Alþýðublaðið - 14.01.1960, Page 4

V
ALEG tíöindi berast nú ut-
an úr hinum þýzka heimi og
reyndar víðar að. Rétt um
Jbað leyt., sem hinn kristru
heimur bjóst til þess að hefja
jólahald sitt, blossaði upp ó-
tiróðurs- og hatursherferð
gegn Gyðingum; fyrst í Vest-
ur-Þýzkalandi, en síðan einn-
ig í mörgum öðrum löndum
■austan og vestan Atlantshafs.
Enda þótt ástæða sé til að
ætla, að utan Þýzkalands sé
hér um að ræða handáverk
unglinga á glapstigum og ein-
stakra ofstækismanna, er öðru
máli að gegna um Þýzkaland.
Það er svo stutt síðan Hitler
cg hans menn slátruðu mill-
jónum Gyðinga á hryllileg-
asta hátt, að' mann óar við
þs rfi tilhugsun. að upp skuli
rísa Gyðingahatur á nýjan
l'eik með þeirri þjóð. — Það
er athyglisvert í þessu sam-
fcandi, að Hitler fékk völdin í
hendur frá farlama gamal-
rnenni, Hindenburg mar-
skálki, sem kominn var hátt
á níræðísaldur. Nú heldur
um st.iórnvölinn annar gam-
áíl maður, Adenauer kanzlari
sem varð 84 ára í síðustu
viku.
Hitler vann það afrek, að
setja á þýzku þjóðina þann
smánarblett, sem seint verð-
ur af henn: þveginn. Aðfarir
lians við Gyðinga eiga sér
énga hliðstæðu í sögunni,
nema ef vera skyldi hin óg-
oirlega herferð Timur
Lenghks í vesturátt á
fjórtándu öld. Þá komst
grimmdin og mannvonzkan
hæst í veraldarsögunni, eða
fcar til Hitler og nazistar hans
luku hinum vitskerta ferli
sínum fyrir röskum 15 árum.
Tíin'r villtu Mongólar höfðu
þó það sér til afbötunar, að
-þeir voru villimenn og menn-
ingarsnauðir drápsmenn.
Hitler og nazistar hans voru
á hinn bóginn sprottnir upp
úr jarðvegi einnar. mestu
menningarþjóðar á Vestur-
löndum á síðari öldum.
Ollum mönnum ætti að
vera það hin mesta aufúsa,
áð fordæma þessar nýju of-
sóknir og votta Gyð ngúm
sámúð sína; þessari merku
fcjóð, sem hefur orðið að þola
meiri hörmungar og pínu en
tiokkur önnur á sinni alda-
.gömlu píslargöngu.
HGGNI TORFASON fréttamaður fluttf erindi „um
daginn og veginn“ í ríkisútvarpið á mánudagskvöldið.
Kom hann víða við og var ómyrkur í máli, enda vakti
erindið gífurlega athygli, aðdáun sumra en hneyksl-
un annarra. Af þessum sökum þótti Alþýðublaðinu
rétt að biðja um erindið til birtingar, og veitti Högni
góðfúslega leyfi til þess. f>að er augljóst, að skoðanir
eru skiptar um þau sjónarmið, sem fram er haldið í
spjallinu, og er Alþýðublaðinu ljúft að taka til birt-
ingar bréf og greinar, er því kunna að berast út af því.
í
SLENDINGAR geta státað
af því, að kynþáttahatur hef-
ur aldrei áti upp á pallborðið
hér. En vér getum verið lið-
tækir á öðrum sviðum og
fylgjumst vel með öllum nýj-
ungum. Og nú hefur skríl-
mennskan haldið innreið sína
á áhrifamikinn hátt hiá þess-
ári miklu menningarþjóð, sem
„í .þúsund ár hefur setið við
sögur og ljóð“. Það gerðist á
síðustu klukkustund hins ný-
liðna ars; á þeirri stundu,
-^am menn líta vfir farinn veg
07 hugsa vonglaðir til betri
tíða.
Skrílmennskan fékk útrás á
fcann hátt, að sprengd var í
lofi upp Hafmeyjan í Reykja-
14. jan. 1960 — Alþýðublaðið
víkurtjörn. í Þýzkalandi fær
ofstopi útrás í Gyðingahatri
— héf í listaverkahatri. Menn
ræða mjög um það, hver vald-
ur sé að þessum verknaði.
