Morgunblaðið - 14.06.1998, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 14. JÚNÍ 1998 B 5
KARL Marx og arfleifð hans - harðstjórar kommúnismans. Hvar-
vetna sem kommúnistar hafa náð völdum hafa þeir beitt ögnarvaldi
og stundað múgmorð.
og hljóðalaust - án þess að vera
krafðir um reikningsskil af sam-
ferðamönnum sínum. Courtois of-
býður greinilega hvernig fyrrver-
andi kommúnistar fá óáreittir að
boða skoðanir sínar og taka þátt í
stjórnmálum þrátt fyrir sína svörtu
fortíð, á sama tíma og hægri mönn-
um í Frakklandi er sífellt núið því
um nasir að vera hallir undir „fas-
istann" Jean-Marie Le Pen og að
hafa gengið Vichy-stjórninni á
hönd í seinni heimsstyrjöldinni.
Þessi tvískinnungur tekur á sig
ýmsar myndir. Ekki alls fyrir
löngu birtist frásögn í The New
York Times um félagsskap gamals
fólks í Los Angeles sem heldur sér
ungu með ástríðu fyrir kommún-
ismanum. Fólkið kemur saman í
bókasafni sem hefur að geyma
geysimargar bækur um kommún-
ismann og leiðtoga hans og ræðir
málin undir stórri brjóstmynd af
Lenín. Því ber öllu saman um að
sósíalisminn muni með tíð og tíma
ná sinni fyrri stöðu í heiminum.
Blaðamanni New York Times
fannst greinilega gaman að segja
frá þessu skrýtna fólki sem átti sér
trú og var grein blaðsins öll í hlý-
legum anda. En hefði tónninn i
þessari grein ekki verið annar ef
hér hefðu átt í hlut gamlir nasistar
sem dýrkuðu brjóstmynd af Hitler
og héldu því fram að nasisminn
myndi rísa á nýjan leik? Að líkind-
um hefði sú grein aldrei verið
skrifuð - nema sem áminning um
hversu sjúkt fólk væri til í landinu.
Svipaða sögu pr að segja af fjöl-
miðlunum hér á landi. Hvað eftir
annað setjast t.d. sjónvarpsmenn
við fótskör gamalla harðlínu-
komma eins og þeir séu skemmti-
legir séivitringar sem eigi virðingu
og heiður skilið fyrir að halda
tryggð við hugsjónir sínar!
Martin Malia, sagnfræðiprófess-
or við Kaliforníu-háskóla í Berkel-
ey, fjallar m.a. um þennan tví-
skinnung í nýlegri gi’ein í The
Times Litei’ary Supplement og
hefur hliðsjón af umfjölluninni í
Svartbókinni. Verður hér á eftir
stuðst nokkuð við gi-ein hans.
Malia bendir á að nasisminn hafi
orðið hin „algera iilska" í huga
Vesturlandamanna og þess vegna
sé allur samanburður við hann tor-
tryggilegur. Vesturlönd hafí auk
þess háð seinni heimsstyrjöldina í
svokölluðu bandalagi við Sovétrík-
in til að kveða niður Hitler og nas-
ismann. Og nasistar lögðu undir
sig mestalla Evrópu, en ógn
kommúnismans var Vesturlanda-
mönnum ailtaf fjarlægari. Fall
kommúnismans hlaust ekki af
beinum átökum við Vesturlönd -
og þess vegna var ekki efnt til
neinna „Nurnberg-réttarhalda“
eða áróðursherferðar til að upp-
ræta kommúnistaþjónkun og sýna
fram á siðleysi kommúnistaleið-
toga. Enn eru við lýði kommúnista-
stjórnir í nokkrum löndum heims
sem flest ríki á Vesturlöndum telja
sjálfsagt að eiga eðlileg samskipti
við.
Malia segir jafnframt að nasism-
inn hafí verið brotinn á bak aftur á
hátindi ógnarstjórnar sinnar sem
gerði það að verkum að hryllingur-
inn blasti við og því greindu menn
glöggt tengslin milli nasismans og
afleiðinga hans, ógnarverkanna.
