðið er ekki í neinum tengsl-
um við stjórnmálaflokk, lýsir ekki
stefnu Sjálfstæðisflokksins, en
áskilur sér rétt til að lýsa yfir
stuðningi við hann eftir atvikum.
Fyrir borgarstjórnarkosningarnar
1994 lýsti blaðið t.d. yfir eindregn-
um stuðningi við Sjálfstæðisflokk-
inn, en dæmi eru einnig um að blað-
ið gangi þvert á stefnu flokksins í
einstökum málum, t.d. um veiði-
gjald.
3. Blaðið er opið öllum lands-
mönnum um greinarskiáf og skoð-
anaskipti.
4. Blaðið er óháð í fréttaflutningi
og fréttir eru ekki litaðar af þeim
skoðunum sem birtast í ritstjórnar-
greinum hverju sinni.
5. Ekki er hægt að finna því stað
að Morgunblaðið hafi í fréttum af
kosningabaráttunni í nýafstöðnum
kosningum, verið litað af því að
blaðið hafi stutt Sjálfstæðisflokkinn
í slagnum um Reykjavík.
Sjálfstæði í skoðun-
um - nema fyrir
kosningar
Líklega eiga allar
þessar fullyrðingar
rétt á sér að einhverju
leyti. Enginn efast
lengur um að blaðið er
opið öllum um gi'eina-
skrif og skoðanaskipti
og hefur undirrituð
mjög góða reynslu af
samskiptum við blaðið
hvað þetta varðar. Þá
er það einnig rétt að
blaðið hefur stundum
sett sig upp á móti
flokkslínu Sjálfstæðis-
flokksins í viðamiklum málum og
má til vitnis um það benda á að Da-
víð Oddsson lýsti því yfír skömmu
eftir alþingiskosningarnar 1995 að
hann teldi Morgunblaðið um langt
skeið hafa verið hliðhollara Alþýðu-
flokknum en Sjálfstæðisflokknum
og þá einkum formanni fyrrnefnda
flokksins, Jóni Baldvini Hannibals-
Með hliðsjón af
yfirlýstum stuðningi
blaðsins við
Sjálfstæðisflokkinn í
Reykjavík, segir
Bryndís
Hlöðversdóttir, verður
að telja það hæpið að
tilviljun ein hafi ráðið
því að umræddur
dálkur féll niður um
leið og
Sjálfstæðisflokkurinn
missti meirihluta sinn í
borginni.
syni. Morgunblaðið mótmælti þessu
og taldi ástæðurnar fyrir ummælum
forsætisráðherra vera þær að blaðið
væri sömu skoðunar og Alþýðu-
flokkurinn og á öndverðri skoðun
við Sjálfstæðisflokkinn í einu máli,
fiskveiðistjórnunarmálinu. Það má
með sönnu segja að þessi ummæli
Davíðs sanni sjálfstæða stefnu-
mörkun blaðsins í seinni tíð, en
jafnframt hefur það gerst að fyrir
kosningar má skynja blaðið sveigja
í átt til Sjálfstæðisflokksins. Ég vil
fullyrða að þessi viðleitni nái ekki
aðeins til ritstjórnargreina heldur
líka til þeirra fréttaskýi-inga og út-
tekta blaðamanna sem leiðarahöf-
undur vill meina að taki ekkert mið
af þjóðmálastefnu blaðsins en sé
fyrst og fremst ætlað að miðla upp-
lýsingum. Ég vil rekja hér eitt
dæmi, en fleiri mætti benda á, sem
tengjast birtingu auglýsinga frá
Reykjavíkurlistanum og umfjöllun
um framboðið. Skal það látið ógert
að sinni.
Tilviljanir?
I Morgunblaðinu hinn 11. maí
1994 voru birt bréfaskipti blaðsins
og Reykjavíkurlistans um beiðni
Ingibjargar Sólrúnar Gísladóttur,
borgarstjóraefnis listans, sem hafði
farið þess á leit að henni væri gef-
inn kostur á að svara fyrirspurnum
á síðum blaðsins með sama hætti og
þáverandi borgarstjóri Ái'ni Sigfús-
son. Þá hafði það tíðkast um nokk-
urt skeið að lesendum blaðsins
hafði verið gefinn kostur á að koma
með fyrirspurnir til borgarstjóra
og síðan leitað eftir svörum hans
sem birtust í blaðinu í sérstökum
dálki. Blaðið hafnaði beiðni Ingi-
bjargar Sólrúnar Gísladóttur um að
eiga kost á því að svara borgarbú-
um um borgarmál í þessum dálki
og röksemdir blaðsins voru eftirfar-
andi: Morgunblaðið hefur boðið les-
endum sínum að spyrja borgar-
stjórann í Reykjavík um einstaka
þætti borgannála, sem þeir kunna
að hafa áhuga á og hann hefur orðið
við þeirri ósk blaðsins að svara
þeim spurningum. Þessum fyrir-
spurnum og svörum er fyi'st og
fremst ætlað að vera vettvangur
upplýsinga um framkvæmdir borg-
arinnar og þjónustu við borgarbúa.
Borgarstjórinn í Reykjavík er
ábyi’gur fyrir gerðum borgarinnar
á yfii'standandi kjörtímabili og
skiptir engu í þeim efnum þótt
borgarstjóraskipti hafi orðið á því
tímabili. Ingibjörg Sólrún Gísla-
dóttir hefur ekki borið ábyrgð á
framkvæmdum í borginni sl. fjögur
ár og því ekki ástæða til að spyrja
hana sérstaklega um þau efni.
Af svari Morgunblaðsins má
skilja að með umræddum dálki sé
blaðið ekki að láta yfirlýstan stuðn-
ing sinn við Sjálfstæðisflokkinn fyr-
ir þessar kosningar hafa áhrif á
umfjöllun þess um borgarmál.
Blaðið vilji aðeins bjóða lesendum
upp á þjónustu, veita þeim aðgang
að borgarstjóra og gefa þeim kost á
spyrja hann um framkvæmdir á
vegum borgarinnar og þjónustu sl.
fjögur ár. Þegar Ingibjörg Sólnin
Gísladótth' þá borgarstjóri innti
Morgunblaðið eftir þessum dálki
fjórum árum síðar, voru svör blaðs-
ins í þá veru að nú hefði blaðið
ákveðið að bjóða ekki lengur upp á
þessa þjónustu. Nútíma vinnubrögð
Bryndís
Hlöðversdóttir

20%
afsláttur af öllum glerjum
dagana 4. til 7. júní
Smáratorgi • Hamraborg 10