Morgunblaðið - 13.02.2000, Blaðsíða 30

30 SUNNUDAGUR 13. FEBRÚAR 2000
MORGUNBLAÐIÐ
Signín Halldórsddttir
Morgunblaðið/Sigrún Davíðsdóttir
„EG TRUIA BÆKUR OG
BÓKA ÚTGÁFU“
ISLENDINGUR, sem stundar
bókaútgáfu í Danmörku er
sjaldséð tegund, en Sigrún
Halldórsdóttir lætur sér það
ekki nægja. Hún gefur út bækur
bæði á Islandi og í Danmörku hjá
forlagi sínu, sem heitir PP Forlag.
Hún starfar ein í Danmörku, en er
með einn fastan starfsmann í vinnu á
íslandi, auk þess að vera með 12-15
starfsmenn i lausamennsku í báðum
löndum.
Sigrún er ekki á því að það sé end-
anlegt takmark að gefa út bækur í
tveimur Norðurlandanna. Norður-
löndin séu eðlilegur heimamarkaður,
þar sem helsti munurinn sé tungu-
málamunur. Bókaútgáfa er hörð
grein, en Sigrún tekur ekki undir yf-
irlýsingar um væntanlegan dauða
bókarinnar. „Það er búið að spá hon-
um lengi og engar horfur á að það
verði í bráð,“ segir hún.
Það var þessi bjartsýni á horfur
bókarinnar, áhugi hennar á bókum
og löngun til að stunda sjálfstæðan
rekstur, sem varð til þess að hún réð-
ist í bókaútgáfu í fullu starfi um síð-
ustu áramót. Nú hefur hún gefið út
tíu bækur í Danmörku, þar sem hún
býr, og á íslandi.
Undanfarin ár hafa töluvert marg-
ir íslendingar spreytt sig á fyrir-
tækjarekstri í Danmörku. Sigrún
hefur reynslu af rekstri fyrirtækja
bæði heima og heiman. Hún er á því
að íslendingar séu duglegir, en gætu
lært af skipulagshyggju Dana. Þó
danskt viðskiptaumhverfi geti virst
flókið við fyrstu sýn sé í raun auðvelt
að starfa í því, þar sem allt gengur
eftir föstum reglum.
Gamall draumur rætist
„Ég veit ekki af hverju ég byrjaði
starfsemi í Danmörku, en ég hef búið
hér undanfann sjö ár, fyrst í námi og
svo í vinnu. Ég var ekki fús að flytja
aftur heim í bráð,“ segir Sigrún um
tildrög þess að hún hóf rekstur fyrir-
tækis í Danmörku. „Ég var undrandi
á að fá vinnu strax að námi loknu, ég
hafði ekki búist við að það yrði svona
auðvelt."
Fram að áramótum vann Sigrún
hjá dönsku flóttamannahjálpinni, en
þegar starfsemi hennar var flutt til
sveitarfélaganna um áramótin stóð
hún frammi fyrir því vali að taka þátt
í einkavæðingu flóttamannahjálpar-
VIÐSKIPn AIVINNUIÍF
Á SUNNUDEGI
► Sigrún Halldórsdóttir tók kennaraháskólapróf 1979 og kenndi
næstu árin bæði á Akureyri og í Reykjavík. A árunum 1989-1993
hafði hún yfirumsjón með erlendu barnaefni Sjónvarpsins. Hún
varð viðskiptafræðingur frá endurskoðunarsviði viðskiptadeildar
Háskóla íslands 1992 og tók síðan cand.merc. próf frá Verslunar-
háskólanum í Kaupmannahöfn 1995. Frá 1996-1999 var hún deild-
arstjóri endurskoðunarsviðs dönsku flóttamannahjálparinnar. I
ársbyijun 1999 stofnaði hún PP Forlag, sem starfar bæði í Dan-
mörku og á íslandi og hefur gefíð út tíu bækur.
innar, eða reyna eitthvað annað.