Þegar ógnarstjórn sovétkommún-
ismans stóð sem hæst, áttu Sovét-
ríkin aftur á móti hlut að söguleg-
um sigri í seinni heimsstyrjöldinni
og þar með þátt í að kveða niður
hina „algeru illsku". Kommúnism-
inn fékk svo nær hálfa öld til að
ganga sér smátt og smátt til húðar
og skartaði jafnvel leiðtogum sem
töldu sér trú um að hægt væri að
gefa kerfi kommúnismans
„mennskt yfirbragð".
Af þessu leiðir að Hitler og nas-
isminn eru stöðugt fyrir augum
okkar sem birtingarmynd hins illa,
en Stalín og kommúnisminn ekki
nema stundum. Það er almennt
ekki álitin skömm að vera „íyrrver-
andi kommúnisti“, jafnvel þótt sá
sem á í hlut iðrist einskis. En að
hafa verið bendlaður við nasismann
er á hinn bóginn óafmáanlegur
smánarblettur. Fræðimenn og rit-
höfundar sem höfðu eitthvað sam-
an við nasismann að sælda hafa
verið afskiptir, ef ekki útskúfaðir,
en það virðist engu skipta hversu
svívirðilegt framferði manna hefur
verið í þágu kommúnismans.
I þeim löndum þar sem komm-
únisminn ríkti eru fá söfn til minn-
ingar um fórnarlömb hans. Gúlag-
búðirnar hafa t.d. fæstar verið opn-
aðar almenningi, enda flestum
þeirra eytt í tíð Ki-ushchevs. Stytt-
ur af Lenín eru enn höfuð“prýði“ í
flestum borgum Rússlands og fólk-
ið streymir til smyrlingsins á
Rauða torginu. Nær engin réttar-
höld hafa verið haldin yfir fyrrver-
andi kommúnistaleiðtogum í Aust-
ur-Evrópuríkjum. Þessir gömlu
glæpamenn ein ekki aðeins látnir
óáreittir, heldur er þeim leyft að
taka þátt í lýðræðislegri stjórn-
málabaráttu undir nýjum flokks-
merkjum. Ohugsandi er að gamlir
nasistar hefðu komist upp með
slíkt í nokkru landi. Hvernig var
ekki þrengt að Kurt Waldheim úr
öllum áttum eftir að vitnaðist um
hans nasísku fortíð?
Sjálfsagt ber ýmislegt fleira til
þess að kommúnisminn er almennt
ekki álitinn jafnslæmur og nasism-
inn þrátt fyrir að fórnarlömb hans
séu fjórum sinnum fleiri.
Ymsir á vinstri vængnum halda
því ákaft fram að ekki sé hægt að
spyrða allar kommúnistastjórnir
saman í eina kippu. Fjöldamorð
Pol Pots séu t.d. af svipuðum toga
og þjóðarmorðið í Rwanda, og
sveitakommúnismi Asíux-íkja sé allt
annar handleggur en borgakomm-
únisminn í Evrópu, auk þess sem
kommúnisminn í Asíu sé í rauninni
aðeins þjóðernisstefna, o.s.fi-v. En
Malia bendir á að höfundar Svai-t-
bókarinnar sýni fram á að kenning-
ar Leníns séu kjarninn í stefnu
allra hinna kommúnísku bræðra-
flokka, þótt útfærslan hafi verið
breytileg eftir menningarsvæðum.
Aðalkúgunaraflið í Rússlandi var
pólitíska lögreglan, sem hét eftir
atvikum Cheka-GPU-NKVD-KGB,
en í Kína var það frelsisher fólks-
ins og í Kambódíu byssuglaðir ung-
lingar úr sveitahéruðum; innræt-
ingin risti að því leytinu dýpra í
Asíu en í Rússlandi. Samt sem áð-
ur var það alls staðar markmið
kommúnistaleiðtoga að halda
„óvinum fólksins" niðri - „eins og
skaðvænum skorkvikindum"
(Lenín).