Margir viljá halda því fram,
að hér hafi unglingar verið
að verki. Já, víst er gott að
hafá barn til blóra. Það er
æði algengt nú á dögum að
Um daginn
og veginn, og
meðal annars
um
kenna unglingum margt, sem
miður fer, og vilja menn þá
tíðum gleyma því, að hvað
ungur nemur gamall temur.
Mér þykir ekki mestu varða
hér hver það var, sem bar eld
að tundurþræðinum að
sprengiefninu. Hitt er miklu
þyngra á metunum, hvernig
skapazt hefur það andrúms-
loft í þjóðfélaginu, sem hvet-
ur menn til svona níðings-
verka. Hvernig stendur á því,
að einmitt þessi stytta varð
fyrir valinu, en ekki til dæm-
is að taka styttan af Ingólfi
Arnarsyni, Kristjáni IX,
Járnsmiðnum: eða þá þara
styttan Móðurást, sem einnig
er gerð «f Nínu Sæmundsson?
Hverjir vorU' það, sem efldu
þennan seið gegn Hafmeyj-
unni? Það kemur mjög fram
í umræðum manna á meðal,
að stýttan hafi verið umdeild
og ekki. síður staðarvalið. En
ef hið síðarnefnda var mönn-
um svo mikill þyrnir í aug-
um, því þá ekki að sprengja
í loft unp þá sjö ágætismenn,
sem völdu henni stað? En
styttan var umdeild, segja
fnenn. Hverjir hófu þær deil-
ur? Var það almenningur?
Nei, almenningur á hér engan
hlut að máli. Þessu vígi verð-
ur aldrei lýst á hendur al-
menningi. Hin siðferðilega á-
byrgð hvílir á listamönnum
vorum sjálfum. Það voru þeir,
en ekki almenningur, sem
upphófu deilurnar um þessa
styttu. og klykktu út með
samþykkt nú í lok nóvember-
mánaðar, sem hefst svo: „Að-
alfundur Félags íslenzkra
myndlistarmanna telur, að
svo hörmulega hafi tekizt til
að undanförnu um ráðstafan-
ir á því fé, sem Reykjavíkur-
bær veitir til listaverkakaupa,
að draga beri í efa að nefnd
sú, sem þau kaup hefur með
höndum, sé starfi sínu vaxin.
Nægir í þessu sambandi að
myndhöggvara í Bandaríkjun
um, og eiga Bandaríkjamenn
þó yflrleitt kost á því bezta í
allri list. En ef íil vill er sk.ýr-
ing á þessu umburðarlyndi
listbræðra hennar hér heima
fólgin í því, að Nína Sæ-
mundsson aðhyllist ekki þá
list, sem tjáir sig í skakk-
skældum strikum, hringum
og þríhyrningum, eða stein-
steyptum björgum og log-
soðhu járnarusli af haugun-
um.
En ef þetta er sú auðmýkt
gagnvart listinni og það um-
burðarlyndi, sem þessir'menn
sýna þessari listakonu, við
hverju bú.ast þeir þá gagn-
vart sjálfum sér og sínum
verkum, sem tvímælalaust
eru umdeild, og það af al-
menningi og jafnvel ungling-
um, sem kunna að eiga tund-
urþráð og dynamít í fórum
sínum. Má nú ekki búast við
því, að í kjölfar þessa verkn- •
aðar hefjist bókabrennur,
myndastyttur, sem fara í fín-
ar listtaugar mannia, verði
sprengdar f loft upp um hver
nýstárlegu kröfu Bandalags
íslenzkra listamanna, og hafi
talið eðlilegt að Þjóðgarðs-
vörður og Þingvallaklerkur
væri einn og sami maðurinn,
svo sem verið hefur undan-
farin ár. Sá hefur án efa ver-
ið skilningur bandalagsins,
því að það belð ekki boðanna
að reyna að koma klámhöggi
á kirkjuna. Það var svo sem
ekki verið að ráðast á garðinn
þar sem hann var lægstur.
Nei, sjálf Dómkirkjan í
Reykjavík var borin þeim sök
um að hafa slegið eign sinni
á og ranglega haldið hinum
fræga skírnarfonti Thorvald-
sens. Minna mátti ekki gagn
gera. Hinn aldni sómaklerkur
dr. Bjarni Jónsson vígslu-
biskup tók þessa pilta til
bæna og kvað frumhlaups-
menn gjörsamlega í kútinn,
svo að unun var á að hlýða.