„Mér fannst verkefnið sem við mér
blasti þar of lítið, svo ég ákvað að láta
tuttugu ára gamlan draum rætast.
Ég hafði þá fengið útgáfurétt að bók
Oprah Winfrey, „Lífið í jafnvægi",
upp í hendumar og gefið hana út
1998, svo ég ákvað að halda áfram á
þeirri braut.“
Undanfarin ár hefur Sigrún séð
um skattskil fyrir einstaklinga og
smáfyrirtæki á íslandi og því komið
til íslands tvisvar til þrisvar á ári.
Hún hafði þó ekki áhuga á að auka
þessa starfsemi. „Ég vildi stofna fyr-
irtæki sem hefði möguleika á aukn-
um vexti og alþjóðlegri starfsemi,
með vöru sem ég trúði á,“ segir hún
um ákvörðun sína að fara út í bókaút-
gáfu. „Ég hef alltaf haft bækur í
höndunum, var kennari í tíu ár á Is-
landi, les mikið og á mikið af bókum.
Ég trúi á bækur og bókaútgáfu, þó
þetta sé erfið grein, og ég vildi gjarn-
an vinna við það sem ég hefi bæði
gaman af og þekki vel tíl.“
Bókaútgáfa erfið
en spennandi grein
Kvart og kvein bókaútgefenda,
bæði á íslandi og í Danmörku, hræð-
ir Sigrúnu ekki. „Bókaútgáfa er
vissulega erfið í báðum löndum og
gróðavonin ekki mikil því bækur eru
dýrar í framleiðslu, það þarf að halda
verðinu niðri og svo er hætta á að
sitja uppi með óseldar bækur,“ bend-
ir Sigrún á. „Það er happadrætti
hvað selst. Það sem seldist í gær selst
ekki endilega á morgun og því er
nauðsynlegt að vera vel að sér um
hvað hægt er að ráðast í. Bókaútgáfa
er áhættustarf, en líka skemmtilegt
starf, því það er svo fjölbreytt."
Raddir um dauða bókarinnar hafa
heldur ekki sannfært Sigrúnu. „Það
er búið að spá dauða bókarinnar svo
lengi, en hann hefur alltaf frestast,"
segir hún og kímir. „Bækur eru alltaf
jafn vinsælar og ég held að sama máli
gegni með blöðin og Netið. Fólk vill
hafa blöðin í höndunum, ekki bara
lesa þauáNetínu."
Sigrún hefur hingað til gefið út
handbækur, en hefur á næsta ári hug
á að færa sig yfir í fagurbókmenntir.
„Ég hef alltaf ætlað mér það, en það
tekur tíma. Ég byrjaði á handbókum,
því það er auðveldast og ég hef gagn
og gaman af þeim.“
Utgáfa á íslandi og í Danmörku er
ekkert lokatakmark. „Ég lít á Norð-
urlöndin sem einn markað. Ég er
með bækur á tveimur tungumálum,
en það er ekkert mál að bæta við
fleiri málum.“
Bókageirinn fijáls á Islandi,
bundinn reglum í Danmörku
„Bókageirinn á íslandi er ólíkur
þessum geira í Danmörku," segir
Sigrún aðspurð hvernig aðstæðum sé
háttað í löndunum tveimur. „Á ís-
landi er þetta fijáls geiri, nánast
frumskógur, þar sem allt er íeyfilegt,
allir geta selt bækur og á því verði,
sem þeir vilja. í Danmörku er fast
bókaverð á nýjum bókum sem gildir
hvort heldur er í bóksölu eða á sýn-
ingum, reglur um hvenær má lækka
verð og bannað er að vera með tilboð
á nýjum bókum.“
Dönsk lög og reglur um bókageir-
ann ná einnig til bóksala. „Það getur
enginn stofnað bókabúð nema vera
útlærður bóksali, sem er nám líkt og
iðnnám. Bókaforlögin eru ekki æst í
að vera í viðskiptum við aðila, sem
ekki eru útlærðir. Sá sem ekki hefur
réttindi getur ekki gengið að því sem
vísu að fá bóksalaafslátt."