Kommúnistaleiðtogar frömdu
ekki aðeins glæpi í nafni ríkja
sinna heldur voru stjómir þeirra
einskonar bófafélög. Þeir
hundsuðu réttamTdð og stjórnuðu
án nokkurs tillits til mannslífa. Ein
ritgerð bókarinnar, eftir Nicolas
Werth, ber því með réttu yfir-
skriftina „Ríkið gegn þjóðinni".
Hún fjallar um ógnartímabilið i
Rússlandi frá valdaráni bolsévika í
október 1917 og fram til dauða Sta-
líns 1953. Werth minnir á að á nær
eitthundrað ára tímabili, milli 1825
og 1917, hafi rússneska keisara-
stjórnin tekið af lífi 6.321 pólitískan
fanga. En á aðeins tveimur mánuð-
um á „rauða ógnar“-skeiðinu 1918
tóku bolsévikar um 15.000 manns
af lífi. Á næstu þremur áratugum
var síðan gengið á milli bols og höf-
uðs á „óvinum“ valdhafanna í
Moskvu: um 6 milljónum manna
var fórnað í samyrkjuvæðingunni;
7 milljónir voru sendir í Gulagið á
ámnum 1934-1941 (og fæstir áttu
þaðan afturkvæmt) og við dauða
Stalíns vora nær 3 milljónir manna
enn í Gulaginu. Þessar tölur gefa
glöggt til kynna að kommúnisminn
var ógnarvald, ofbeldi og morð
vora óaðskiljanlegur hluti af dag-
legum stjórnarháttum. Enginn var
óhultur, hvað sem leið stéttarstöðu,
en hún var iðulega notuð til að rétt-
læta ógnarverkin.
Enn óhugnanlegri eru tölumar
sem koma fram í ritgerð Margolins
um langa myi-ki-agöngu Kínverja.
Það er talið a.m.k. 10 milljónir
manna og hugsanlega 20 milljónir
hafi dáið í hinu leynda Gúlagi kín-
versku kommúnistastjórnarinnar,
„Lagoai“, auk þess sem yfir 20
milljónir féllu í „pólitísku hung-
ursneyðinni" sem hlaust af manna
völdum í Stóra stökkinu 1959-1961,
mestu hungursneyð mannkynssög-
unnar. Stóra stökk Pol Pots og
„þjóðfrelsishers" hans kostaði einn
af hverjum sjö íbúum Kambódíu
lífið, en það er hæsta dauðshlutfall
af völdum stjórnaraðgerða í
nokkru kommúnistaríki.
Það er ein meginniðurstaða
Svai-tbókarinnar að aldrei hafi ver-
ið um að ræða neitt góðkynja upp-
hafsskeið í sögu kommúnismans
sem vondir menn hafi bundið enda
á með því að snúa af réttri leið, eins
og svo oft er haldið fram í rauðum
herbúðum. Sýnt er fram á að Lenín
hafi verið upphafsmaður hins „var-
anlega borgarastríðs“ til að ganga á
milli bols og höfuðs á öllum svoköll-
uðum stéttaróvinum. Þetta stríð
sem í fyrstu beindist að smábænd-
unum stóð síðan meira og minna
allt til 1953. Goðsagan um góða
Lenín og illa Stalín eigi ekki við
nein rök að styðjast. Malia segir að
ef einhver haldi að óþarft sé að
hamra á þessari staðreynd, skuli sá
hinn sami fletta upp í nýjustu út-
gáfu Encyclopaedia Britannica þar
sem þjóðsaga þessi lifir enn góðu
lífi. - Ekki er síður ástæða til að
benda mönnum hér á landi á hvern-
ig fjallað er um íslensk utanríkis-
mál í kaflanum um ísland í síðustu
útgáfum Britannicu, en höfundur
þein-a skrifa er sagnfræðiprófessor
við Háskóla Islands.
