Morgunblaðið - 07.11.1999, Síða 50

MORGUNBLAÐIÐ
50 SUNNUDAGUR 7. NÓVEMBER 1999

*
HUGVEKJA
Hólar í Hjaltadal
Jón biskup
Arason
7. nóvember árið 1550 vóru Jón biskup
Arason og synir hans tveir hálshöggnir.
Stefán Friðbjarnarson fer nokkrum
orðum um biskupinn, menningarfröm-
uðinn og skáldið Jón Arason.
Vondslega hefur oss veröldin blekkt,
villt og tælt svo nógu frekt,
ef eg skal dæmdur af danskri slekt
og deyja svo fyrir kóngsins mekt.
(Jón biskup Arason)
Árið 1995 gaf Setbergsútgáf-
an út bókina „Ljóð dagsins".
Þar er að fínna „ljóð fyrir hvern
dag ársins og orð til íhugunar",
eins og segir á titilsíðu. Sigur-
björn biskup Einarsson valdi
efnið. Þetta er falleg bók og gef-
andi, sem gott er að glugga í og
hugleiða. Mætti gjarnan vera á
náttborði sem flestra lands-
manna. Þegar við flettum upp á
deginum í dag, 7. nóvember, í
Ljóðum dagsins ber fyrir augu
ljóð eftir Jón Arason, biskup að
Hólum í Hjaltadal 1524 til 1550.
Það ber yfirskriftina Davíðs-
diktur og endar á þessum boð-
skap: Lífsins veginn læra og
öðrum kenna - löst og synd með
ást og iðran brenna.
Þennan dimma dag í sögu ís-
lenzkrar þjóðar, 7. nóvemþer
árið 1550, vóru Jón biskup Ara-
son og synir hans tveir, Ai'i og
Björn, hálshöggnir. Talið er að
fulltrúi konungsvaldsins, fóget-
inn á Bessastöðum, sem þjóðin
þekkir bezt sem Kristján skrif-
ara, hafi verið frumkvöðull af-
tökunnar. Jón forseti Sigurðs-
son túlkaði harm landsmanna
vegna þessa atburðar svo, að
fólki hafí liðið eins og fallnir
væru síðustu íslendingamir.
Jóhannes úr Kötlum lýsir því
í fögru ljóð er lík þeirra bisk-
upsfeðga vóru sótt suður og
borin heim til Hóla:
I Norðurlandi hjörtu hljóðna
við helfregn þá, er sunnan berst.
A daglegt skap og skynjun manna
leggst skuggi þess sem hefur gerzt.
Og klukkur dynja heima á Hólum,
- og harmur leitar marga stund
á „dóttur“ biskups, séra Sigurð,
og „soninn", Þórunni á Grund.
Þórunn biskupsdóttir á
Grund þótti meiri átakabógur
en séra Sigurður, sem var frið-
arins maður. Sú er skýringin á
orðaleik skáldsins í síðustu
tveimur ljóðlínunum.
Þórhallur Guttormsson segir í
bók sinni, „Jón biskup Arason"
(ísafold -1968); „Jón Arason dó
píslarvættisdauða fyrir trú sína
og baráttu. Islendingum hefur
hann verið táknmynd þeirrar
karlmennsku og ódrepandi trú-
ar á málstaðinn, sem ein flytur
fjöll, og þeim, sem vöktu þjóðina
síðar meir af álagasvefninum,
var hann fagurt fordæmi, sem
„meitlaði skap og stældi kjark“.
Jón biskup Arason var mikil-
hæfur forystumaður kirkju
sinnar og þjóðar. Hann var og
mikill menntafrömuður og gott
skáld. Það eitt að hann keypti
prentsmiðju erlendis og flutti
heim til Hóla árið 1530 segir
sína sögu. Hann var „eitthvert
síðasta, íslenzka helgikvæða-
skáldið" segir í tilvitnaðri bók
Þórhalls Guttormssonar. Hon-
um eru með nokkurri vissu
eignuð fimm helgikvæði, sam-
tals 198 erindi. Þau eru Písl-
argrátur, Ljómur, Davíðsdiktur,
Niðurstigningarvísur og Kross-
vísur.
