Morgunblaðið - 07.11.1999, Qupperneq 24

24 SUNNUDAGUR 7. NÓVEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
Opinberri
fjölmiðlun
im
ofaukið
✓
A dögunum varð Halldór V. Kristjánsson
fyrsti maður hérlendis til að útskrífast úr
námi í opinberri stjórnsýslu og stefnumót-
----------------y ■
un frá félagsvísindadeild Háskóla Islands.
-y----------------_____
I samtali Sindra Freyssonar við hann
kemur m.a. fram að hann telji að þær
grundvallar dagskrárpólitísku hugmyndir
um opinbera fjölmiðla sem þróuðust við
einokun og koma fram í kröfunni um fjöl-
hæfni, fjölbreytni og gæði, séu ekki úrelt-
ar, heldur hafí vaxandi þýðingu. Hann tel-
ur og að hlutafélagavæðing í sama anda og
----------------7---
t.d. Pósts og síma henti ekki RUV.
w
RITGERÐ Halldórs, sem nefn-
ist Dagskráruppgjör opinbeira
fjölmiðla í Danmörku og á ís-
landi, er spurt hvort Ríkisút-
varpið uppfylli skyldur um dag-
skrár, bæði í útvarpi og sjónvarpi,
samkvæmt útvarpsiögum, og reynt
að leita svara við þeirri spumingu.
Halldór freistar þess jafnframt að
sýna fram á hvemig hægt sé að
nota fjölmiðlakannanir tii að mæla
árangur Ríkisútvarpsins með hlið-
sjón af markmiðum dagskrár
hverju sinni.
„Eins mikilvægt og það er að ná
til sem flestra hlustenda og áhorf-
enda og að dagskrá Ríkisútvarpsins
sé vinsæl, er ekki síður mikilvægt
að fylgst sé með því hvers konar
dagskrá er send út. Fjöldi áhorf-
enda og hlustenda hverju sinni er
ekki eina viðmiðið sem hafa ber í
huga, gæði og fjölbreytni dagskrár
er ekki síður mikiivæg þegar dag-
skráin er framleidd fyrir afnota-
gjöld almennings. Afnotagjalds-
tekjur RUV era eyrnamerktar
ákveðinni dagskrá sem samþykkt
hefur verið af löggjafarvaldinu og
kjörnir fulltrúar almennings í út-
varpsráði eiga að framfylgja," segir
Halldór.
Svar veltur á skipulagi
Hann segir að með hliðsjón af
aukinni markaðstengingu dagskrár
sé eðlilegt að spyrja hvort opin-
berri fjölmiðlun eins og hún blasir
við hérlendis sé ekki ofaukið. Hvers
vegna eigi að halda í rekstur á opin-
beram útvarps- og sjónvarpsstöðv-
um með fjölhæfni og fjölbreytni,
þegar hægt sé að velja úr mismun-
andi útvarps- og sjónvarpsstöðvum
á markaði?
„Fyrir utan að svara því hvort
fjölhæfni og fjölbreytni sé fyrir
hendi hjá einkareknum fjölmiðlum,
er svarið einnig komið undir því
hvers konar skipulagi verður komið
á milli fjölmiðla í opinberam og
einkarekstri," segir Halldór.
„Árangri opinberra fjölmiðla er
ekki hægt að gera skil í venjulegum
reikningsskilum, þar sem þau
ganga fyrst og fremst út frá að
skýra efnahagslega starfsemi fyrir-
tækja. Til að koma á samræmdri
árangursstjórnun í ríkisrekstri,
auðvelda skipulag, skilgreina skyld-
ur og auka svigrúm, hefur fjár-
málaráðuneytið tekið upp verkefna-
vísa fyrir Ríkisútvarpið, m.a. vegna
þess að venjuleg reikningsskil upp-
fylla ekki kröfur um eftMit. Með
samanburði við verkefnavísa má
ætla að til þess að halda uppi eftir-
liti með dagskrárskyldum Ríkisút-
varpsins, sé nauðsynlegt að koma á
sérstöku dagskráruppgjöri."
Halldór bendir á að markmið op-
inberra fjölmiðla sé ekki að skila
eigendum sínum arði, heldur þjón-
ustu og dagskrá. Þar af leiðir sé
nauðsynlegt að gera vel grein fyrir
hvemig þessir þættir era inntir af
hendi. Hann kannaði hvemig þess-
um málum var háttað í Danmörku
og komst að þeirri niðurstöðu að
frá árinu 1996, samfara nákvæmara
dagskrárappgjöri samkvæmt laga-
setningu það ár, hafi komið fram
augljós stefnubreyting í dagskrár-
gerð Danmarks Radio, einkum í
dagskrárvali útvarps. Umrædd
dagskrárbreyting hali verið gerð í
samráði við hlustendur og með til-
liti til aukinnar samkeppni á fjöl-
miðlamarkaðinum, en ekki er getið
í lögum hver hlutur einstakrar dag-
skrár á að vera. Þess í stað sé lögð
fram ítarleg stefnumótun sem
kveði á um slíka skiptingu.
