Morgunblaðið - 24.09.2000, Blaðsíða 9

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 24. SEPTEMBER 2000 B 9
að honum, því í honum eru upp-
lýsingar sem eiga ekkert að liggja á
lausu fyrir aðra. Menn verða að átta
sig á því, að ættfræði er stýrikerflð
á allt hitt. Það er alveg sama hvað
það er. Áður en ég læt sannfærast
verð ég að fá að sjá hvað þeir ætla
að dulkóða, þegar eru keyrð saman
ættfræðigrunnurinn og heilsufars-
upplýsingar.
Það sem við erum að gera er allt
annað en erfðarannsóknafyrirtækin
eru að gera. Við erum að skrifa
sögulega ættfræði. Eins og ég hef
sagt áður í fjölmiðlum er hægt að
mestu leyti að skrifa sögu Islend-
inga í gegnum ættfræðina, því yfir-
leitt gerist mestallt í kringum
manninn. Einungis hamfarir og
annað slíkt verður út undan. Svo að
það verður að skoðast í því ljósi.“
Búið að segja of mikið
af því sem stenst ekki
Hjá ORG hefur aðaláherslan ver-
ið lögð á söfnun framætta og hefur
þar verið stuðst við ritaðar heimild-
ir fyrri tíma, s.s kirkjubækur,
manntöl, dómabækur, skiptabækur,
skuldaskrár og legorðsreikninga.
Mikil vinna hefur verið lögð í að afla
gagna, ekki síst handrita, alls staðar
að á landinu, og á ættfræðiþjónust-
an ORG nú mikið og gott bókasafn
sem að mörgu leyti er einstakt í
sinni röð, að sögn Odds.
„Það var hringt í mig um daginn
og mér boðið að kaupa rit um fram-
ættir jslendinga, gefið út af Há-
skóla íslands. Eg er mjög ánægður
með það ef háskólinn ætlar að fara
að gefa út slíkt rit, en ég er ekki
viss um að þeir sem að verkinu
standa hafi áttað sig á því, að hér er
um að ræða hátt í 300 þúsund bindi,
því það verður að gefa út framættir
allra Islendinga, ef þetta á að
standa undir nafni. Eg veit ekki
hvort það er einhver sölutækni sem
veldur því að menn fara þessa leið í
auglýsingunum, en hitt er ljóst, að
það verður að kynna hlutina rétt;
það er það sem vantar svo mikið.
Ég var t.d. að hlusta á útvarpið um
daginn, þar sem var verið að ræða
við starfsmann Vesturfarasetursins,
sem sagði að Þorfinnur karlsefni og
Guðríður Þorbjarnardóttir hefðu
líklegast farið frá Hofsósi. En það
auðvitað stenst ekki. Þorfinnur hef-
ur farið einhvers staðar úr Breiða-
firði eða frá Snæfellsnesi. Þá sat
Guðríður, ekkja Þorsteins Eiríks-
sonar, í Grænlandi. Þau kynntust
þar. Svo að hitt stenst nú ekki. Auk
þess var engin sigling frá Hofsósi á
þeim tíma, svo vitað sé. Aðalhöfn
Skagfirðinga var Kolbeinsárós, sem
nú heitir Kolkuós, en eins gæti hafa
verið farið frá Reykjadiski eða
Sævarlandsvík. Svo er ekkert vitað
hvaðan Guðríður hefur lagt upp,
þegar hún fór til Rómar. Við meg-
um ekki eyðileggja ættfræðina og
bara yfirleitt alla sagnfræði Islend-
inga, með því að fara ekki rétt með.
Það er búið að segja of mikið af því
sem stenst ekki.“
Búió að skrá næstum
400 þúsund íslendinga
Oddur segir að ORG hafi átt gott
samstarf við ýmsa opinbera aðila og
einkaaðila. Megi þar nefna erfða-
fræðinefnd, handritadeild Lands-
bókasafns íslands - Háskólabóka-
safns, Stofnun Árna Magnússonar á
Islandi, Héraðsskjalasafn Skagfirð-
inga, Héraðsskjalasafn Borgarfjarð-
ar, Gunnlaug Haraldsson þjóðhátta-
fræðing, Þór Magnússon, fv.
þjóðminjavörð, Ragnar Ólafsson
ættfræðing, Nelson Gerrad, ætt-
fræðing í Kanada, og Hálfdan
Helgason. Mikið hafi einnig verið
stuðst við safn mormóna, „Kirkju
Jesú Krists hinna síðari daga heil-
ögu“, á íslandi. Og gott samstarf
hafi einnig verið við þá sem vinna að
skráningu ábúendatala Eyfirðinga,
Landeyinga og borgfirskra æviskráa
auk ættfræðinga og áhugafólks um
ættfræði víðsvegar um land.