Enn segir í tilvitnaðri bók:
„Stjórnmálamaðurinn Hannes
Hafstein er oss að líkindum
kunnari en skáldið Hannes Haf-
stein. Svipuðu máli gegnir um
Jón Arason. Þar gnæfir höfðing-
inn hátt yfir skáldið í vitund
vorri. En þótt bókmenntasagan
hafi ekki hampað Jóni biskupi
og lyft honum í öndvegi svo sem
höfundi Lilju eða Hallgrími Pét-
urssyni var hann óumdeUanlega
fremsti menntafrömuður sinnar
samtíðar og hennar mesta
skáld.“
Kristnir menn hafa á stund-
um tekizt á af meiri heift en
hægt er að réttlæta, bæði hér-
lendis og þó einkum erlendis,
samanber sögu N-írlands. I
nafni kristinnar trúar hafa verk
verið unnin, sem ganga í einu og
öllu gegn kærleiksboðskap
Krists. Þegar grannt er gáð
tengjast flest slík dæmi hags-
muna-, stjómmála- eða valda-
átökum, samanber hlut kon-
ungsvaldsins danska í átökum
hér á landi á fyrri helmingi 16.
aldar. Það þjónar engum til-
gangi að fella harða dóma um
þá atburðarás, hvorki menn né
hreyfingar. Mergurinn málsins
er að draga rétta lærdóma af
sögunni. Það gerum við bezt
með því að keppa að friði á
jörðu, friði í samfélagi okkar og
friði innra með okkur sjálfum -
í huga og sálu. „Lífsins veginn
læra og öðrum kenna - löstu og
synd með ást og iðran brenna“,
eins og Jón biskup Arason segir
í ljóði sínu.
í DAG
VELVAKAJMPI
Svarað í síma 569 1100 frá 10-12 og 13-15
frá mánudegi til föstudags
Þjóðarsátt
„ÞJÓÐARSÁTT þarf
gegn því að verðbólgan
fari upp“, segir forseti
ASÍ. Þetta er allt gott og
blessað. Nú þarf þjóðar-
sátt um að hækka lægstu
launin, millistétt og há-
launafólk verður að sýna
umburðarlyndi með
hækkun sinna launa í
þetta sinn og sýna þjóðar-
sátt með því að bíða með
launahækkanir í bili. Það
eru nefnilega alltaf þeir
sem hafa lægstu launin
sem þurft hafa að fóma
þeim þjóðarsáttum sem
verkalýðshreyfingin hefur
gert. Álltaf þegar búið er
að semja við þá lægst
launuðu hafa laun þeirra
sem mest mega sín í þessu
þjóðfélagi hækkað marg-
falt. I næstu kjarasamn-
ingum þarf verkalýðs-
hreyfingin að leggja höf-
uðáherslu á hækkun
lægstu launa. Einnig hjá
elli- og örorkuþegum. Þeir
hálaunuðu verða að bíða
um sinn. Þegar þeir sem
lægst hafa launin gera
kröfur um mannsæmandi
laun, rísa upp ráðherrar
og segja þjóðinni að ef
þeir sem lægst hafa launin
fá verulegar kauphækk-
anir fari allt úr böndunum
í þjóðfélaginu, það komi
óðaverðbólga og allt eftir
því. Svo þegar búið er að
semja um einhverja hung-
urlús fyrir þá lægst laun-
uðu, koma þeir sem hærri
launin hafa og fá marg-
falda hækkun á við þá
lægst launuðu. Þá er ekki
allt að fara úr böndunum.
Verkalýðshreyfingin læt-
ur alltaf spiia með sig.
Vonandi fara þeir að átta
sig á þessum skrípaleik.
Gunnar G.
Bjartmarsson.
Jákvætt framtak
KONA hafði samband við
Velvakanda og vildi koma
á framfæri ánægju sinni
með framtak Nýkaups-
manna í Kringlunni í sam-
bandi við vínverslunina.