Forsendur fyrir tilveru RÚV
„Með dagskrárappgjöri og vand-
aðri stefnumótun er reynt að nálg-
ast neytendur þannig að útvarps-
ráð og stjómendur Ríkisútvarpsins
geti betur framfylgt því starfi sem
þeir era kjömir til. Dagski-árapp-
gjör er gott verkfæri í þeirri við-
leitni, og gerir einnig á skilvirkan
hátt grein fyrir því hvemig Ríkisút-
varpið uppfyllir skyldur sínar og
nær árangri í samkeppnisumhverfi,
en það er forsendan fyrir tilvera
þess,“ segir hann.
Könnunin sem Halldór styðst við
var gerð af Félagsvísindastofnun
HÍ vikuna 15. til 21. október í fyrra.
Tekið var 1.500 manna slembiúrtak
Morgunblaðið/Ásdís
úr þjóðskrá og náði könnunin til
aldurshópsins 12 til 80 ára. Niður-
stöður rannsóknar Halldórs leiða
m.a. í Ijós að hlutfall dagskrár er
mismunandi milli miðla og er sum-
um dagskrárflokkum lítið eða ekki
sinnt í fjölmiðlum Ríkisútvarpsins.
Þegar dagskrá Rásar 1 og Rásar
2 séu bornar saman komi til dæmis
í ljós að tónlistarflutningur er meg-
inhluti dagskrár og er hlutfall tón-
listar 44%. Einnig era dagskrár-
flokkarnir „Almenn fréttaþjónusta"
og „Vettvangur skoðanaskipta"
stór hluti dagskrárinnar. Hins veg-
ar sé einstaka lögboðuðum dag-
skrárflokki nánast ekkert sinnt.
Þannig sé ekki að finna dagskrár-
flokkana „Listir og bókmenntir" á
Rás 2 og sömu sögu megi segja um
„Vísindi og sögu“ og „Almenna
fræðslu“ eða „Dagski’á um ísland
og íslendinga".
A Rás 1 sé aftur á móti öllum
dagskrárflokkum gerð einhver skil,
en dagskráin samanstandi þó að
miklu leyti af dagskrárflokkunum
„Almenn fréttaþjónusta" og „Tón-
list“. Fjölbreytt efni við hæfi barna
og almenn fræðsla sé lítill þáttur í
dagskrárgerð Rásar 1 og Rásar 2.
Umfjöllun um listir aukin
„Þegar einstaka dagskrárflokkar
hafa marga hlustendur, þótt þeir
séu lítið hlutfall dagskrárinnar, eins
og fram kemur í rannsókninni um
„Listir og bókmenntir" og „Dag-
skrá um Island og íslendinga", er
ekki óeðlilegt að ætla að auka megi
hlutfall þessarar dagskrár í útsend-
ingum Hljóðvarpsins og þá um leið
uppfylla betur dagskrárskyldur
þess,“ segir Halldór.
I Sjónvarpinu er skipting dag-
skrár hins vegar jafnari samkvæmt
niðurstöðum Halldórs og uppfyllir
það ágætlega dagskrármarlanið
lögum samkvæmt. Þó sé ljóst að
efnisflokkurinn „Fjölbreytt
skemmtiefni" fái mikið rými en
„Listir og bókmenntir", „Vísindi og
saga“, „Tónlist" og „Almenn
fræðsla" virðist vera hornrekur í
dagskrá Sjónvarpsins.
„Eins og í Hljóðvarpinu hefur
dagskrá um „Listir og bókmenntir"
og „Dagski-á um ísland og íslend-
inga“ lítið rými, en nýtur mikillar
hylli meðal áhorfenda,“ segir Hall-
dór. Sem dæmi um þetta má nefna
að samkvæmt rannsókninni nemur
vikuáhorf á efni um listir og bók-
menntir nímum 40%, en þessi efn-
isflokkur er hins vegar aðeins um
2% af heildardagskrá Sjónvarpsins.
Útvarpsráð geri kröfur
„Þegar tekjur eru afmarkaðar
með lögum um afnotagjald, ber