Samkvæmt reglum mega bóka-
búðimar einar selja bækur, sem
kosta meira en 150 danskar krónur,
nema með sérstökum undanþágum.
Sigrún þurfti því undanþágu til að fá
að selja prjónabókina „Ljóð í lykkj-
um“ í garnbúðum. „Bókageirinn í
Danmörku er gamaldags miðað við
ísland. Það eru boð og bönn í hverju
homi í þeim danska og lítið um tilboð
eins og á íslandi,“ bætir hún við.
Umboðssala helsti ókostur
íslenska bókamarkaðarins
„Það er ómögulegt að segja til um
hvort kerfið er betra, það danska eða
það íslenska. Hvort um sig hefur
kosti og galla,“ segir Sigrún, þegar
hún er beðin um samanburð á ís-
lenska og danska bókageiranum, en
hún svarar óhikað spurningunni hver
versti gallinn sé. „Það versta við ís-
lenska bókamarkaðinn er að þar eru
bækur í umboðssölu. Bóksalar bera
þá enga fjárhagslega ábyrgð. Hér
þurfa bóksalar hins vegar að hugsa
sig um, því danskir bóksalar stað-
greiða bækur, hafa 14-45 daga gjald-
frest miðað við keypt magn, en síðan
skilarétt einu sinni til tvisvar á ári.“
Að mati Sigrúnar er auðvelt að
vera útgefandi í Danmörku, meðal
annars af því að markaðurinn er
stærri, þó titlar séu margfalt fleiri en
á íslandi og margir útgefendur. Pen-
ingarnir koma fyrr inn og allt er
greitt á réttum tíma. Baekur í Dan-
mörku eru ódýrari en á íslandi sem
stafar af ólíkri markaðsstærð, þó svo
að 25 prósenta virðisaukaskattur sé á
öllum bókum í Danmörku en 14 prós-
ent á innlendum bókum á íslandi.
„Það er þó gaman að taka þátt í
þessum frumskógarmarkaði á ís-
landi,“ segir Sigrún og hlær, „en
bókaútgáfa er mun öruggari geiri
hér en á íslandi. Hér er enginn hasar
í bókaútgáfu nema hjá þeim stóru,
sem heyja blóðuga baráttu um að ná í
bestu titlana, því þeir vaxa ekki á
tijánum. Bókaútgáfa í Danmörku
gengur vel og er rekin með góðum
hagnaði."
Skýringin á góðri afkomu er fyrst
og fremst sú að kostnaður er lægri,
svo sem við hönnun og prentun.
Auglýsingar í blöðum eru mun dýr-
ari, en danskir bókaútgefendur
auglýsa mjög lítið í dagblöðunum,
heldur í bókatíðindum, sem þeir gefa
út sameiginlega og borin eru í öll hús.
Meginskýringin liggur þó í því að
danskir bókaútgefendur, líkt og
danskir atvinnurekendur almennt,
eru duglegir að leita tílboða.
Allir leita tilboða
„Hér leita allir tilboða," segir Sig-
rún. „Það er fast viðkvæði í öllum við-
skiptum hér, að menn ætli að reyna
að finna lægra verð. Út á það gengur
allt hér. Svona á þetta að vera, en á
íslandi virðist oft nánast móðgun ef
þetta er nefnt.“ Sjálf segist hún leita
tilboða við hverja einustu bók um alla
vinnsluþætti, bæði hönnun og aðra
þjónustu. Eina undantekningin sé ef
hún hafi afsláttarsamning hjá
ákveðnum prentsmiðjum.
„Ég hef mikið velt fyrir mér af
hveiju þetta er ekki svona á íslandi,“
segir Sigrún hugsi. „Á íslandi virðist
gilda: Einu sinni kúnni, alltaf kúnni.
Ég fæ nánast samviskubit ef ég
skipti um þjónustuaðila þar, en hér
þykir það sjálfsagt. Menn eru ekki
með neinn trúnað í þessum efnum.