Oft hefur hún rölt um
matvöruverslanir erlendis
og dáðst að því, að fólk
geti verslað í matinn og
keypt sér eina léttvíns-
flösku í leiðinni. Henni
finnst þetta frábær kostur
og vonar að þeir hjá Ný-
kaup geti opnað þessa
verslun sem allra fyrst.
Hún hlakkar til að geta
keypt helgarsteikina og
rauðvínsflösku á sama
stað, án þess að þurfa að
þjóta á marga staði. Og
svona í lokin, þá segir hún
auglýsingarnar með Boga
og Orvari alveg frábærar.
Á.H.
Tapað/fundið
Ullarjakki og trefill
týndust
SVARTUR hnésíður ull-
arjakki og blár trefill voru
teknir í misgripum í fata-
henginu á Skuggabarnum
laugardaginn 30. október
sl. Ef einhver getur gefið
upplýsingar um þessa
hluti, er sá hinn sami beð-
inn að hafa samband við
Kristínu i síma 694-6057.
Dýrahald
Þrír kettlingar
fást gefins
ÞRIR kassavanir kett-
lingar fást gefins á góð
heimili. Einn er frekar
loðinn, svartur og hvítur
og kelinn. Einn er gulur
með blá augu og einn er
gulbröndóttur með gulum
flekkjum. Upplýsingar
gefur Guðný í síma 554-
1666 eða 695-2272.
Snót er týnd
HUN Snót mín er týnd.
Hún týndist frá Laufengi í
Grafarvogi mánudaginn 1.
nóvember sl. Hún er
ómerkt, grá og hvít. Ef
einhver getur gefið upp-
lýsingar um hana, er hann
beðinn að hafa samband
við Auði í síma 567-6827.
Með morgunkaffinu
Víkveiji skrifar...
DEIGLAN er vefrit um þjóðmál,
sem gefið er út á Netinu - og
er slóðin www.deiglan.com. Rit-
stjóri og ábyrgðarmaður er Borgar
Þór Einarsson. Víkverji tekur sér
það bessaleyfi að birta eftirfarandi
kafla úr tölublaði sem kom út á
fimmtudaginn:
„Umræðan um nektarstaðina og
þann ósóma sem þeim tengist tröll-
ríður nú þjóðfélaginu. Tiltölulega
fáir landsmenn höfðu orðið varir við
ósómann, þótt nokkur ár séu liðin
frá opnun fyrstu staðanna. En hinir
púrítanísku ljósvakamiðlar, RUV og
Stöð 2, iðka það nú hvor í kapp við
annan að bera ósómann inn á heim-
ili landsmanna í aðalfréttatímum.
Þannig hafa þessir fjölmiðlar gert
venjulegu fólki, þ.á m. eldri borgur-
um í sjávarplássum úti á landi,
kleift að njóta þess sem títtnefndir
klámhundar sækjast svo mjög í.
Osóminn er þá ekki ægilegri en svo
að hann á heima í aðalfréttatíma
RÚV.“
Víkverji varð jafn undrandi og
ritstjóri Deiglunnar í vikunni, þegar
nektardansmær birtist í drjúga
stund á skjánum í fréttatíma, með-
an verið var að greina frá einhverju
varðandi þessar meyjar; gott ef
ekki því að ráðgert væri að þær
þyrftu að fá atvinnuleyfi til að
stunda beruglettur hér á landi í
framtíðinni. Þarna birtist stúlkan
berbrjósta, reyndar í lítilli skýlu, og
skakaði sér og hamaðist á skjánum.
Er svona myndbirting virkilega
nauðsynleg að mati sjónvarps-
manna?
XXX
A ..
ISOMU Deiglu er eftirfarandi
grein undir fyrirsögninni Spurn-
ingum ósvarað. Víkveija finnst
þetta athyglisverð lesning, ekki síst
í ljósi þeirrar staðreyndar að rit-
stjórinn og ábyrgðarmaðurinn er
nátengdur fyrrverandi landsliðs-
þjálfara, Guðjóni Þórðarsyni:
„Eins og fram hefur komið í fjöl-
miðlum hefur Stoke-málinu sk. og
málefnum íslenska landsliðsins ver-
ið siglt í höfn. Starfslok Guðjóns
Þórðarsonar voru gerð í sátt og
samlyndi um síðustu helgi og þóttu
hann og Eggert Magnússon, for-
maður KSÍ, komast nokkuð vel frá
því. En Deiglan telur tilefni til
vangaveltna þótt allt sýnist slétt á
yfirborðinu.