„Ég hef einnig átt mjög góð sam-
skipti við tölvunefnd. Ef kemur til
mín manneskja, sem er kjörbarn, og
biður mig að rekja ættir sínar eftir
blóðforeldrum, athuga ég alltaf
hvort það sé rétt, og læt svo við-
komandi manneskju skrifa undir að
það sé að beiðni viðkomandi aðila.
Við höfum ekki leyfi til að gera
þetta annars heldur einungis að
setja kjörbörn á kjörforeldra.
Það er ekki sama með hvaða hug-
arfari þú vinnur ættfræðina. Er það
vegna hennar sjálfrar, eða af öðrum
hvötum? Sjálfur held ég að það
verði að vinna ættfræðina hennar
sjálfrar vegna. Og það er gert hér.“
Ættfræðin er elsta og almennasta
fræðigrein Islendinga, að sögn
Odds, og hún byggist á áhuga, gíf-
urlegri þolinmæði, nákvæmni og
minni.
„Það er okkur hjá ORG afar mik-
ilvægt að skrá allt rétt. Fyrir kemur
að prentvillur slæðast inn í prentað-
ar heimildir sem við notum. Okkur
þætti því gríðarlegur fengur að því
að þeir áhugamenn um ættfræði,
ættingjar og aðrir sem vita af slík-
um villum í heimildum, sendi okkur
línu og bendi á villurnar og leiðrétti
þær. Því mikilvægt er að þau gögn
sem skráð eru séu rétt. í ættfræði-
vinnu er stuðst við skrifaðar heim-
ildir, kirkjubækur, blaðagreinar og
ættartölur sem gefnar hafa verið út.
Þótt rétt sé vitnað í heimild kann
heimildin að vera röng.
Við höfum gögn til að vinna úr
næstu árin. En þessa dagana erum
við að slá inn upplýsingar og sam-
hæfa þær. Við erum að verða komn-
ir með 400 þúsund Islendinga. Það
verður nefnilega að hafa í huga með
þessa grunna, að nauðsynlegt er að
vita hver tengistuðullinn er, þ.e.a.s.
tengingar milli manna. Það er ekki
nóg að vera með fjöldann. Við erum
að komast í 80% tengistuðul, sem er
mjög gott. Það verða alltaf lausir
endar og annað, en ég hugsa að það
sé hægt að komast í 90%.“
Verkefni af ýmsum toga
„Þau eru af ýmsum toga, verkefn-
in sem við fáum,“ segir Oddur.
„Nýjast er það, að haft var samband
við okkur fyrir skemmstu og við
spurðir, hvort við gætum hugsað
okkur að kynna ættfræði í grunn-
skólum landsins, sem er auðvitað
hið besta mál og sjálfsagt. Og fyrir
ekki löngu fengum við lista frá
Hamborg í Þýskalandi, sem hafði að
geyma skuldir manna við Grundar-
fjarðarverslun árið 1557-1558. Við
vorum beðnir um að finna upplýs-
ingar um það fólk.
Annars hafa verið miklar viðræð-
ur við sögufélög, fræðafélög og
hreppsnefndir víða um land um að
vinna ábúendatöl með heimamönn-
um; það er afar mikilvægt. Við eig-
um hér grunna af heilu sýslunum,
sem eru orðnir klárir með ábúenda-
töl. Þar er miðað við árið 1703 og
allir niðjar teknir með.
Einnig höfum við mikið af gögn-
um um núlifandi Vestur-íslendinga,
sem við munum vinna úr í samvinnu
við Hálfdan Helgason, sem hefur
sérhæft sig í upplýsingum um Vest-
ur-íslendinga.“
Við þetta má svo bæta, að þegar
blaðamaður var í heimsókn sat Torfi
Jónsson, ættfræðingur og sam-
starfsmaður Odds, við tölvuskjá og
var þar að yfirfara og búa undir út-
gáfu handrit að Skarðstrendinga-
sögu og Grímseyingasögu eftir
Gísla Konráðsson.
Ættfræðirannsókna-
miðstöð íslands
Að sögn Odds hefur aldrei verið
greitt kaup hjá ORG. Að ættfræði-
grunninum sé og hafi verið unnið af
hugsjón, ættfræðinnar vegna og
hennar eingöngu.
„Kona mín og ég höfum fjár-
magnað þetta ein hingað til, en nú
er svo komið að eitthvað verður að
koma til meira. Þótt ég hafi verið í
sveit í Ljósavatnsskarðinu, eins og
Jón vinur minn Ragnarsson, þykir
mér leiðinlegra ef ég verð að láta
þetta fara úr landi, því ég held að
við séum að vinna mjög gott verk.