Hins vegar finnst mér dönsk fyrir-
tæki heiðarlegri í samskiptum en þau
íslensku. Það má ganga út frá því
sem vísu að þau dönsku veiti sannar
og réttar upplýsingar. Sendi til dæm-
is enga bakreikninga um eitthvað,
sem gleymdist að segja frá.“
Það er einnig kostur í dönsku við-
skiptaumhverfi hvað þar er mikið úr-
val af þjónustufyrirtækjum, sem
geta sinnt ólíklegustu verkefnum.
Regla í fjármálum er einnig góð. „AL
mennt er greiðslufrestur hér aðeins
7-14 dagar. Flestir borga á réttum
tíma og óþarfi að vera á hlaupum að
rukka.“
Samskipti bókaútgefenda við fjöl-
miðla era einnig í föstum skorðum í
Danmörku. „Það er auðveldara að fá
umfjöllun um bækur í dönskum blöð-
um en íslenskum. Á Islandi þarf að
hringja og reka á eftir aftur og aftur.
Hér gengur þetta nokkurn veginn
sjálfkrafa fyrir sig. Blöðin setja inn-
komnar bækur í körfu, sem blaða-
menn velja úr. Ef bókin er enn í körf-
unni eftir ákveðinn tíma er einhver
fenginn til að skrifa um hana. Flest
dagblöð og tímarit skrifa um bækur,
þó það geti liðið 6-8 vikur áður en það
birtist í tímaritum. Dagblöðin hafa
mörg hver þá föstu reglu að ný bók
þarf að berast blöðunum 14 dögum
áður en hún fer á markað. Blaða-
menn dagblaðanna hafa minni áhuga
á bókum, sem þeir fá í hendumar eft-
ir að hún er komin á markað. Síðan
er hægt að kaupa þá þjónustu að öllu,
sem er skrifað um einstakar bækur
sé safnað saman, svo það er auðvelt
að hafa yfirsýn yfir umfjöllunina."
Almennt segir Sigrún að það sé
fastur ferill hvemig tekið sé á móti
nýjum bókum. Samtök bókasafna
láta gera umsagnir um bækur fyrir
bókasöfnin. Ef þau mæla með bók er
hún keypt á bókasöfnin og það mun-
ar um slíka sölu. Margar bókabúðir
taka líka mið af þessum umsögnum.
Samtök bóksala gefa út sitt eigið
blað, Bókamarkaðurinn, þar sem
birtist listi yfir allar nýjar bækur
hverju sinni. „í íyrstu virðist þetta
allt flókið," segir Sigrún, „en við nán-
ari kynni þá er þetta einfalt og fast-
mótað ferli.“
íslendingar svara ekki bréfum
„Danir sem hafa samskipti við ís-
lendinga kvarta mikið yfir að Islend-
ingar svari ekki bréfum. Það er alveg
sama hvort sent er venjulegt bréf,
fax eða tölvupóstur og þetta finnst
mér leiðinlegt að heyra,“ segir Sig-
rún, þegar talinu víkur að dönsku og
íslensku eðli.
„Hér hefur fólk alltaf samband, ef
það liggja fyrir því skilaboð og Danir
reikna með að aðrir geri hið sama.
Það þykir móðgun og mesta ókurt-
eisi að hafa ekki samband. Það virð-
ist hins vegar fremur sjaldgæft, þeg-
ar Islendingar eiga í hlut, þó þetta
hafi heldur batnað."
Sigrún hefur orðið vör við að ís-
lendingar hafa bæði gott og slæmt
orð á sér í dönsku viðskiptalífi. Marg-
ir Danir hafa brennt sig á að íslend-
ingar borgi seint og illa, í viðbót við
að svara ekki bréfum. Jafnframt
þykir Dönum, sem til þekkja, ís-
lenskt viðskiptaumhverfi spennandi
vegna frelsis þar og hvað getur selst
mikið þar, þrátt fyrir smæð markað-
arins. „Það er gaman að koma til Is-