Mánudaginn 24. október bárust
þær fréttir að Stoke-málið væri úr
sögunni. Af hverju gerði KSÍ Guð-
jóni ekki tilboð um áframhaldandi
starf á þeim þremur sólarhringum
er sýnt þótti að Stoke-málið væri úr
sögunni? Formaður KSÍ hafði hald-
ið því fram í fjölmiðlum að beðið
væri niðurstöðu í Stoke-málinu áður
en Guðjóni yrði gert tilboð. Þama
var niðurstaða fengin og enginn
vissi betur en að hún væri endanleg.
Fyrst Guðjón var kostur númer eitt
í starf landsliðsþjálfara, eins og for-
maður KSÍ lýsti yfir á blaðamanna-
fundi sl. laugardag, hefði þá ekki
verið eðlilegt að gera honum tilboð,
þar sem ljóst þótti að ekkert yrði úr
því að hann færi til Stoke?
Samt kom ekkert tilboð frá KSÍ,
enda formaður sambandsins allt í
einu í miklum bobba. Hann hafði
stólað á að Guðjón færi til Stoke áð-
ur en ganga þyrfti frá ráðningu
landsliðsþjálfara. Þá þyrfti formað-
urinn ekki að taka þá óvinsælu
ákvörðun að framlengja ekki samn-
inginn við Guðjón. Málið er nefni-
lega að það stóð aldrei til af hálfu
KSI að framlengja samninginn og
hlýtur það að teljast með ólíkindum
í ljósi árangurs Guðjóns með lands-
liðið. Þessi atburðarás sýnir svo
ekki verður um villst, að núverandi
forystumenn KSI hafa mestan
áhuga á vexti og viðgangi sam-
bandsins sem slíks, en ekki fram-
gangi íslenskrar knattspyrnu."
Er þetta rétt?
XXX
A
IDEIGLU, sem út kom 29. októ-
ber, hafði ritstjórinn einnig fjall-
að um landsliðsþjálfaramálin. Þar
sagði m.a. að þrátt fyrir þá umbylt-
ingu sem orðið hefði á landsliðinu
síðan Guðjón tók við stjóm þess -
eða jafnvel vegna hennar - virtist
ekki mikill vilji hjá forystu KSÍ að
halda honum við stjórnvölinn.
Síðan segir:
„Deiglan virðir vissulega rétt
Knattspymusambands íslands til
að velja sér þjálfara. Forysta sam-
bandsins á þá að greina frá þeim
vilja sínum opinskátt og rökstyðja
ákvörðun sína. Það er hins vegar lít-
ilmannlegt að bera fyrir sig utanað-
komandi aðstæður til þess að þurfa
ekki að rökstyðja valið.
Samkvæmt óstaðfestum heimild-
um Deiglunnar er tilboð það sem
Atli Eðvaldsson er með í höndunum
frá KSI mun hærra en það tilboð
sem Eggert Magnússon hyggst
leggja fyrir Guðjón Þórðarson í dag.
Ef rétt reynist sýnir það enn frekar
einbeittan vilja forystu KSÍ til að
ganga framhjá Guðjóni við ráðning-
una. Þannig á að stilla núverandi
landsliðsþjálfara upp við vegg og
síðan ætlar formaður KSí að birtast
þjóðinni eftir helgina til að skýra frá
því að KSÍ hafi ekki ráðið við launa-
kröfur Guðjóns Þórðarsonar. En
hvemig stendur á því að sambandið
getur borgað Atla Eðvaldssyni
hærri laun en Guðjóni Þórðarsyni?
Það verður fróðlegt að heyra skýr-
ingar Eggerts Magnússonar á því.“
Víkverji spyr í framhaldi af
þessu: er ekki hægt að upplýsa hver
laun landsliðsþjálfara eru? Víða
virðast slíkar upplýsingar ekki vera
leyndarmál.