En komi til þess að ég verði að láta
fyrirtækið þá fer það utan, það er á
hreinu. Ég ætla ekki að horfa upp á
það hér.
Helst myndi ég vilja að þetta yrði
gert að ættfræðirannsóknamiðstöð
Islands í eigu þjóðarinnar. Það hef-
ur alltaf verið draumur minn. Skoði
menn heimasíðuna (www.simnet.is/
org) má finna þar ýmislegt nánar
um þetta.“
Tek ekki þátt í neinum
sandkassaieik
Oddur segir að ættfræði sé þjóð-
ararfur okkar íslendinga. En ætt-
fræði sé líka annað; hún sé það
sama og fiskurinn í sjónum, þjóð-
arauður okkar Islendinga. Nú verði
menn að passa sig á því að vinna
þetta sem réttast og auðvitað eigi
allir að vinna saman. Það sé hann
margbúinn að segja, bæði í útvarps-
og blaðaviðtölum. Hann hafi ætlað
að reyna að sætta menn eins og
hann gæti, en hafi einfaldlega gefist
upp á því.
„Ég ætla ekki að fara að blanda
mér í þennan sandkassaleik, þessi
málaferli og annað, ég ætla algjör-
lega að halda mig utan við þau, en
það væri mjög gott ef menn kynntu
sér hvemig ættfræði hefur verið
unnin gegnum aldimar. Miðað við
það sem ég hef séð vita menn lítið
um þau efni. En vilji fólk kynna sér
þá hluti eru þeir velkomnir til okk-
ar. Því ef maður er að vinna ætt-
fræði verður að skoða hvern einasta
blaðsnepil.
En við þurfum enga ættfræði-
kvótakónga á íslandi."
Hin eina og sanna
Sauma - og
prjónakeppni
verður haldin í samvinu við
Iðnaðarráðuneytið sunnu-
daginn 8. október í
Súlnasal Hótel Sögu
Keppnin er ætluð
áhugafólki um
sauma- og prjóna-
skap og frestur til að
skila inn 2 myndum
af flíkunum rennur út
föstudaginn
29. september.
Nánari upplýsingar
í símum
533 2211 (Bylgja)
898 1371 (Margrét)
588 9505 (Þórhildur)
Myndir merktar þátttak-
endum sendist til:
Sauma- og prjónakeppni
Pósthólf 8380,
128 Reykjavík.
Vegna Flutnings af landi brott
eru þessir ágætu bílar til sölu á góðu verði
Nissan Maxima QX 2000
glæsilegur bíll, ekinn 6.000 km,
skráður í mars 2000. Bíllinn er
með ýmsum búnaði ss. leðri,
sjálfsstýrðri loftkælingu, aksturs-
tölvu, sjálfskiptingu, snjódekkjum
á álfelgum o.fl.
Range Rover Vogue
Árgerð 1991. Bíll í góðu ástandi
og góðri umhirðu. Bíllinn hefur
verið í eigu sama eiganda frá
upphafi. Ekinn 160.000 km, upp-
tekin vél. Góður bíll á góðu verði.
Upplýsingar í síma 892 0424.
Helgartilboð
12. október til
London
með Heimsferðum
frá kr.
29.
Ótrúleg viðbrögð við
London í vetur.
Bókaðu sæti meðan
enn er laust.
Aðeíns 40 sæti.
Heimsferðir kynna nú sjötta
árið í röð bein leiguflug sín til
London, þessarar vinsælustu
höfuðborgar Evrópu, og aldrei
fyrr höfum við boðið jafn
hagstætt verð og jafii glæsi-
legt úrval hótela í hjarta borg-
arinnar. Londonferðir Heimsferða hafa fengið ótrúleg við-
brögð og nú þegar er uppselt í fjölda brottfara. Bókaðu því
strax og tryggðu þér sæti meðan enn er laust.
Glæsileg ný hótel í boði
Charing Cross hótelið
Flugsæti til London
Verðkr. 11.900
Verökr. 23.800/2 = 11.900.-
Skattar kr. 3.790, ekki innifaldir.
Gildir mánudag - fimmtudags i okt.
Flug og hótel
í 4 nætur, helgarferð
12. október
Verðkr. 29.990
Ferð frá fimmtudegi til mánudags,
Grand Plaza hótelið í Bayswater,
m.v. 2 í herbergi með morgunmat.
Ferðir til og frá flugvelli, kr. 1.600.
Flug alla fimmtudaga
og mánudaga i
oktober og nóvember
Flug og hótel
í þrjár nætur
Verðkr. 24.990
Ferö frá mánudegi til fimmtudags.
Grand Plaza, m.v. 2 í herbergi með
morgunmat.
HEIMSFERÐIR
Austurstræti 17, 2. hæð, sími
595 1000. www.heimsferdir.is