Þessar aðfarir listamanna-
samtaka, sem hér hefur verið
drepið á, hljóta að vekja menn
til umhugsunar um það,
hvort taka beri slíka menn
alvarlega. Hitt er sýnu verra,
benda á hlut þann, sem kom-
ið hefur verið fyrir í Tjörn-
inni í Reykjavík“.
s
VO mörg eru þau orð. Þetta
er þá það umburðarlyndi, sem
íslenzkir myndlistarmenn
Högni Torfason
sýna systur sinni í listinni.
Ég ætla mér ekki þá dul, að
dæma um list Nínu Sæmunds
son, það hafa mér færari
menn gert, og má til að
mynda minna á, að fyrir all-
mörgum árum varð hún hlut-
skörpust í alþjóðasamkeppni
áramót hér eftir, eða jafnvel
við önnur hátíðleg tækifæri,
menn gangi paeð hnífa á mál-
verk, rífí nótur og brjóti
hljómplötur?
Snemma í síðustu viku var
forseti Bandalags íslenzkra
listamanna, sem að auki er
myndlistarmaður, spurður á-
lits á þessu spellvirki á gaml-
árskvöld. Hann vítti það ekki
með einu orði, heldur hamp-
aði bessari samþykkt, sem ég
las áðan.
Það er svo kapítuli út af
fvrir sig, sem þó er ástæða til
að drepa lauslega á í þessu
sambandi. hverjar samþykkt-
ir Bandalag íslenzkra lista-
manna hefur verið að gera
undanfarna mánuði.
Þær upphófust í vor þegar
staða Þjóðgarðsvarðar var
auglýst laus til umsóknar. Þá
kómst þetta bandalag. skyndi-
lega að þeirri niðurstöðu, að
enginn væri hæfur til þess að
gegna þessu starfi nema lista-
maður. Hóf það nú að skjóta
skeytum sínum á ríkisvaldið
og þióðkirkjuna, og var ekk-
ert til sparað í áróðrinum.
Þegar staðan var svo veitt
merkum klerki og æskulýðs-
leðtoga, brást bandalagið
mjög illa við og bölsótaðist
yfir skilningsleysi valdhaf-
anna á listinni, sköpunar-
mætti hennar og listamönn-
um í heild, þó fæstir fái nú
séð. hvað þetta kemur starfi
Þjóðgarðsvarðár við. Mér er
nær að haida, að það hafi ver-
ið þjóðk rkjan, sem þybbaðist
við og stóð fast gegn þessari
að hér munu vera að verki ör-
fálr en harðsnúnir áróðurs-
menn, en obbinn af lista-
mönnum þjóðarinnar á hér
engan hlut að máli, annan
en þann, að hafa látið fjöregg
sitt í hendur ofstopamanna.
Má í þessu sambandi nefna
það, að útvarpið spurði ann-
an listamann álits um spell-
virkið á gamlárskvöld, eitt
ástsælasta skáld þjóðarinnar,
og stóð ekki á fordæmingu
hans. Nóg um það.
rÁ VIL ég minnast á eitt
mál, sem að margra dómi er
tæpast nógu mikill gaumur
gefinn. Á ée þar við hina sí-
auknu fjáröflun þeirra stóru
samtaka, sem fengið hafa
leyfi til þess að reka stór og
mikil happdrætti. í. okkar
þjóðfélagi er gert mikið að
því, að sækja fé í vasa al-
mennings t l líknarmála, og
mörg eru þess dæmi, að hið
opinbera hefur beinlínis látið
undir höfuð leggjast að sinna
skyldum sínum í þeim efnum
í trausti þess, að líknarfélög
og samtök faki af því ómakið.
Á undanförnum árum hefur
Samband íslenzkra berkía-
sjúklinga unnið aðdáunarvert
starf í þágu berklasjúklinga
og lyft þar Grettistaki. Tíl
sinna miklu framkvæmda
hafa samtökin notið einstaks
góðvilja og skilnings almenn-
ings. Þá er að nefna sjó-
mannasamtökin og Dvalar-
heimili aldraðra sjómanna.
Framhald á 13. síðu.