Hina rauðu ógn kommúnismans
er ekki hægt að skýra með vísan til
stjórnmála- eða menningarhefðar í
þeim löndum þar sem kommúnist-
ar rændu völdum. Ogn kommún-
ismans á hvorki rætur í hefðbundn-
um einvaldsstjórnum fyrri tíðar, né
í ofbeldishneigð meðal almennings
sem kann að hafa verið til staðar í
þeim löndum þar sem kommúnism-
inn réð 1-íkjum. Ekki heldur er
uppsprettu ógna kommúnismans
að finna í ofbeldi heimsstyrjald-
anna tveggja. Það fjöldaofbeldi
gegn þegnunum sem einkennir
kommúnistastjórnir er yfirveguð
stefna hinna nýju valdhafa og um-
fang ofbeldisins og grimmd vald-
hafanna er langt umfram það sem
áður hafði þekkst í sögu mann-
kyns.
Ekki er að sjá að neitt hafi að
ráði verið fjallað um Svartbók
kommúnismans hér á landi fyrir
utan stutta bókaramsögn Siglaugs
Brynleifssonar í Lesbók Morgun-
blaðsins í upphafi þessa árs. Þar
bendir Siglaugur á að enn sé verið
að uppgötva fjöldagrafir í Rúss-
landi sem bæti við tölu fórnar-
lamba. Grein sinni lýkur Siglaugur
á þessum orðum:
„Carl Gustav Jung spyr í ritgerð
um hjátrú og hindurvitni fyrri tíða:
En hvert fóru djöflamir? Svarið
liggur beint við. Djöflar fortíðar-
innar hafa sannariega birst á 20.
öld í „mannkynsfrelsurum" - bar-
áttumönnum fyrir hinum full-
komnu samfélögum, reistum á
kenningum sósíalismans . . . Og
ennþá jórtra sameignarsinnar um
allan heim á tuggum frá þessum
dýrðarmönnum og stefna að full-
komnum hins samvirka samfé-
lags.“
Helstefnurnar tvær, kommún-
ismi og nasismi, hafa drottnað yfir
stóram hluta heimsins á tuttugustu
öld og ógnað tilveru vestrænna lýð-
ræðisríkja. Kommúnisminn ber
ábyrgð á dauða 85-100 milljóna
manna og nasisminn á dauða 25
milljóna manna. Nasisminn er
hvarvetna fyi-irlitinn, eins og vera
ber, en kommúnismann sjá menn
enn víða í rómantísku ljósi. Fidel
Castro er t.d. hetja í augum
margra á Vesturlöndum, þrátt fyr-
ir að hann hafi látið taka af lífi
íjölda manna og fangelsað og pynt-
að ennþá fleiri. Það er því skiljan-
legt að ýmsum finnist tími til kom-
inn að skorin sé upp herör gegn því
tvöfalda siðferði sem viðgengst í
þessum efnum víða á Vesturlönd-
um, ekki síst á íslandi - kommún-
isminn eigi að vera jafnfyrirlitin
stefna og nasisminn.
Svartbók kommúnismans er
þungt lóð á vogarskálina til að
breyta ríkjandi skilningi og gera
mönnum ljóst að kommúnisminn
og nasisminn eru hliðstæður, ekki
andstæður. Þess vegna er brýnt að
hún verði gefin út hér á landi svo
um hana geti farið fram viðtæk og
hreinskilnisleg umræða. Slík um-
ræða myndi styrkja stoðir lýðræð-
isins í landinu. Áratuga hollusta
kommúnista og harðra sósíalista
við Moskvuvaldið og aðrar komm-
únistastjórnir var bein aðför að
grundvelli íslensks samfélags. Þeir
menn sem spyrntu við fótum og
tóku á sig stanslausar svívirðingar
og landráðabrigsl við vörn íslensks
þjóðernis á kaldastríðsáranum eiga
það skilið að þjóðin öll kannist við
hugi’ekki þein-a og þakki þeim fyr-
ir að hafa tekið af skarið um að ís-
land á hvergi heima nema í samfé-
lagi frjálsra þjóða á Vesturlöndum.